(Φωτ.: Ράκκα, Συρία - 25 Νοεμβρίου 2014. Καπνοί βγαίνουν από ένα κτίριο μετά τους βομβαρδισμούς των δυνάμεων του Προέδρου της Συρίας, Bashar al-Assad, κατά στόχων του ISIS, επιθέσεις που στίχοισαν τη ζωή 130 ανθρώπων. Δεν είναι η Ράκκα η πηγή της ισχύος του Ισλαμικού Κράτους και σε καμία περίπτωση η πτώση της Ράκκα δεν θα σήμαινε και το τέλος του. Από την Άπω Ανατολή μέχρι τη Λατινική Αμερική, το ΙΚ διατηρεί φρούρια και πυρήνες.)
Photo by Anadolu Agency / Contributor / Getty Images / Ideal Image
Του Βασίλη Κοψαχείλη*
Το λεγόμενο Ισλαμικό Κράτος (ΙΚ) παραμένει ισχυρό, παρά τα πλήγματα που έχει δεχθεί τον τελευταίο χρόνο και παρά τις εδαφικές του απώλειες στη Μεσοποταμία. Αυτό το οφείλει στη στρατηγική του, στη δομή του και κυρίως στην ευρεία «νομιμοποίηση» που εξακολουθεί να απολαμβάνει δυστυχώς από τους πνευματικούς ηγέτες του σουνιτικού Ισλάμ.
Ο ιερός πόλεμος που διεξάγει εναντίον αποστατών και απίστων συνεχίζει να προσελκύει οπαδούς, πλούτο, πολιτική εύνοια και θρησκευτική στήριξη μεταξύ των Σουνιτών Μουσουλμάνων, κάνοντας ακόμη πιο εύκολη την εξάπλωσή του εναντίον των σύγχρονων Σταυροφόρων της Δύσης.
Ωστόσο, ανατρέχοντας πίσω στην ιστορία και τηρουμένων πάντα των αναλογιών, παρατηρούμε ότι το ΙΚ παρουσιάζει αρκετές ομοιότητες με τους Σταυροφόρους και συγκεκριμένα με το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών. Η μελέτη του τέλους των Ναϊτών μας βοηθάει να πιθανολογήσουμε ενδεχομένως και το τέλος του ΙΚ.
Το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών
Η κατάληψη των Αγίων Τόπων το 1070 από τους Σελτζούκους Τούρκους ήταν ένα ισχυρό σοκ για τη χριστιανική Ευρώπη. Εικοσιπέντε χρόνια μετά αποφασίζεται η 1η Σταυροφορία. Με την ολοκλήρωση της το 1099, οι Άγιοι Τόποι περνούν στον έλεγχο των Σταυροφόρων, όμως η κατάσταση που επικρατεί στην περιοχή του Λεβάντε κάθε άλλο παρά ασφαλής είναι για τους Χριστιανούς προσκυνητές που έρχονται από την Ευρώπη να προσκυνήσουν τον Πανάγιο Τάφο. Το 1119, ένας μικρός πυρήνας Γάλλων ιπποτών ιδρύει, με έδρα την Ιερουσαλήμ, το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών, με σκοπό τη προστασία της ζωής και της περιουσίας των Χριστιανών προσκυνητών.
Γρήγορα απέκτησαν μεγάλη ισχύ. Ο Πάπας της Ρώμης ευλόγησε το Τάγμα, δίνοντάς του την απαραίτητη και αναγκαία «νομιμοποίηση». Αυτό εξασφάλισε στους Ναΐτες ισχυρές πολιτικές διασυνδέσεις, πλούτο και προσέλκυσε την αφρόκρεμα των νέων Χριστιανών στην υπηρεσία του Τάγματος. Στην πραγματικότητα, ξεκίνησαν ως ένα Τάγμα μοναχών - στρατιωτών και εξελίχθηκαν σε ρυθμιστές της πολιτικής και οικονομικής ζωής της Ευρώπης.
Η στρατηγική των Ναϊτών δεν επικεντρώθηκε στην Ιερουσαλήμ. Αντίθετα, δημιούργησαν ένα πολύ πυκνό δίκτυο «καταστημάτων» στην Ευρώπη και φρουρίων στο Λεβάντε, έχοντας αποκεντρωμένη διοικητική λειτουργία και επιχειρησιακή ευελιξία. Έτσι, όταν το 1244 καταλήφθηκε ξανά και οριστικά η Ιερουσαλήμ από τους Τούρκους, οι Ναΐτες εύκολα μετέφεραν την έδρα τους στο επόμενο φρούριό τους στην Άκρα. Και όταν έχασαν και την Άκρα, μετέφεραν την έδρα τους στη Λεμεσό της Κύπρου.
Η πολιορκία του Arwad και η αρχή του τέλους των Ναϊτών
Το φρούριο Arwad, που βρίσκεται στο ομώνυμο νησάκι ακριβώς απέναντι από την Ταρσό της Συρίας, ήταν το τελευταίο οχυρό των Ναϊτών στην περιοχή του Λεβάντε. Η βάση τους αυτή δικαιολογούσε την ύπαρξής τους και συντηρούσε την ελπίδα ανάκτησης της Ιερουσαλήμ.
Η ΘΕΣΗ ΤΟΥ ΦΡΟΥΡΙΟΥ ARWAD ΣΤΟΝ ΧΑΡΤΗ
Το 1303, οι Αιγύπτιοι Μαμελούκοι πολιόρκησαν και κατέλαβαν το φρούριο Arwad. Με την πτώση του Arwad, οι Ναΐτες χάνουν κάθε εδαφικό έρεισμα στη Μ. Ανατολή και περιορίζονται στη Μεσόγειο και την Ευρώπη. Αυτό σηματοδοτεί και την αρχή του τέλους τους, διότι ο περιορισμός τους στην Ευρώπη, σε συνδυασμό με τη στρατιωτική και οικονομική τους ισχύ, ήταν απειλή για τις μεγάλες μοναρχίες της Γηραιάς Ηπείρου.
Τέσσερα χρόνια μετά την πτώση του Arwad, ο Βασιλιάς της Γαλλίας, Φίλιππος IV, διατάσσει τη σύλληψη και εκτέλεση των ηγετών των Ναϊτών, αναγκάζει τον Πάπα να τους αφορίσει, και μοιράζει την περιουσία τους στο ελεγχόμενο από εκείνον Τάγμα των Ιπποτών Νοσοκόμων. Δίχως «νομιμοποίηση», αρχηγούς, περιουσία και μετά από συνεχείς διώξεις, το Τάγμα των Ναϊτών διαλύεται.
Η πτώση του μικρού οχυρού Arwad, και όχι η Ιερουσαλήμ, η Άκρα ή το τελευταίο τους στρατηγείο στη Λεμεσό, ήταν τελικά το «κλειδί» για την αρχή του τέλους τους!
Ιστορικό deja vu;
Τηρουμένων των αναλογιών, πολλά στοιχεία που οδήγησαν στη συγκρότηση και εξάπλωση των Ναϊτών τα βρίσκουμε και στην περίπτωση των τζιχαντιστών του Ισλαμικού Κράτους.
Ένα πρώτο κοινό στοιχείο βρίσκεται στα αίτια της εμφάνισής τους. Όπως η κατάληψη των Αγίων Τόπων από τις ορδές του Ισλάμ ανάγκασε τους Χριστιανούς της Ευρώπης να επέμβουν ώστε να τους απελευθερώσουν και στη συνέχεια να δημιουργηθεί το Τάγμα των Ναϊτών για να προστατεύει τα καραβάνια των προσκυνητών, αντίστοιχα, για πολλούς, η εμφάνιση του ΙΚ είναι το αποτέλεσμα της αντίδρασης του σουνιτικού Ισλάμ ενάντια στις δυτικές επεμβάσεις στην περιοχή, ενάντια στην επιρροή του δυτικού μοντερνισμού μέσα στις συντηρητικές μουσουλμανικές κοινωνίες και ενάντια στην αύξηση της ισχύος των Σιιτών στη Μέση Ανατολή.
Ένα δεύτερο κοινό στοιχείο σχετίζεται με τη «νομιμοποίηση» της ύπαρξης και δράσης, τότε των Ναϊτών και σήμερα του ΙΚ. Στα μάτια των Χριστιανών, οι Ναΐτες ήταν ήρωες. Αντίστοιχα σήμερα, για πολλούς Σουνίτες ανά τον κόσμο και ιδιαίτερα για τους Σουνίτες που έχασαν δικούς τους ανθρώπους στο Ραμάντι και τη Φαλούτζα το ΙΚ εκφράζει το ιστορικό ανάλογο των Σταυροφόρων.
Ένα τρίτο στοιχείο σύγκλισης βρίσκεται στο πάντρεμα της θρησκευτικής με την πολιτική, την οικονομική και τη στρατιωτική ισχύ, καλυπτόμενων πίσω από μια μεγάλη «ιδέα»: την επικράτηση του σουνιτικού Ισλάμ επί των εχθρών του με παράλληλη παλιννόστηση του ισλαμικού Χαλιφάτου. Η μεγάλη αυτή «ιδέα» νομιμοποιεί το ΙΚ και δυστυχώς κανένας από τους μεγάλους θρησκευτικούς ηγέτες του Ισλάμ δεν το έχει θεσμικά αποκηρύξει. Άρα στο ιδεολογικό πεδίο εξακολουθούν να απολαμβάνουν της απαραίτητης και αναγκαίας «νομιμοποίησης» που τους εξασφαλίζει μαχητές, μέσα και πόρους για τη συνέχιση του «αγώνα».
Επίσης, η στρατηγική και η δομή του ΙΚ μοιάζει σε πολλά με την αποκεντρωμένη δομή και στρατηγική των Ναϊτών. Δεν είναι η Ράκκα η πηγή της ισχύος τους και σε καμία περίπτωση η πτώση της Ράκκα δεν θα σήμαινε και το τέλος τους. Από την Άπω Ανατολή μέχρι τη Λατινική Αμερική, το ΙΚ διατηρεί φρούρια και πυρήνες. Την ώρα που χάνει έδαφος στη Μεσοποταμία, ενισχύει τις δυνάμεις του στη Λιβύη και κάνει θεαματικά χτυπήματα στο κέντρο της Ευρώπης. Η στρατολόγηση φανατικών οπαδών φαίνεται αμείωτη, όπως ισχυρή παραμένει και η ικανότητά του να παράγει πλούτο για να συντηρεί την πολεμική του προσπάθεια.
Ένα τελευταίο στοιχείο στο οποίο Ναΐτες και ΙΚ συγκλίνουν είναι ότι έφτιαχναν «κράτη» μέσα σε κράτη. Στο απόγειο της ισχύος τους, οι Ναΐτες όριζαν τα πολιτικά και οικονομικά δεδομένα σε μεγάλο τμήμα της Ευρώπης. Ομοίως, το ΙΚ κυριαρχεί μεταξύ Συρίας και Ιράκ, ενώ επηρεάζει σχεδόν όλες τις ηπείρους.
Σχεδιάζοντας το τέλος του Ισλαμικού Κράτους
Θα μπορούσε το τέλος των Ναϊτών να λειτουργήσει ως οδηγός συμπερασμάτων ώστε να πιθανολογήσουμε, νομοτελειακά ή με σχέδιο, το τέλος του ΙΚ; Ενδεχομένως, ναι!
Το Τάγμα των Ναϊτών Ιπποτών κατέστη ευάλωτο, όταν έχασε τη στρατιωτική του υπεροχή στην περιοχή του Λεβάντε, αλλά παρέμενε αρκετά ισχυρό ώστε να επηρεάζει τις πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη από την οποία αντλούσε «νομιμοποίηση», πόρους και ανθρώπινο δυναμικό. Το στοιχείο αυτό τους έκανε εύκολο στόχο και είναι χαρακτηριστικό ότι το τελικό χτύπημα εναντίον τους δεν ήρθε από άλλα αντίπαλα Τάγματα –όπως των Νοσοκόμων ή των Τευτόνων– αλλά από τον ίδιο τον Γάλλο μονάρχη και τον Πάπα.
Αν πράγματι η Δύση θέλει να τελειώσει με το ΙΚ, δεν έχει παρά να σχεδιάσει μια στρατηγική βασισμένη στα διδάγματα που προκύπτουν από το τέλος των Ναϊτών.
Σημαντικό και καθοριστικό στοιχείο σε αυτήν τη στρατηγική θα είναι ο εντοπισμός του αντίστοιχου Arwad του ΙΚ. Ενδεχομένως μια δυτική επιχείρηση εναντίον της Ράκκα να φέρει τα αντίθετα από τα επιδιωκόμενα αποτελέσματα, αναγκάζοντας τους Ισλαμιστές να μεταφέρουν την έδρα τους εγγύτερα της Ευρώπης, για παράδειγμα στη Derna της Λιβύης. Και ακόμα και αν πέσει η Derna, υπάρχουν δεκάδες άλλα προπύργιά τους για να καταληφθούν. Μέχρι τότε, οι πυρήνες τους στην Ευρώπη, τη Ρωσία, στην Αυστραλία και τις ΗΠΑ θα έχουν σκορπίσει τον τρόμο και τον θάνατο, αποσταθεροποιώντας την καρδιά της Δύσης και διαλύοντας το δυτικό οικοδόμημα εκ των έσω.
Μάλιστα μια στρατηγική, που θα άφηνε τους τζιχαντιστές του ΙΚ περιορισμένους αλλά ανενόχλητους στη Ράκκα, τότε θα τους καθιστούσε μεγαλύτερη απειλή για τους περιφερειακούς τους πάτρωνες παρά για την ίδια τη Δύση.
Επίσης, μια αποτελεσματική στρατηγική εναντίον του ΙΚ θα πρέπει να βασιστεί σε στοιχεία απομόνωσης και από-νομιμοποίησής του. Θα πρέπει από τη μία να εξαναγκαστούν οι θρησκευτικοί ηγέτες του σουνιτικού Ισλάμ να το αποκηρύξουν έμπρακτα, ενώ από την άλλη να δοθεί το τελειωτικό χτύπημα εναντίον τους από τις ίδιες ισλαμικές μοναρχίες που τους εξέθρεψαν, ώστε ο κύκλος της «θρησκευτικής τρομοκρατίας» να κλείσει ως μια εσωτερική υπόθεση του Ισλάμ, χωρίς να αφήνει εκκρεμότητες για διευθέτηση στο μέλλον. Παράλληλα η Δύση θα πρέπει να προετοιμάσει το διάδοχο σχήμα το οποίο θα κληρονομήσει την «περιουσία» του ΙΚ, όπως ιστορικά συνέβη και με την περίπτωση των Ναϊτών.
Όπως διδάσκει και ο Θουκυδίδης, η Ιστορία δεν επαναλαμβάνεται, αλλά όσο η ανθρώπινη φύση δεν αλλάζει, τόσο τα γεγονότα θα ακολουθούν παρόμοια εξέλιξη!
* Ο κ. Βασίλης Κοψαχείλης είναι διεθνολόγος, σύμβουλος εκτίμησης γεωπολιτικών κινδύνων.
