Την επιστράτευση της πολεμικής βιομηχανίας ως «πολιορκητικό κριό» για την αναβάθμιση της σχέσης της με την ΕΕ και την είσοδό της στα μεγάλα προγράμματα του Πυλώνα της Ευρωπαϊκής Άμυνας και Ασφάλειας, φαίνεται να επιδιώκει η Άγκυρα και ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν.
Ο στόχος της Άγκυρας είναι να αναδείξει την «ανάγκη» που έχει πλέον η Ευρώπη την τουρκική αμυντική βιομηχανία και μέσα από αυτήν, να προβληθεί η αναγκαιότητα ανάπτυξης μιας «στρατηγικής σχέσης» μεταξύ ΕΕ - Τουρκίας. Παράλληλα, επιδιώκει να αποκτήσει μερίδιο από τη μεγάλη «πίτα» των ευρωπαϊκών εξοπλιστικών δαπανών και να συμμετάσχει στα νέα προγράμματα εξοπλισμών που συζητούνται στην ΕΕ.
Η Τουρκία, αν και μέλος του ΝΑΤΟ και υποψήφια προς ένταξη χώρα στην ΕΕ, δε συμμετέχει σε αμυντικά προγράμματα, όπως το PESCO, λόγω της αντίθεσης των κρατών-μελών στην απονομή ιδιαίτερου ρόλου σε μια Τουρκία που έχει επιλέξει τη δική της αυτόνομη και συχνά συγκρουσιακή εξωτερική πολιτική. Επιπλέον, σημαντικό εμπόδιο αποτελεί το Κυπριακό, καθώς η Τουρκία κατέχει μέρος του εδάφους της Κύπρου και δεν την αναγνωρίζει ως κράτος- μέλος της ΕΕ. Αντιδράσεις, φυσικά, υπάρχουν και από την Ελλάδα, καθώς η Τουρκία αποτελεί μόνιμη και διαρκή απειλή για την εθνική της ασφάλεια.
Τώρα, όμως, η Τουρκία επιχειρεί να εκμεταλλευτεί την πίεση που υπάρχει μετά την εκλογή Τραμπ και τον συνεχιζόμενο πόλεμο στην Ουκρανία για αύξηση των αμυντικών δυνατοτήτων της Συμμαχίας, καθώς και την ανάγκη ανάπτυξης της ευρωπαϊκής άμυνας. Με «όχημα» την αναπτυσσόμενη αμυντική βιομηχανία της, στοχεύει στο να ξεπεράσει αυτά τα εμπόδια και να αποκτήσει κρίσιμο ρόλο στην ευρωπαϊκή άμυνα. Έτσι, θα δημιουργήσει μία εκ των πραγμάτων ειδική στρατηγική σχέση με την ΕΕ, η οποία, χωρίς να είναι πλήρες μέλος, θα της δίνει λόγο σε σημαντικές αποφάσεις της Ένωσης.
Μια τέτοια σχέση θα διευκολύνει και τις υπόλοιπες επιδιώξεις της Άγκυρας σε θέματα που αφορούν τις ευρωτουρκικές σχέσεις, όπως η αναβάθμιση της Τελωνειακής Ένωσης και η κατάργηση των θεωρήσεων για τους Τούρκους πολίτες που ταξιδεύουν στην ΕΕ.
Το «θαύμα» της τουρκικής αμυντικής βιομηχανίας των τελευταίων 20 ετών αποτυπώνεται πλέον σε αριθμούς καθώς οι μεγάλες τουρκικές εταιρείες εξασφάλισαν πάνω από 5,5 δισεκατομμύρια δολάρια από εξαγωγές για το 2024. Είναι, δε, αξιοσημείωτη η είσοδος των τουρκικών εξοπλισμών όχι μόνο σε χώρες των Βαλκανίων και της Ανατολικής Ευρώπης, αλλά και σε σημαντικές δυτικοευρωπαϊκές χώρες, όπως η Πορτογαλία, η Ισπανία και η Ιταλία.
Η Baykar έχει παραδώσει τα UCAV Bayraktar TB2 και Bayraktar Akıncı σε 35 χώρες, συμπεριλαμβανομένων συμμάχων του ΝΑΤΟ και κρατών-μελών της ΕΕ. Με την Baykar να ηγείται της κατηγορίας, η Τουρκία έχει ξεπεράσει κορυφαίους αμυντικούς παίκτες όπως οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Κίνα στις εξαγωγές UCAV. Μία έκθεση του Σεπτεμβρίου 2024 από το Κέντρο για μια Νέα Αμερικανική Ασφάλεια (CNAS) υπογράμμισε την κυριαρχία της Τουρκίας στον τομέα, καθώς ελέγχει το 65% της παγκόσμιας εξαγωγικής αγοράς UAV (Sabah).
Εν τω μεταξύ, η Turkish Aerospace Industries (TAI) ετοιμάζεται να παραδώσει το πρώτο μαχητικό αεροσκάφος εγχώριας παραγωγής, το KAAN, στην Πολεμική Αεροπορία μέσα στα επόμενα πέντε χρόνια. Το KAAN έχει σχεδιαστεί ως αεροσκάφος πέμπτης γενιάς, αλλά η TAI έχει ήδη ξεκινήσει εργασίες για την έκτη γενιά, η οποία θα ενσωματώνει Τεχνητή Νοημοσύνη, προηγμένους αισθητήρες και απρόσκοπτη συνεργασία με μη επανδρωμένες πλατφόρμες.
Παράλληλα, οι τουρκικές αμυντικές βιομηχανίες κάνουν άνοιγμα στην ευρωπαϊκή αγορά, με τρόπους που όχι μόνο υποστηρίζουν τον στόχο της στρατηγικής αυτονομίας και αυτάρκειας σε αμυντικό υλικό, αλλά αναδεικνύουν και τη «συμβολή» της Τουρκίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια.
Οι τέσσερις μεγάλοι κατασκευαστές τεθωρακισμένων οχημάτων της χώρας έχουν κερδίσει συμβόλαια με Ευρωπαίους πελάτες. Το πιο σημαντικό είναι ότι στα τέλη του 2024, η Otokar εξασφάλισε σύμβαση με τη Ρουμανία για 1.059 οχήματα Cobra II 4x4. Στον θαλάσσιο τομέα, η συμφωνία με την Πορτογαλία για δυο βοηθητικά πλοία ανεφοδιασμού πετρελαιοειδών και logistics (AOR+), ακολούθησε μια σύμβαση με την Ουκρανία για δύο τουρκικές κορβέτες Ada-class (MILGEM). Τον Δεκέμβριο, η Ισπανία υπέγραψε συμφωνία συνεργασίας με την Τουρκία για το νέο εκπαιδευτικό αεροσκάφος Hürjet της TAI. Κομβική όμως είναι η εξαγορά της ιταλικής αεροδιαστημικής εταιρείας Piaggio Aerospace από την Baykar τον Δεκέμβριο, με την ελπίδα ότι θα αποτελέσει σημείο εισόδου στην ιταλική και ευρύτερη ευρωπαϊκή αγορά.
Και υπάρχει φυσικά και η αμφίδρομη σχέση, καθώς η Τουρκία έχει παραλάβει τα υποβρύχια από τη Γερμανία και είναι πλέον κοντά στην απόκτηση 20+20 Eurofighter Typhoon μετά την άρση των επιφυλάξεων της Γερμανίας. Είναι πολύ πιθανό τα μαχητικά αυτά να εξοπλιστούν με τους πανίσχυρους πυραύλους Meteor, μετά την πιθανολογούμενη άρση του βέτο της Γαλλίας, εξέλιξη που έχει προκαλέσει τις έντονες αντιδράσεις της Αθήνας.
Υπάρχουν στρατηγικοί λόγοι για τους οποίους η ευρωπαϊκή αγορά είναι ιδιαίτερα σημαντική για την Τουρκία. Ως χώρα εκτός ΕΕ, οι πωλήσεις σε ευρωπαϊκές χώρες προσδίδουν αξιοπιστία και κύρος στο επιχείρημα ότι η Τουρκία είναι σημαντικός παράγοντας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια και στην αμυντική βιομηχανία. Επιπλέον, αποτελεί εργαλείο για την προώθηση διμερών σχέσεων.
Όπως υποστήριξε Τούρκος αναλυτής σε άρθρο του στο Anadolu, η πιθανή συμμετοχή της Τουρκίας σε αμυντικές πρωτοβουλίες της ΕΕ, όπως η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO), θα μπορούσε να συμβάλει στη γεφύρωση του χάσματος μεταξύ των αμυντικών προσπαθειών ΝΑΤΟ - ΕΕ και στην επέκταση των διαθέσιμων τεχνολογιών και δυνατοτήτων για τους συμμάχους του ΝΑΤΟ αλλά και στην ανάδειξη των τουρκικών εταιρειών σε ουσιαστικούς εταίρους στο ευρωπαϊκό αμυντικό οικοσύστημα.
Ο προσανατολισμός αυτός της Τουρκίας αποτυπώνεται και σε άλλες κινήσεις. Την περασμένη εβδομάδα, ανακοινώθηκε ότι η Τουρκία υιοθετεί τον νέο θεσμό του «Στρατιωτικού Ακολούθου για θέματα Αμυντικής Βιομηχανίας» στις τουρκικές πρεσβείες του εξωτερικού.
Οι ακόλουθοι αυτοί, επιφορτισμένοι με την προώθηση της αμυντικής συνεργασίας της Τουρκίας με τις χώρες διαπίστευσής τους, θα αναλάβουν την προώθηση τουρκικών εξοπλιστικών προγραμμάτων. Σε πρώτη φάση, οι ακόλουθοι αυτοί θα υπηρετήσουν σε 23 τουρκικές πρεσβείες σε όλες τις ηπείρους.
