Του Παναγιώτη Παστουσέα *
Μετά από μια περίοδο σχετικά μεγάλης έντασης και ανησυχίας της κοινής γνώμης και των ΜΜΕ, που ξεκίνησε στις αρχές του 2018 , σε ότι αφορά στις διεκδικήσεις της Τουρκίας έναντι της χώρας μας και της Κύπρου, τα φώτα της δημοσιότητας στράφηκαν στην σταδιακή επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας (S-400,F-35).
Εύλογα τίθενται τα εξής ερωτήματα: είναι πιθανή μια οριστική ρήξη των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας ; θα περάσει η Τουρκία στο αντίπαλο ,της Δύσης, στρατόπεδο συμμαχώντας με Ρωσία-Ιράν; Και αν συμβούν όλα αυτά, ποιες θα είναι οι επιπτώσεις για την Ελλάδα;
Η πιθανότητα οριστικής ρήξης των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας προκαλεί αντιφατικές εκτιμήσεις και συναισθήματα. Σε κάποιους προκαλεί ικανοποίηση και συγκρατημένους πανηγυρισμούς γιατί όσο επιδεινώνονται οι σχέσεις ΗΠΑ-Τουρκίας τόσο βελτιώνονται οι σχέσεις ΗΠΑ-Ελλάδος και επομένως σε μια πιθανή σύγκρουση με την Τουρκία, οι Αμερικάνοι θα είναι με το μέρος μας. Σε άλλους προκαλεί ανησυχία γιατί εάν, ίσως, η Τουρκία χαθεί για την Δύση και το ΝΑΤΟ, η χώρα μας θα γίνει το σύνορο μεταξύ των δύο στρατοπέδων και συνεπώς οι ενδεχόμενες μεταξύ τους τριβές, αντιπαραθέσεις, συγκρούσεις εγκυμονούν αυξημένους κινδύνους για την Ελλάδα.
Η εκτίμησή μας είναι ότι ΔΕΝ θα επέλθει ρήξη των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκία ούτε αυτή θα αλλάξει στρατόπεδο συμμαχώντας με Ρωσία -Ιράν. Η μεταπήδηση της Τουρκίας σε άλλο στρατόπεδο θα προκαλούσε ανατροπή της ισορροπίας του Συστήματος Ασφαλείας που οικοδομήθηκε στον προηγούμενο αιώνα και κυρίως μετά τον Β΄ΠΠ.
Για τις Δυτικές γεωπολιτικές αντιλήψεις, ο μεγαλύτερος αντίπαλος στον ανταγωνισμό για την επικράτηση στην παγκόσμια σκακιέρα είναι η Δύναμη αυτή που κατέχει τις μεγάλες εκτάσεις και τους πόρους της Ευρασίας ,την καρδιά της Γης. Η Ηπειρωτική Δύναμη αυτή είτε είναι η Αυτοκρατορική Ρωσία είτε η Σοβιετική Ένωση είτε η σημερινή Ρωσία, για τις Ναυτικές Δυνάμεις της Δύσης θα είναι πάντα η μεγαλύτερη απειλή των συμφερόντων τους και επομένως διαρκές μέλημα τους είναι ο περιορισμός και η ανάσχεσή της.
Για τον περιορισμό και την ανάσχεση της Ρωσίας ,η Τουρκία λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των Στενών (αλλά και το Αιγαίο) παίζει σημαντικό ρόλο. Η αλλαγή στρατοπέδου θα προκαλούσε μεγάλη αναστάτωση και ανακατατάξεις που θα επηρέαζαν δυσμενώς, όχι μόνο την οικονομία της γείτονας χώρας αλλά ίσως και αυτήν την εδαφική της ακεραιότητα, είναι σίγουρο ότι οι Τούρκοι έχουν επίγνωση του γεωπολιτικού παιχνιδιού , επομένως δεν θα το τολμήσουν.
Ακόμα και οι Ρώσοι δεν είναι σίγουρο ότι θα επιθυμούσαν διατάραξη των ισορροπιών, εάν η Τουρκία δεθεί μαζί τους θα νοιώσουν αφόρητη πίεση από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ με αιχμή του δόρατος την Ουκρανία και τελικά θα έχουμε έναν νέο Ψυχρό Πόλεμο, με την Δύση να βρίσκεται τώρα στο κατώφλι της, δίπλα στην Κριμαία και όχι πια στα σύνορα Ανατολικού-Δυτικού Βερολίνου.
Όπως έχουμε αναφέρει και στο παρελθόν η επιδείνωση των σχέσεων ΗΠΑ –Τουρκίας δεν είναι τίποτα άλλο από ένα πολύ σκληρό ανατολίτικο παζάρι, με το οποίο ο Ερντογάν διεκδικεί όσο το δυνατόν μεγαλύτερο ρόλο και αναγνώριση μέσα στο Διεθνές Σύστημα και όσα περισσότερα μπορεί να καρπωθεί σε ότι αφορά στη περιοχή μας (Αιγαίο,μερίδιο στην ενέργεια ΑΟΖ Ελλάδας-Κύπρου, αναθεώρηση Συνθηκών),αλλά και στην Μ. Ανατολή (Συρία ,Ιράκ).
Αργά ή γρήγορα οι σχέσεις Τουρκίας- ΗΠΑ σταδιακά θα αποκατασταθούν ως αποτέλεσμα σκληρών διαπραγματεύσεων με όρους ισχύος και αμοιβαίου συμφέροντος. Σε αυτήν την περίπτωση, η Δύση και κυρίως οι ΗΠΑ ποιο ρόλο είναι διατεθειμένες να αναγνωρίσουν στην Τουρκία και κατά πόσο αυτό θα επηρεάσει τα συμφέροντά μας;
Οι πολύ καλές σχέσεις μας, σήμερα, με τις ΗΠΑ, οι οποίες βελτιώνονται σε αντιστάθμισμα ή σε συνάρτηση με την επιδείνωση των Αμερικανοτουρκικών, δεν θα πρέπει να είναι περιστασιακές και να αποτελούν, μόνο, μοχλό πίεσης των ΗΠΑ προς την Τουρκία. Το Διεθνές Σύστημα κινείται μάλλον με όρους Ισχύος και συμφερόντων και όχι με όρους Δικαίου, συμπάθειας ή αντιπάθειας.
Η Τουρκία θα συνεχίσει να διεκδικεί επιθετικά έναντι της χώρας μας τους φιλόδοξους στόχους της. Ευχόμαστε, η Ελληνικής κυβέρνησης να αντιληφθεί, έστω και την τελευταία στιγμή, το παιχνίδι που παίζεται και να βγει από την ομίχλη των φαντασιώσεων και απόδρασης της από την πραγματικότητα.
Η χώρα μας στην παρούσα φάση και μέσα σε στενά χρονικά περιθώρια, εκμεταλλευόμενη τις συγκυρίες, πρέπει να δημιουργήσει και να εμβαθύνει ένα πλέγμα αμοιβαίων, ισχυρών και μόνιμων οικονομικών και στρατιωτικών συμφερόντων τόσο με την Δύση όσο και με Ισραήλ –Αίγυπτο ώστε τα συμφέροντά μας ,σε Αιγαίο-ΑΟΖ-Κύπρο, να μην μπουν στο παζάρι των διαπραγματεύσεων και ανταλλαγμάτων, για την βελτίωση των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας.
Προς το παρόν έχουμε καταστεί παρατηρητές των όσων διαδραματίζονται γύρω μας, επιχειρώντας ή ανησυχώντας για την εξέλιξη των σχέσεων ΗΠΑ-Τουρκίας, ανίκανοι να παίξουμε οποιονδήποτε ρόλο και αναμένοντας να μάθουμε το τι είναι οι Αμερικάνοι διατεθειμένοι να παραχωρήσουν και τι όχι στους Τούρκους.
Μέσα στους επόμενους τρεις μήνες, ο αγώνας χειροπάλης (μπρα-ντε –φερ) μεταξύ ΗΠΑ-Τουρκίας, ίσως, θα έχει λήξει και θα πρέπει να είμαστε έτοιμοι για όλα τα ενδεχόμενα.
* Ο Παναγιώτης Παστουσέας είναι Αντιναύαρχος ε.α - Επίτιμος Υπαρχηγός Γενικού Επιτελείου Ναυτικού
