Η εκλογή του Μαρωνίτη στρατηγού Ζοζέφ Αούν στη θέση του προέδρου του Λιβάνου, μετά από μια βαθιά και πολυετή πολιτική κρίση στη χώρα, που ακολουθεί την ανατροπή του καθεστώτος Άσαντ στη Συρία και τη δύσκολη προσπάθεια της χώρας για επιστροφή στην κανονικότητα, δημιουργούν ένα εντελώς νέο περιβάλλον στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Ένα περιβάλλον με πολλές προκλήσεις, καθώς ακόμη επικρατεί η ρευστότητα και η αβεβαιότητα, τουλάχιστον στη Συρία, με απειλές από την προσπάθεια τρίτων χωρών να επεκτείνουν την επιρροή τους για την επίτευξη εθνικών επιδιώξεων, αλλά και ευκαιρίες για ανάπτυξη νέων συμμαχιών και συνεργασιών στη βάση του διεθνούς δικαίου με τελικό στόχο την εμπέδωση της ασφάλειας και της διεθνούς νομιμότητας.
Η εκλογή του στρατηγού Ζ. Αούν στη θέση του προέδρου του Λιβάνου ήταν αποτέλεσμα των διακριτικών αλλά ισχυρών πιέσεων των ΗΠΑ, με τη συμμετοχή του ειδικού απεσταλμένου Άμος Χοχστάιν, αλλά και την παρέμβαση της Σαουδικής Αραβίας, η οποία έχει αναλάβει και την ενίσχυση του σημαντικού έργου της ανοικοδόμησης και ανασύνταξης του Λιβάνου.
Ο νέος πρόεδρος του Λιβάνου, που υπηρετούσε έως τώρα ως επικεφαλής του Λιβανικού Στρατού, ξεκαθάρισε από την πρώτη στιγμή ότι μόνο ο στρατός της χώρας θα έχει δικαίωμα να φέρει όπλα, ένα σαφές μήνυμα προς τη Χεζμπολάχ, η οποία είναι αποδυναμωμένη πλέον από τα πλήγματα που δέχθηκε από το Ισραήλ, αλλά και από τον περιορισμό του ισχυρού αποτυπώματος που μέχρι τώρα είχε σε Συρία και Λίβανο, το Ιράν.
Με την ηγεσία του Αούν δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για μια μόνιμη ειρήνευση με το Ισραήλ, καθώς η νέα ηγεσία στη Βηρυτό θα επιδιώξει να αναλάβει τον έλεγχο της «ζώνης ασφαλείας» στα σύνορα με το Ισραήλ και να εξαλείψει πλέον οριστικά τις αφορμές για τις επιθέσεις του Ισραηλινού Στρατού στο έδαφος του Λιβάνου.
Οι εξελίξεις αυτές, υπό το πρίσμα της προσπάθειας της Τουρκίας να μετατρέψει τη Συρία σε προτεκτοράτο αλλά και να βάλει «πόδι» στον Λίβανο, έχουν προκαλέσει σημαντική διπλωματική κινητοποίηση της Λευκωσίας και της Αθήνας, προκειμένου να έχουν ρόλο στις εξελίξεις, σε συνεργασία με σημαντικούς παίκτες της περιοχής και συγχρόνως να κτίσουν «ασπίδα» στις προσπάθειες της Τουρκίας να προχωρήσει σε τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο.
Ο πρόεδρος της Κύπρου, Ν. Χριστοδουλίδης, είναι ο πρώτος ηγέτης που επισκέφθηκε τη Βηρυτό χθες μετά την εκλογή Αούν, γεγονός που επιβεβαιώνει τις καλές σχέσεις που διατηρεί όλο αυτό το διάστημα η Λευκωσία με τον νέο Λιβανέζο πρόεδρο, ο οποίος ήταν από τους βασικούς έμπιστους συνομιλητές της τα τελευταία χρόνια. Η σχέση αυτή, αλλά και η δέσμευση της Λευκωσίας να βοηθήσει και μέσω της Ε.Ε. την ανοικοδόμηση του Λιβάνου και την αποκατάσταση ενός λειτουργικού κράτους, είναι εχέγγυο για τη διαμόρφωση των μελλοντικών σχέσεων των δύο χωρών.
Για την Κύπρο είναι σημαντικό να αποκοπεί ο Λίβανος από την τουρκική επιρροή και να στραφεί προς τη Δύση, ενώ με την αποκατάσταση της ομαλότητας θα διευκολυνθεί και η κύρωση της Συμφωνίας οριοθέτησης θαλάσσιων ζωνών μεταξύ των δύο χωρών, η οποία έχει οριστικοποιηθεί ήδη από το 2007. Η συμφωνία αυτή υιοθετεί τις ανησυχίες του Λιβάνου σε σχέση με το τριεθνές σημείο των ΑΟΖ Κύπρου-Λιβάνου-Συρίας και είναι βασισμένη στις προβλέψεις του Δικαίου της Θάλασσας.
Η επίλυση αυτής της εκκρεμότητας θα προσθέσει στο διαπραγματευτικό κεκτημένο, που έχει διαμορφωθεί με τις οριοθετήσεις της Κύπρου με Ισραήλ και Αίγυπτο, και τις συμφωνίες της Ελλάδας με την Αίγυπτο και την Ιταλία, που αποδεχόμενες πλήρως το Δίκαιο της Θάλασσας, απορρίπτουν ενέργειες μονομερών και αυθαίρετων «οριοθετήσεων», όπως του Τουρκολιβυκού και του πιθανολογούμενου Τουρκοσυριακού Μνημονίου.
Η Λευκωσία την Πέμπτη όμως, αποτέλεσε το επίκεντρο μιας ιδιαίτερα «λεπτής» διπλωματικής κινητικότητας, καθώς εκτός της ανακοινωμένης επίσκεψης του Ισραηλινού προέδρου Ι. Χέρτζογκ, στην κυπριακή πρωτεύουσα, έφθασε αιφνιδιαστικά και ο αναπληρωτής πρωθυπουργός και ΥΠΕΞ των ΗΑΕ, Αμπντουλάχ μπιν Ζαγιέντ, που σύμφωνα με πληροφορίες εκτός των συνομιλιών με τον Ν. Χριστοδουλίδη, είχαν και μεταξύ τους συνάντηση.
Βασικό θέμα των συζητήσεων, ήταν οι εξελίξεις στην περιοχή και κυρίως στη Συρία, καθώς και οι δύο χώρες, παρά την απόσταση που έχει δημιουργήσει μεταξύ τους ο πόλεμος στη Γάζα, διατηρούν επαφές και οι εξελίξεις στη Συρία προκαλούν ανησυχία. Στο μεν Ισραήλ για το ενδεχόμενο να εγκατασταθεί στη Δαμασκό μια κυβέρνηση ελεγχόμενη από τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και υπό την ισχυρή επιρροή της Τουρκίας, τα δε ΗΑΕ, όπως και η Σαουδική Αραβία αλλά και η Αίγυπτος, δεν επιθυμούν να δουν τη Συρία να παραδίδεται στο πολιτικό Ισλάμ και στους Αδελφούς Μουσουλμάνους, που αποτελούν ζωτική απειλή για τις χώρες αυτές. Και επίσης, είναι ιδιαίτερα επιφυλακτικές για τον ρόλο που επιδιώκει η Τουρκία να αποκτήσει σε μια αραβική χώρα.
Η Κύπρος έτσι, αποδεικνύει και μετά τις πρωτοβουλίες του Ν. Χριστοδουλίδη για τη Γάζα αλλά και την ανάπτυξη των στρατιωτικών και στρατηγικών σχέσεων με τις ΗΠΑ, ότι μπορεί να έχει ρόλο έντιμου συνομιλητή με τις περιφερειακές δυνάμεις και να αναδείξει τον σημαντικό ρόλο που μπορεί να έχει στην κρίσιμη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου.
Όμως, αυτή η διπλωματική κινητικότητα δεν εξαντλείται σε αυτές τις κινήσεις. Την Τετάρτη στο Κάϊρο, στο πλαίσιο της Τριμερούς Συνάντησης Κορυφής Ελλάδας - Κύπρου - Αιγύπτου, οι ηγέτες των τριών χωρών, Κ. Μητσοτάκης, Ν. Χριστοδουλίδης και Αλ Σίσι, επανέλαβαν την προσήλωσή τους στη βάση αρχών συνεργασίας, στέλνοντας έτσι ένα θετικό μήνυμα από μια περιοχή που κυριαρχεί η ανασφάλεια και οι συγκρούσεις.
Οι ηγέτες των τριών χωρών όμως, πέραν του ισχυρού πλέγματος συνεργασίας σε τομείς από την ενέργεια και την άμυνα μέχρι την πολιτική προστασία, την υγεία, τη μετανάστευση και τις επενδύσεις, έστειλαν ένα ακόμη ισχυρό μήνυμα δηλώνοντας ότι πρέπει να γίνουν σεβαστά στην περιοχή η διεθνής νομιμότητα και το διεθνές δίκαιο και ότι οι οριοθετήσεις θαλάσσιων ζωνών πρέπει να γίνουν στη βάση των προβλέψεων της UNCLOS και χωρίς να παραβιάζονται τα κυριαρχικά δικαιώματα τρίτων κρατών.
Οι αναφορές τους μάλιστα, στη Συρία έδειξαν τη σταθερή θέση τους για τήρηση της διεθνούς νομιμότητας από το νέο καθεστώς στη Δαμασκό. Και αυτό είναι ένα ξεκάθαρο μήνυμα και προς την Άγκυρα και προς τον Αλ Τζολανί, με δεδομένα τα σενάρια που καλλιεργούνται από την Τουρκία για την πρόθεσή της να συνάψει εκβιαστικά με την ευάλωτη σε πιέσεις προσωρινή ηγεσία της Συρίας συμφωνία «οριοθέτησης» ΑΟΖ, η οποία θα σφετεριστεί ένα τμήμα της Κυπριακής ΑΟΖ και θα επιχειρήσει να θέσει παράνομα τετελεσμένα στην Ανατολική Μεσόγειο προς όφελος του δόγματος της «Γαλάζιας Πατρίδας».
Η διπλωματική αυτή κινητικότητα θα συμπληρωθεί την Τρίτη-Τετάρτη, όταν ο πρωθυπουργός Κυρ. Μητσοτάκης, επικεφαλής κυβερνητικού κλιμακίου, θα μεταβεί στην Αλ Ούλα στη Σαουδική Αραβία, όπου εκτός της σύγκλησης του Ανώτατου Συμβουλίου Συνεργασίας, ο Έλληνας πρωθυπουργός και ο υπουργός Εξωτερικών Γ. Γεραπετρίτης θα έχουν την ευκαιρία για ανταλλαγή απόψεων με τον ηγέτη της ισχυρότερης αραβικής χώρας, Μοχάμαντ μπιν Σαλμάν, για τις εξελίξεις στη Μέση Ανατολή, στην Ερυθρά Θάλασσα αλλά και στην Ανατολική Μεσόγειο.
Η συνεννόηση με τη Σαουδική Αραβία και η ανανέωση του ανοικτού διαύλου επικοινωνίας με το Ριάντ είναι σημαντική λόγω και του ρόλου της χώρας στις εξελίξεις και στη Συρία αλλά και στην ευρύτερη περιοχή. Πολύ περισσότερο, μάλιστα, όταν εν αναμονή της ανάληψης των καθηκόντων του νέου Αμερικανού προέδρου αναμένονται νέες πρωτοβουλίες για την αποκατάσταση των σχέσεων του Ριάντ με το Τελ Αβίβ, με προϋπόθεση φυσικά την ειρήνευση στη Γάζα, καθώς μια τέτοια εξέλιξη θα ανοίξει τον δρόμο και για την υλοποίηση των μεγαλεπήβολων σχεδίων, όπως ο IMEC αλλά και άλλων διαδρόμων καθαρής ενέργειας και δεδομένων, τα οποία σχεδιάζει η Σαουδική Αραβία προς την Ευρώπη.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον θα έχουν και οι συζητήσεις για την κατάσταση στην Ερυθρά Θάλασσα, όπου η Ελλάδα από την πρώτη στιγμή έχει συμμετοχή στην ευρωπαϊκή δύναμη για την ασφάλεια της ναυσιπλοΐας και την αντιμετώπιση των απειλών από τους αντάρτες Χούτι της Υεμένης.
Η ελληνική πλευρά θα έχει τέλος την ευκαιρία να παρουσιάσει στον Σαουδάραβα πρίγκιπα και τα σχέδιά της για τη θητεία της στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ, που ξεκίνησε την 1η Ιανουαρίου και στην ατζέντα της θα έχει τους επόμενους μήνες μια σειρά σημαντικών κρίσεων σε περιοχές ενδιαφέροντος της Σαουδικής Αραβίας.
