Η πρόσφατη άτυπη Σύνοδος Κορυφής στις Βρυξέλλες ανέδειξε εκ νέου τις προκλήσεις και τις δυνατότητες της Ευρωπαϊκής Ένωσης (ΕΕ) στον τομέα της άμυνας. Με τις συνεχώς μεταβαλλόμενες γεωπολιτικές εξελίξεις, η συζήτηση επικεντρώθηκε στην ενίσχυση της ευρωπαϊκής αμυντικής βιομηχανίας, τη χρηματοδότηση της στρατιωτικής ικανότητας και τη συνεργασία με το ΝΑΤΟ. Για την Ελλάδα και την Κύπρο, δύο χώρες που βρίσκονται σε ένα ιδιαίτερα ευαίσθητο γεωπολιτικό περιβάλλον με προκλήσεις, τα αποτελέσματα της Συνόδου έχουν ιδιαίτερη σημασία.
Τα Οφέλη της Ευρωπαϊκής Αμυντικής Ενίσχυσης
- Περισσότερη στρατιωτική υποστήριξη και συνεργασία
Η δέσμευση της ΕΕ για ενίσχυση της άμυνας μπορεί να ωφελήσει την Ελλάδα και την Κύπρο, οι οποίες αντιμετωπίζουν διαρκή απειλή από την Τουρκία. Η αυξημένη συνεργασία μεταξύ των κρατών-μελών μπορεί να οδηγήσει σε μεγαλύτερη στρατιωτική παρουσία στην Ανατολική Μεσόγειο, λειτουργώντας αποτρεπτικά απέναντι σε προκλητικές ενέργειες.
- Οικονομική ενίσχυση της Αμυντικής Βιομηχανίας
Η πρόταση για χρηματοδότηση της αμυντικής βιομηχανίας μέσω της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων μπορεί να προσφέρει σημαντική στήριξη στις ελληνικές και κυπριακές αμυντικές εταιρείες. Η Ελλάδα διαθέτει αμυντικές υποδομές που μπορούν να επωφεληθούν από κοινοτικά κονδύλια, ενισχύοντας την αυτάρκεια και την τεχνολογική ανάπτυξη.
- Στρατηγική Αυτονόμηση από τις ΗΠΑ
Η σταδιακή μείωση της εξάρτησης της ΕΕ από τις Ηνωμένες Πολιτείες μπορεί να ωφελήσει την Ελλάδα και την Κύπρο, δίνοντάς τους μεγαλύτερο περιθώριο διαπραγμάτευσης και ενίσχυσης των εθνικών συμφερόντων τους. Η ΕΕ θα μπορούσε να παίξει πιο ενεργό ρόλο στη διαχείριση των εντάσεων στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Ενίσχυση της κοινής Πολιτικής Άμυνας και Ασφάλειας
Η πιθανότητα δημιουργίας κοινών ευρωπαϊκών στρατιωτικών μονάδων θα προσέφερε μεγαλύτερη προστασία σε ευάλωτες περιοχές, όπως η Κύπρος, η οποία παραμένει διαιρεμένη και υπό διαρκή στρατιωτική πίεση από την Τουρκία. Μια ισχυρότερη ΕΕ στον αμυντικό τομέα θα μπορούσε να λειτουργήσει ως αντίβαρο στις τουρκικές διεκδικήσεις.
Οι κίνδυνοι και οι προκλήσεις
- Πιθανή καθυστέρηση στην υλοποίηση των αποφάσεων
Η ΕΕ είναι γνωστή για τη γραφειοκρατική της αδράνεια και τις δυσκολίες στη λήψη συλλογικών αποφάσεων. Παρόλο που συζητείται η αύξηση των στρατιωτικών δαπανών, η πραγματική υλοποίηση των σχεδίων μπορεί να χρειαστεί χρόνια, αφήνοντας την Ελλάδα και την Κύπρο εκτεθειμένες σε άμεσες απειλές.
- Ελλιπής δέσμευση από χώρες με διαφορετικά συμφέροντα
Ορισμένα κράτη-μέλη της ΕΕ, όπως η Γερμανία και η Ουγγαρία, διστάζουν να εμπλακούν σε αμυντικές ενέργειες που μπορεί να επηρεάσουν τις σχέσεις τους με την Τουρκία. Αυτό σημαίνει ότι, παρά τις επίσημες δεσμεύσεις, η στήριξη προς την Ελλάδα και την Κύπρο μπορεί να είναι περιορισμένη ή αποσπασματική.
- Εξάρτηση από το ΝΑΤΟ και τις ΗΠΑ
Παρά τη ρητορική περί στρατηγικής αυτονομίας, η ΕΕ εξακολουθεί να βασίζεται στο ΝΑΤΟ για την άμυνά της. Η Ελλάδα, ως μέλος του ΝΑΤΟ, έχει μεν κάποια υποστήριξη, αλλά η Κύπρος δεν είναι μέλος, γεγονός που την καθιστά πιο ευάλωτη.
- Αμφίβολη οικονομική βιωσιμότητα των αμυντικών επενδύσεων
Η ΕΕ σχεδιάζει να αυξήσει τις αμυντικές δαπάνες, αλλά δεν είναι σαφές πώς θα κατανεμηθούν οι πόροι. Αν η χρηματοδότηση δεν είναι επαρκής ή δεν κατανεμηθεί ισότιμα, τότε μικρότερες χώρες όπως η Ελλάδα και η Κύπρος μπορεί να μην λάβουν την απαιτούμενη υποστήριξη.
Η άτυπη Σύνοδος Κορυφής ανέδειξε την ανάγκη της ΕΕ για ενίσχυση της άμυνας, αλλά άφησε πολλά ερωτήματα αναπάντητα. Για την Ελλάδα και την Κύπρο, μια ισχυρότερη ευρωπαϊκή άμυνα μπορεί να προσφέρει καλύτερη αποτρεπτική ικανότητα απέναντι στις τουρκικές προκλήσεις και μεγαλύτερη στήριξη σε περιόδους κρίσης. Ωστόσο, η έλλειψη ξεκάθαρης δέσμευσης και η εξάρτηση από τρίτους φορείς όπως το ΝΑΤΟ και οι ΗΠΑ παραμένουν προβληματικά σημεία.
Τα βασικά εμπόδια είναι:
- Διαφορετικά συμφέροντα: Τα κράτη-μέλη δεν έχουν ενιαία αντίληψη για την ασφάλεια στην Ανατολική Μεσόγειο.
- Έλλειψη αμυντικού μηχανισμού: Η ΕΕ δεν έχει ενιαία αμυντική δομή σαν το ΝΑΤΟ.
- Εξάρτηση από τις ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ: Παρά τις συζητήσεις για «στρατηγική αυτονομία», η ΕΕ παραμένει εξαρτημένη από τις ΗΠΑ.
Υπάρχει προοπτική αλλαγής;
Υπάρχουν προσπάθειες για μεγαλύτερη στρατηγική αυτονομία, όπως η Μόνιμη Διαρθρωμένη Συνεργασία (PESCO) και το Ταμείο Άμυνας της ΕΕ, αλλά αυτά τα βήματα είναι ακόμα σε αρχικό στάδιο. Εάν η ΕΕ θελήσει πραγματικά να αποκτήσει ενιαία στρατηγική, θα πρέπει να αντιμετωπίσει τις εσωτερικές διαφορές της και να προχωρήσει σε πιο τολμηρές αποφάσεις.
Συμπερασματικά, αν και η ΕΕ μπορεί θεωρητικά να αποκτήσει ενιαία στρατηγική, στην πράξη αυτό θα απαιτήσει βαθιές αλλαγές στη λειτουργία της και στην πολιτική βούληση των κρατών-μελών. Για την ώρα, η κοινή εξωτερική πολιτική της παραμένει περισσότερο μια ευχή παρά μια πραγματικότητα.
* Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα., Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας και Αμυντικός Αναλυτής
