Τα μεγάλα πλεονεκτήματα που απορρέουν από τη στενή αμυντική συνεργασία ανάμεσα στις ΗΠΑ και την Ελλάδα, ιδίως σε ό,τι αφορά τη συμμετοχή της χώρας μας στο πρόγραμμα των αμερικανικών μαχητικών αεροσκαφών F-35, υπογραμμίζει ο Σωτήρης Ρούσσος, καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πανεπιστήμιο Πελοποννήσου. Συνέντευξη στον Χρήστο Θ. Παναγόπουλο.
Όπως εκτιμά ο κ. Ρούσσος, «αν η Ελλάδα συμμετέχει έστω και με μία βίδα, που λέει ο λόγος, στην κατασκευή, στο σχεδιασμό ή σε οτιδήποτε άλλο αυτών των αεροπλάνων θα είναι τεράστιο όφελος για την ίδια και τη θωράκισή της, όχι μόνο για την αμυντική βιομηχανία της».
Ο καθηγητής Ρούσσος εκτιμά πως οι καταστροφικοί σεισμοί στην Τουρκία οδήγησαν μεν σε μια σημαντική, αλλά πρόσκαιρη, ύφεση, της τουρκικής επιθετικότητας έναντι της Ελλάδας, αλλά επισημαίνει πως «κανείς στην Ελλάδα δεν πρέπει να τρέφει αυταπάτες ότι θα έχουμε μια μεγαλύτερη σύγκλιση λόγω της "διπλωματίας των σεισμών"».
Εξάλλου, υπογραμμίζει πως η χώρα μας σε αυτή τη δύσκολη συγκυρία για τη γείτονα χώρα, θα μπορούσε να πάρει μια πρωτοβουλία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως, όσον αφορά την ανοικοδόμηση στις πληγείσες περιοχές και της Τουρκίας και της Συρίας.
Ακολουθεί το πλήρες κείμενο της συνέντευξης του Σωτ. Ρούσσου στο Liberal
Κύριε καθηγητά, πώς διαμορφώνονται στο εξής οι σχέσεις ΗΠΑ – Ελλάδας στον απόηχο της επίσκεψης Μπλίνκεν στην Αθήνα και πώς εξελίσσεται πλέον η ισορροπία των δυνάμεων, με φόντο το πράσινο φως για εισδοχή της Ελλάδας στο πρόγραμμα των F-35;
Είναι παρά πολύ καλό και δεν έχει γίνει μέχρι τώρα, δεν έγινε με τις φρεγάτες, δεν έγινε με τα F- 16, δεν έγινε με άλλα συστήματα. Η συμμετοχή της Ελλάδας σε πρόγραμμα. Μέχρι τώρα η Ελλάδα, σε ό,τι αφορά τις αγορές οπλικών συστημάτων είναι ένας καθαρός πελάτης, αγοραστής. Δεν υπήρχε καμία εμπλοκή ή καμία σχέση μεταφοράς τεχνογνωσίας ή τεχνολογίας στην Ελλάδα, καμία ελληνική προστιθέμενη αξία.
Άρα , λοιπόν το αν θα μπει η Ελλάδα σε ένα πρόγραμμα που αφορά τα F35, αν, δηλαδή, η Ελλάδα συμμετέχει έστω και με μία βίδα, που λέει ο λόγος, στην κατασκευή, στον σχεδιασμό ή σε οτιδήποτε άλλο αυτών των αεροπλάνων θα είναι τεράστιο όφελος για την Ελλάδα και την θωράκισή της, όχι μόνο για την αμυντική βιομηχανία της.
Συνεπώς, αναμένεται να δούμε κατά πόσο αυτό θα είναι εφικτό ή πάλι θα είμαστε απλοί αγοραστές οπλικών συστημάτων, το οποίο εγώ θεωρώ τριτοκοσμικού χαρακτήρα αντίληψη, αν και δεν χρησιμοποιώ αυτή η έκφραση, τη χρησιμοποιώ τώρα, για να δώσω έμφαση.
Οι σύγχρονες χώρες δεν αγοράζουν, απλώς, οπλικά συστήματα. Αυτά τα κάνουν οι αφρικανικές χώρες και οι διάφορες πετρελαιοπαραγωγές χώρες του Κόλπου. Οι σύγχρονες χώρες, και μάλιστα και η Τουρκία πρωτοστατεί σε αυτό, μαζί με τις αγορές αγοράζουν και μεταφορά τεχνογνωσίας και τεχνολογίας. Και αυτό πρέπει να κάνουμε.
Και η επίσκεψη Μπλίνκεν θεωρείται πετυχημένη μόνο σε αυτό το επίπεδο. Δηλαδή εμείς θέλουμε να μην είμαστε μόνο αγοραστές οπλικών συστημάτων. Και αυτό είναι ένα πολύ σημαντικό στοιχείο που μπορούμε να το διαπραγματευθούμε με τους Αμερικανούς. Άλλωστε και οι Αμερικανοί οι ίδιοι λένε ότι έχουν μια στρατηγική σχέση μαζί μας, μας εμπιστεύονται, είμαστε πυλώνας σταθερότητας. Αφού είμαστε όλα αυτά τα πράγματα, ας φτιάχνουμε και ένα τσιπ από αυτά τα αεροπλάνα ή οποιουδήποτε άλλου σύγχρονου οπλικού συστήματος.
Αν λέμε ότι συμμετέχουμε στο πρόγραμμα των F-35, αυτό σημαίνει ότι συμμετέχουμε με μεταφορά τεχνολογίας, τεχνογνωσίας στην Ελλάδα. Αν αυτό δεν υφίσταται, δηλαδή αν δεν φτιάχνουμε ούτε βίδα από αυτό τότε είμαστε απλοί αγοραστές.
Οι εκλογές στην Τουρκία αναβάλλονται, όπως όλα δείχνουν, για τα μέσα Ιουνίου, αν και προς ώρας δεν αποκλείεται ο Ερντογάν να τις διεξαγάγει στην ώρα τους, δηλαδή στις 14 Μαΐου. Πώς επηρεάζεται η Ελλάδα από μια τέτοια εξέλιξη και ποιος ο αντίκτυπος στην τουρκική πολιτική σκηνή;
Η αναβολή των τουρκικών εκλογών, εφόσον υπάρξει, δεν θα είναι πολύ μεγάλη. Οι περισσότεροι αναλυτές μεταξύ αυτών και εγώ εκτιμούσαμε ότι θα είχαμε μια μεγαλύτερη αναβολή. Με βάση το Reuters, αυτή είναι μια αναβολή περίπου του ενός - ενάμιση μήνα. Δεν είναι τόσο σοβαρή. Με γνώμονα, βέβαια, πάντοτε το τραγικό γεγονός και τον καταστροφικό σεισμό. Δηλαδή η καταστροφή που επήλθε δικαιολογεί αυτού του είδους, ενός-ενάμιση μήνα αναβολής των εκλογών. Θα δικαιολογούσε και μεγαλύτερη αναβολή.
Για τα ελληνοτουρκικά, ήδη, δυστυχώς βέβαια, δεν θα έπρεπε να είναι αυτός ο λόγος, η αλληλεγγύη που έδειξε η Ελλάδα και το γεγονός ότι συνέβη αυτό που συνέβη στην Τουρκία έχει βγάλει τα ελληνοτουρκικά από την προεκλογική εκστρατεία. Και αυτοί είναι ένα πάρα πολύ καλό στοιχείο, τουλάχιστον για την συγκυρία που διανύουμε, γιατί αυτό σημαίνει λιγότερες προκλήσεις, λιγότερο προκλητικές δηλώσεις και χαμηλότερη ένταση. Αυτό είναι ένα καλό στοιχείο στις σχέσεις των δύο χωρών έστω και για ένα μικρό χρονικό διάστημα.
Από εκεί και πέρα δεν νομίζω ότι επηρεάζει παραπέρα τις σχέσεις μας, με την έννοια ότι δεν αναμένονται σε προεκλογικές περιόδους που διανύουν και οι δυο χώρες κάποιες σημαντικές ενέργειες σε ό,τι αφορά τα ελληνοτουρκικά. Δηλαδή καμμία κυβέρνηση δεν θα πάρει το ρίσκο, αν θέλετε, ή την ευθύνη ένα ή δυο μήνες πριν τις εκλογές να προχωρήσει σε μια μεγάλη κίνηση όσο αφορά τις έλληνοτουρκικές διαφορές.
Άρα, λοιπόν, επί της ουσίας δεν αναμένω κάτι. Το θετικό στοιχείο είναι ότι έχουν, προς το παρόν, και για κάποιο χρονικό διάστημα ακόμα, αφαιρεθεί από την προεκλογική εκστρατεία της Τουρκίας και κυρίως από την προεκλογική ατζέντα και την ρητορική του Ερντογάν τα ελληνοτουρκικά.
Γενικότερα, θα έλεγα ότι ο σεισμός θα οδηγήσει την Τουρκία σε μια μεγαλύτερη εσωστρέφεια και θα επικεντρωθεί στο πρόβλημα είτε το θέλει είτε όχι και θα είναι λιγότερο πιθανόν να έχουμε τυχοδιωκτικές ενέργειες της Τουρκίας, είτε αυτές είναι προς την Ελλάδα, είτε είναι προς τη Σύρια, είτε προς το Ιράκ, είτε οπουδήποτε αλλού.
Άρα, λοιπόν, γενικότερα, το πρώτο αυτό διάστημα δεν αναμένουμε κάποιες τέτοιου είδους επιθετικές ενέργειες από την Τουρκία σε όλα τα πεδία, όχι μόνο στα ελληνοτουρκικά.
Τα πρόσφατα γεγονότα με τους καταστροφικούς σεισμούς οδήγησαν κάποιους συναδέλφους σας να μιλήσουν για «κατευνασμό» στις ελληνοτουρκικές σχέσεις στο πλαίσιο της λεγόμενης «διπλωματίας των σεισμών». Εσείς συμμερίζεστε αυτή τη θέση;
Μια ύφεση μπορεί να υπάρξει στην τουρκική επιθετικότητα. Βέβαια, εδώ θα έλεγα το εξής. Είναι κακό το γεγονός ότι αυτή τη στιγμή κι αυτοί και εμείς διανύουμε προεκλογική περίοδο. Γιατί όπως σας είπα δεν μπορούν να αναληφθούν μεγάλες πρωτοβουλίες κατά τη διάρκεια προεκλογικών περιόδων και ιδιαίτερα όταν φθάνουμε πολύ κοντά στις εκλογές. Τώρα, κανείς στην Ελλάδα δεν πρέπει να τρέφει αυταπάτες ότι θα έχουμε μια μεγαλύτερη σύγκλιση λόγω της διπλωματίας των σεισμών.
Παλαιότερα, θυμάστε, ότι στα τέλη της δεκαετίας του ’90 θεωρήσαμε ότι μια τέτοια συγκυρία όσο καταστροφική και αν είναι μπορεί να ανοίξει ένα «παράθυρο» ευκαιρίας για ειλικρινή διάλογο μεταξύ των δύο χωρών και πιθανότατα ένα διάδρομο για επίλυση των προβλημάτων που έχουν στη σχέση τους.
Δεν νομίζω ότι βρισκόμαστε εκεί. Βρισκόμαστε μακριά από εκεί. Όμως, η Ελλάδα θα μπορούσε να πάρει μια πρωτοβουλία, στην Ευρωπαϊκή Ένωση, κυρίως, όσον αφορά την ανοικοδόμηση στις περιοχές και της Τουρκίας και της Συρίας. Να το βάλει ως πακέτο όχι μόνο για την Τουρκία αλλά και για την Σύρια. Και έτσι να πάρει και μια πρωτοβουλία που θα της έδινε έναν πολύ θετικό ρόλο μέσα στην Ανατολική Μεσόγειο, συνδέοντας την ανατολική Μεσόγειο με την Ευρωπαϊκή Ένωση και, αν θέλετε, βελτιώνοντας και το κλίμα των σχέσεων της με την Τουρκία, χωρίς να αναμένει αυτή τη στιγμή ουσιαστικό διάλογο για τα ελληνοτουρκικά.
Ο ελληνοτουρκικός διάλογος θα μπορούσε να γίνει, αλλά η εκτίμησή μου είναι ότι δεν μπορεί να γίνει αυτή τη στιγμή και οι δύο πλευρές βρίσκονται σε προεκλογική εκστρατεία. Αυτό θα μπορούσε, πιθανότατα, μετά τις εκλογές, ανάλογα και με το τι θα έχει βγει σε κάθε χώρα και πώς είναι η πολιτική κατάσταση σε κάθε χώρα να ξεκινήσει μια συζήτηση τέτοιου τύπου. Αλλά γι’ αυτό πρέπει να περιμένουμε τις εκλογές και τα αποτελέσματα τους για να ξέρουμε πώς και με ποιους θα ξεκινήσουμε.
Πώς σχολιάζετε τις αλλεπάλληλες από κοινού επισκέψεις του Ερντογάν με τον Μπαχτσελί στις σεισμόπληκτες περιοχές και πώς βλέπετε τις αντιδράσεις της «Συμμαχίας των Έξι» στην αντιπολίτευση;
Ο Μπαχτσελί είναι η αδύναμη πλευρά του συνασπισμού του Ερντογάν. Είναι πολύ πιθανόν εάν κατέβει σε κοινοβουλευτικές εκλογές να μην πιάσει το όριο του ποσοστού 10%, που θέτει ο εκλογικός νόμος της Τουρκίας. Άρα θέλει να ενισχύσει τον σύμμαχό του προκειμένου να έχει μια καλύτερη συμμαχία και να βοηθήσει περισσότερο την δική του εκλογική δύναμη. Νομίζω ότι αυτός είναι ο κύριος λόγος. Προσπαθεί να προωθήσει τον σύμμαχο του γιατί καταλαβαίνει ότι είναι πάρα πολύ αδύναμος.
Ένα μέρος των εθνικιστών έχει προσχωρήσει στον άλλο συνασπισμό της αντιπολίτευσης, στη συμμαχία των «6» και αυτό τον ανησυχεί πάρα πολύ.
Από τους «6» οι τρεις είναι ήσσονος σημασίας. Όχι ως προσωπικότητες, από εκλογικής πλευράς. Δεν έχουν απήχηση στην εκλογική βάση, είναι κόμματα προσωπικοτήτων.
Άρα παραμένουν ουσιαστικά τα βασικά κεμαλικά κόμματα συν ορισμένα κόμματα, ένα μικρότερο ισλαμιστικό κόμμα συν ένα εθνικιστικό κόμμα το οποίο κόβει ψήφος από το κόμμα του Μπαχτσελί.
Υπάρχει δυνατότητα να αντιπαρατεθούν στον Ερντογάν.
Βέβαια δεν υπάρχει ακόμη η προσωπικότητα που θα μπορούσε να αντιπαρατεθεί στον Ερντογάν. Ο Κιλιτσντάρογλου, δηλαδή, δεν είναι μια προσωπικότητα η οποία μπορεί να αντιπαρατεθεί στον Ερντογάν. Αυτή τη στιγμή δεν συμφώνου όλοι στο να αναλάβει την αρχηγία αυτού του συνασπισμού ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης. Άρα λοιπόν, έχουν μεγάλο πρόβλημα σε αυτό. Είναι μια ανομοιογενής συμμαχία.
Το τρίτο στοιχείο είναι ότι για να πάρουν κεφάλι στον Ερντογάν και να νικήσουν είναι να προσελκύσουν τις ψήφους των Κούρδων. Αυτό δεν είναι πολύ εύκολο. Είναι εξαιρετικά δύσκολο γιατί οι Κούρδοι δεν εμπιστεύονται τα μετακεμαλικά κόμματα γιατί έχουν πικρή εμπειρία από τις κεμαλικές κυβερνήσεις.
Επιπλέονί δεν υπάρχει καμία πρόθεση από την πλευρά της αντιπολίτευσης να προσεγγίσει κουρδικά κόμματα και τρίτον γιατί ο Ερντογάν έχει όσο και αν φαίνεται περίεργο, μια σχετικά δημοφιλία σε θρησκευόμενους Κούρδους της Ανατολικής Τουρκίας.
Άρα, λοιπόν, το κουρδικό στοιχείο που αποτελεί μεγάλο μέρος του πληθυσμού θα παίξει ένα σημαντικό ρόλο που θα γείρει η πλάστιγγα. Αν θυμάστε στην περίπτωση των αυτοδιοικητικών εκλογών στην Κωνσταντινούπολη ήταν οι Κούρδοι εκείνοι που γύρισαν την πλάστιγγα υπέρ του Εκρέμ Ιμάμογλου, του σημερινού δημάρχου της Κωνσταντινούπολης
