Τα δεδομένα πράγματι αλλάζουν και αλλάζουν με τρόπο που δεν μπορούσαμε εύκολα να προβλέψουμε. Μέχρι τώρα, ο Νετανιάχου ήταν το αγαπημένο παιδί, θα λέγαμε, του Τραμπ. Η σχέση τους, σχεδόν αδελφική, έμοιαζε άρρηκτη, με κοινές δηλώσεις, συντονισμό και πολιτική συμπόρευση. Κι όμως, ξαφνικά, είδαμε στη συνάντηση Τραμπ-Νετανιάχου έναν Τραμπ να γέρνει προς τον Ερντογάν. Και όχι απλώς να του κάνει το χατίρι, αλλά να τον προσεγγίζει με σχεδόν στοργική διάθεση.
Τι άλλαξε τελικά; Είναι μια ακόμα από τις γνωστές στροφές του Τραμπ ή υπάρχει πίσω απ’ αυτήν τη γεωπολιτική κίνηση ένα πιο σύνθετο σχέδιο;
Η πραγματικότητα είναι πιο πολυσύνθετη. Ο Τραμπ δεν πρόδωσε το Ισραήλ, ούτε ξαφνικά αγάπησε την Τουρκία. Αυτό που κάνει και οφείλουμε να το αναγνωρίσουμε, είναι ότι ξέρει πώς να παίζει το παιχνίδι. Η κίνηση αυτή του Τραμπ δείχνει μια πιο ρεαλιστική στρατηγική. Να αποχωρήσει σταδιακά από τη Μέση Ανατολή χωρίς να φαίνεται πως εγκαταλείπει πλήρως την περιοχή, αφήνοντας ωστόσο τους τοποτηρητές να διαχειρίζονται τις εξελίξεις. Η Τουρκία και το Ισραήλ, δύο εκ των ισχυρότερων δυνάμεων της περιοχής, φαίνεται να παίζουν έναν ρόλο-κλειδί σε αυτή τη νέα στρατηγική. Και τι καλύτερο από έναν δυναμικό, αν και απρόβλεπτο, Ερντογάν και έναν πανίσχυρο Νετανιάχου, για να κρατούν τα μπόσικα στην περιοχή.
Το σενάριο είναι σχεδόν κινηματογραφικό, δηλαδή, ο Τραμπ στον Λευκό Οίκο να καλεί τον Ερντογάν για συμφιλίωση με το Ισραήλ. Όχι γιατί έγινε ειρηνοποιός, αλλά γιατί βλέπει ότι χωρίς αυτή τη συνεννόηση, δεν μπορεί να χτίσει το μεγάλο μέτωπο που έχει πραγματικά στο μυαλό του, με το Ιράν και την Κίνα.
Ο Τραμπ δεν είναι οπαδός της διατήρησης των πολέμων. Είναι όμως παίκτης εξουσίας και γεωπολιτικής επιρροής. Αν Τουρκία και Ισραήλ τα βρουν, τότε οι ΗΠΑ μπορούν να σταθούν ένα βήμα πιο πίσω. Να επανατοποθετηθούν, με λιγότερη φθορά, χωρίς να καίγονται καθημερινά σε συγκρούσεις που δεν ελέγχουν πλήρως.
Η συμμαχία Ισραήλ-Τουρκίας, όσο απίθανη κι αν φαντάζει, έχει κοινό έδαφος. Την επιθυμία να περιοριστεί η επιρροή του Ιράν, να αποκατασταθεί η τάξη στη Συρία, να ελεγχθεί το χάος που αφήνει πίσω του το Ισλαμικό Κράτος και κυρίως να διασφαλιστεί ότι δεν θα υπάρξει μια ανεξέλεγκτη ανατροπή ισορροπιών στην Ανατολική Μεσόγειο και τον Καύκασο.
Και φυσικά, ο Τραμπ δεν ξεχνά ποτέ τη μεγάλη του εμμονή, την Κίνα. Όσο λιγότερη ένταση έχει στη Μέση Ανατολή, τόσο πιο απερίσπαστος θα είναι για να κινηθεί στρατηγικά απέναντι στον ασιατικό «γίγαντα» που απειλεί να μετατοπίσει το παγκόσμιο κέντρο βάρους. Με λίγα λόγια, θέλει ειρήνη για να κάνει πόλεμο αλλού.
Δεν μπορούμε να παραβλέψουμε βέβαια και το προσωπικό του στυλ. Ο Τραμπ δεν ακολουθεί τις παραδοσιακές διαδικασίες του State Department. Προτιμά να διαπραγματεύεται απευθείας με τους ηγέτες, παρακάμπτοντας τις καθιερωμένες διπλωματικές οδούς και δίνοντας προτεραιότητα στις προσωπικές σχέσεις. Ο δεσμός του με τον Ερντογάν μπορεί να φαίνεται περίεργος σε κάποιους, αλλά έχει σαφή στρατηγικό χαρακτήρα. Γνωρίζει ότι ο Τούρκος πρόεδρος είναι ένας παίκτης με φιλοδοξίες, και γι’ αυτό του αναθέτει ρόλο.
Το μεγάλο, όμως, ερώτημα είναι αν το Ισραήλ θα δεχτεί να μοιραστεί την «κηδεμονία» της περιοχής με την Τουρκία. Θα αποδεχτεί έναν Ερντογάν που συχνά φλερτάρει με ρητορική εχθρότητας, να γίνει ισότιμος παίκτης στο ίδιο γεωπολιτικό τραπέζι ή θα προσπαθήσει να τον βγάλει εκτός;
Πιθανότατα, το Ισραήλ θα κρατήσει αποστάσεις. Θα προσέξει να μην τα σπάσει με τις ΗΠΑ, αλλά δεν πρόκειται να παραδώσει εύκολα την επιρροή του. Ο Νετανιάχου δεν είναι άνθρωπος που δέχεται εύκολα τέτοιους ρόλους, ειδικά όταν ο Ερντογάν είναι στο άλλο άκρο του τραπεζιού.
Η κίνηση προς την Τουρκία δεν είναι απόρριψη του Ισραήλ. Είναι ένας χειρισμός για να στηθεί το νέο σκηνικό. Λιγότερη Αμερική, περισσότερη στρατηγική επιρροή μέσω συμμαχιών. Μια Μέση Ανατολή που δε θα καίει την Ουάσιγκτον κάθε τρεις και λίγο, αλλά που μπορεί να λειτουργεί αυτοδύναμα, υπό την άτυπη επίβλεψη της Αμερικής.
Ο Τραμπ, όπως και να τον βλέπει κανείς, παίζει σκάκι με μεγάλους παίχτες. Το ερώτημα είναι αν οι άλλοι είναι έτοιμοι να μπουν στο παιχνίδι. Ο χρόνος θα δείξει…
*Αντιπτέραρχος (Ι) εα. Κωνσταντίνος Ιατρίδης, Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, Αμυντικός Αναλυτής
