Βήμα για ανάκτηση των πρωτοβουλιών, σε ό,τι αφορά τουλάχιστον τη Λιβύη, συνιστά η εκκίνηση των σεισμογραφικών ερευνών από την EXXON MOBIL δυτικά και νοτιοδυτικά της Κρήτης στα Οικόπεδα τα οποία έχουν χαραχθεί με βάση τον νόμο Μανιάτη και τη μέση γραμμή.
Μια εξέλιξη η οποία φιλοδοξεί να βάλει την Ελλάδα στο ενεργειακό παιγνίδι και συγχρόνως αποτελεί ένα ισχυρό μήνυμα στην Τουρκία αλλά και μοχλό πίεσης προς την κυβέρνηση της Τρίπολης, ώστε να λογικευτεί, να μην υποκύψει στον πειρασμό για πειρατικές ενέργειες από κοινού με τη Ρωσία και να αποδεχθεί μια διαδικασία που θα οδηγήσει σε συναινετική επίλυση της διαφοράς της οριοθέτησης της υφαλοκρηπίδας μεταξύ Ελλάδας και Λιβύης.
Η χθεσινή εξέλιξη δεν φαίνεται να είναι άσχετη με την τηλεφωνική επικοινωνία Μπλίνκεν - Μητσοτάκη στη διάρκεια της οποίας σύμφωνα με την Αθήνα ζητήθηκε η αμερικανική παρέμβαση για να πεισθεί η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά να αρχίσει συνομιλίες με την Ελλάδα και προφανώς ήταν ήδη γνωστή στους δυο άνδρες, η απόφαση της EXXON MOBIL.
Η Ελλάδα ευνοημένη από τη συγκυρία, καθώς η «δίψα» για νέους ενεργειακούς πόρους μετά την ενεργειακή κρίση που έχει προκαλέσει ο πόλεμος της Ουκρανίας, είδε τον αμερικανικό πετρελαϊκό κολοσσό όχι μόνο να διατηρεί και να ενισχύει τη θέση του στις άδειες των Οικοπέδων αυτών αλλά και να δρομολογεί την έναρξη σεισμικών ερευνών με εντατικό τρόπο ώστε να επισπευσθεί ο εντοπισμός των τυχόν κοιτασμάτων που πιθανολογείται ότι κρύβονται στην περιοχή.
Τα Οικόπεδα αυτά έχουν χαραχθεί με βάση τον νόμο Μανιάτη που προβλέπει ότι σε περίπτωση μη επίτευξης συμφωνίας οριοθέτησης θα ισχύει η αρχή της μέσης γραμμής, που είναι αποδεκτή από το Δίκαιο της Θάλασσας και έχει ισχύ πλέον γενική ισχύ. Η μονομερής ανακήρυξη της Ελλάδας των εξωτερικών ορίων της υφαλοκρηπίδας της βάσει του νόμου Μανιάτη και η αδειοδότηση των Οικοπέδων αυτών είχε λειτουργήσει από την αρχή και ως μέσο πίεσης προς την Λιβύη ώστε να επαναλάβει τις συνομιλίες για την οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών πριν ακόμη μπει στο τραπέζι το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο.
Αυτή η μέση γραμμή δεν είχε γίνει αποδεκτή από τη Λιβύη η οποία είχε διαμαρτυρηθεί το 2019 σχεδόν τρεις μήνες πριν το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο με διάβημα προς την Αθήνα υποστηρίζοντας ότι μέρος των Οικοπέδων επικαλύπτουν Λιβυκή υφαλοκρηπίδα. Η Λιβύη θεωρεί ότι η μέση γραμμή είναι αρκετά πιο βόρεια, καθώς υπολογίζει τον Κόλπο της Σύρτης ως κλειστό κόλπο και ζητούσε να μην έχουν επήρεια η Γαύδος και άλλα νησιά νοτίως της Κρήτης, της Ζακύνθου και της Πελοποννήσου
Μετά τις χθεσινές ανακοινώσεις του πρωθυπουργού Κ. Μητσοτάκη και την έκδοση των NAVTEX (από τους Σταθμούς της Κέρκυρας, Ηρακλείου και Μάλτας, καθώς τμήμα της περιοχής εμπίπτει στην περιοχή ευθύνης έκδοσης NAVTEX της Μάλτας), για την έναρξη των ερευνών δεν έχει υπάρξει ακόμη αντίδραση από τη Λιβυκή πλευρά. Μια πρώτη ανάγνωση όμως των συντεταγμένων της περιοχής εντός των οποίων θα γίνουν οι έρευνες δείχνει ότι έχει αποφευχθεί η προσέγγιση της μέσης γραμμής ώστε να μην μπορεί να ισχυρισθεί η Λιβύη ότι παραβιάζεται η δική της υφαλοκρηπίδα, καθώς οι περιοχές των ερευνών είναι εντός της δυνητικής ελληνικής υφαλοκρηπίδας ακόμη και με ακραίους (λιβυκούς) υπολογισμούς.
Χάρτης: Η μπλε γραμμή αφορά τις περιοχές ευθύνης έκδοσης NAVTEX. Το τμήμα που ορίζουν οι κόκκινες γραμμές είναι η περιοχή διεξαγωγής των ερευνών
Βεβαίως η αναφορά του Κ.Μητσοτάκη για δυνατότητα από κοινού εκμετάλλευση κοιτασμάτων που βρίσκονται στα όρια μεταξύ των δυο χώρων, στέλνει το μήνυμα στην Τρίπολη ότι θα μπορεί και η ίδια να επωφεληθεί από τον εντοπισμό κοιτασμάτων στην περιοχή αυτή εφόσον προχωρήσει σε συνεννόηση με την Ελλάδα. Εξάλλου το μοντέλο του Λιβάνου -Ισραήλ είναι ένα καλό πρότυπο, όπου ακόμη και δυο χώρες που είναι σε εμπόλεμη κατάσταση συμφώνησαν σε οριοθέτηση (η οποία βεβαίως είναι πολύ πιο απλή λόγω της απουσίας νησιών) και σε συμφωνία για συνεκμετάλλευση των εκατέρωθεν της γραμμής οριοθέτησης κοιτασμάτων, με την εταιρεία που θα κάνει τις έρευνες να έχει την ευθύνη για την αναλογική κατανομή των εσόδων.
Η Τρίπολη παρά την εξαιρετικά ρευστή και εύθραυστη εσωτερική πολιτική κατάσταση θα πιεστεί από την έναρξη των ελληνικών ερευνών αλλά δεν είναι καθόλου σίγουρο ότι θα αποδεχθεί την αναβίωση των συνομιλιών μεταξύ των δυο χωρών για συμφωνία οριοθέτησης η παραπομπή στη Χάγη.
Εάν όμως αποδεχτεί την ελληνική πρόταση είναι σαφές ότι θα υπάρξουν αρκετά προβλήματα, καθώς θα πρέπει η Αθήνα να είναι προετοιμασμένη για μια μετακίνηση της μέσης γραμμής προς βορρά ως αποτέλεσμα απόφασης του Δικαστηρίου, οπότε πιθανόν και κάποια τμήματα των Οικοπέδων να βρεθούν στη λιβυκή πλευρά οριοθέτησης.
Από τότε που διακόπηκαν οι συνομιλίες το 2010 έχουν αλλάξει πολλά τόσο με το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο όσο και με τη Συμφωνία Ελλάδας-Αιγύπτου. Με βάση τη συμφωνία μερικής οριοθέτησης της ΑΟΖ μεταξύ Ελλάδας και Αιγύπτου αποδόθηκε μειωμένη επήρεια όχι μόνο για μικρά νησιά αλλά και ακόμη και την ίδια την Κρήτη και σε ενδεχόμενη επανάληψη των συνομιλιών θα επιδιωχθεί από τη Λιβυκή πλευρά η υιοθέτηση της ίδιας πρακτικής και αυτό είναι προφανές ότι θα μπορούσε να αποτελεί ένα ισχυρό κίνητρο για τους Λίβυους. Από την άλλη πλευρά όμως το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο παραμένει ο «ελέφαντας» στο τραπέζι, καθώς η Λιβυκή πλευρά με βάση την παράλογη μεν αλλά ισχύουσα Συμφωνία με την Τουρκία, θα μπορεί να διεκδικήσει έως και 40.000 τ.χλμ υφαλοκρηπίδας εις βάρος της κλασσικής οριοθέτησης στη βάση της μέσης γραμμής…
Είτε στην περίπτωση συνομιλιών, είτε σε συμφωνία για παραπομπή στη Χάγη το ερώτημα είναι τι θα γίνει με το Τουρκολιβυκό Μνημόνιο. Η Λιβύη θα ζητήσει συμφωνία μερικής οριοθέτησης εξαιρώντας τα ανατολικά όρια για να αφήσει απέξω το Τουρκολιβυκό; Η ελληνική πλευρά δεν θα μπορούσε να το αποδεχτεί καθώς θα συνιστούσε έμμεση αποδοχή του. Κανείς δεν γνωρίζει πόσο πρόθυμη θα ήταν η παρούσα ή μελλοντική κυβέρνηση στη Λιβύη να αποδεχθεί την ακύρωση του Τουρκολιβυκού ή την παραπομπή συνολικά της οριοθέτησης στη Χάγη όπου έτσι και το Τουρκολιβυκό θα τεθεί στην κρίση του Δικαστηρίου.
Όμως υπάρχουν δυο σοβαρά ζητήματα ανοικτά:
Με ποιόν θα διαπραγματευθεί η Ελλάδα, όταν αντιδρώντας στην τελευταία συμφωνία Τουρκίας -Λιβύης δήλωσε και ορθά ότι η κυβέρνηση Ντμπεϊμπά δεν έχει αρμοδιότητα σύναψης συμφωνιών που δεσμεύουν τη χώρα. Η διαπραγμάτευση δεν συνιστά βεβαίως Συμφωνία, αλλά θα πρέπει να υπάρξει αλλαγή στάσης εκ μέρους της Αθήνας η οποία αντιδρώντας στη φιλοτουρκική στάση της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά, ενώ έχει ορίσει νέο πρεσβευτή στη Λιβύη αυτός έχει ανακληθεί στην Ελλάδα χωρίς να έχει δώσει ακόμη τα διαπιστευτήρια του στην Τρίπολη.
Επίσης είναι σαφές ότι πριν την οποία συνομιλία με Λιβύη πρέπει να προηγηθεί η επέκταση στα 12 ν.μ.
Το άλλο σοβαρό ζήτημα είναι εάν και πως θα επιλέξει να αντιδράσει η Τουρκία. Αρχικά στην ανακοίνωση της Ελλάδας για την έναρξη των ερευνών (εφόσον οι Λίβυοι θεωρήσουν ότι θίγονται δικά τους συμφέροντα) είτε στην περίπτωση που ξεκινήσουν οι συνομιλίες μεταξύ Ελλάδας -Λιβύης, καθώς πιθανότατα θα επιχειρήσει να τορπιλίσει αυτή την προσέγγιση προκειμένου να μην αποδυναμωθεί ο ρόλος της στη Λιβύη. Έτσι δεν θα πρέπει καθόλου να αποκλεισθεί το ενδεχόμενο η Τουρκία να επισπεύσει τις κινήσεις και παρεμβάσεις στη Λιβύη προκειμένου να προκαταλάβει τις καταστάσεις και να επιχειρήσει να δημιουργήσει τετελεσμένα με την έναρξη ερευνών σε αμφισβητούμενες περιοχές κατόπιν πρόσκλησης της κυβέρνησης Ντμπεϊμπά.
