Η Σύνοδος Κορυφής του ΝΑΤΟ, συμπίπτουσα και με την 75η επέτειο από τη δημιουργία του διεθνούς οργανισμού, έλαβε χώρα το προηγούμενο διήμερο στην Ουάσινγκτον. Ο κεντρικός άξονας γύρω από τον οποίο περιεστράφη η Σύνοδος ήταν ο συνεχιζόμενος πόλεμος στην Ουκρανία, ο οποίος διανύει το τρίτο έτος του, με αφετηρία την απρόκλητη ρωσική επίθεση της 24 Φεβρουαρίου 2022 και τις επιπτώσεις του τόσο σε περιφερειακό όσο και σε παγκόσμιο επίπεδο.
Δεν προέκυψαν εκπλήξεις και εξελίχθηκε σύμφωνα με το πλαίσιο που διαμορφώθηκε στις προπαρασκευαστικές Συνόδους των Υπουργών Εξωτερικών και Αμύνης του ΝΑΤΟ, απλώς οριστικοποιήθηκαν κάποια εκκρεμή ζητήματα. Γενικότερα, η Σύνοδος θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ως προπαρασκευαστική μιας πιθανής αλλαγής ενοίκου του Λευκού Οίκου, κατά τις προσέχεις αμερικανικές εκλογές, ώστε ούτε η Συμμαχία αλλά ούτε και η Ουκρανία να βρεθούν εκτεθειμένες στην περίπτωση αυτή.
Σε καμία περίπτωση όμως δεν μπορεί να θεωρηθεί ότι ελήφθησαν δραστικές αποφάσεις και παρουσιασθήκαν πολιτικές και στρατηγικές επιλογές, τόσο για τον τερματισμό του πολέμου, όσο και για την παγκόσμια τάξη πραγμάτων.
Το ΝΑΤΟ επαναβεβαίωσε το ρόλο του σαν αμυντική συμμαχία, με θεμελιώδη υποχρέωση την προστασία της εδαφικής ακεραιότητας των μελών του, με βάση τη συλλογική άμυνα και την αμοιβαία συνδρομή, σύμφωνα με το Άρθρο 5, της ιδρυτικής Συνθήκης της Ουάσινγκτον. Επίσης, διακήρυξε ότι παραμένει μια πυρηνική συμμαχία, εφόσον συνεχίζουν να υπάρχουν πυρηνικά όπλα, ενώ θεωρεί την πυρηνική αποτροπή ως τον ακρογωνιαίο λίθο της ασφάλειας της Συμμαχίας.
Η Ρωσία θεωρείται ως η άμεση και πλέον σημαντική απειλή για την ασφάλεια της Συμμαχίας, η επίθεση εναντίον της Ουκρανίας έχει διασπάσει την ειρήνη και σταθερότητα στην Ευρω-ατλαντική περιοχή, ενώ υπονομεύει και την παγκόσμια ασφάλεια. Επίσης, ουσιαστική απειλή αποτελεί και η τρομοκρατία, σε οποιαδήποτε μορφή της. Επιπλέον, οι ενέργειες του Ιράν και της Κίνας υπονομεύουν την ασφάλεια τις αξίες και τα συμφέροντα της, ενώ η στρατηγική συνεργασία Ρωσίας και Κίνας επιδιώκει να αποσταθεροποιήσει και την παγκόσμια τάξη, με βάση κανόνες.
Για την αντιμετώπιση της καταστάσεως που διαμορφώνεται, η Συμμαχία έχει καταρτίσει νέα Επιχειρησιακά Σχέδια, έχει αυξήσει τις δυνάμεις της, την ετοιμότητα τους και την προωθημένη παρουσία τους, ειδικά στο ανατολικό της μέτωπο, ενώ έχει πολλαπλασιάσει τις επενδύσεις της στην άμυνα (τουλάχιστον 2% ΑΕΠ), ενισχύει την αμυντική της βιομηχανία, αυξάνει τα πολεμικά της αποθέματα και εισαγάγει νέα οπλικά συστήματα.
Σε ό,τι αφορά στην Ουκρανία επαναβεβαιώθηκε η υποστήριξή της σε βάθος χρόνου, ενώ η ένταξή της στο ΝΑΤΟ χαρακτηρίσθηκε «μη αναστρέψιμη», χωρίς βέβαια να δοθεί συγκεκριμένο χρονοδιάγραμμα, καθώς αρκετές χώρες έχουν επιφυλάξεις, συμπεριλαμβανομένων και των ΗΠΑ, για την άμεση ένταξη της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Συγκροτήθηκε η Διοίκηση Ενίσχυσης και Εκπαίδευσης του ΝΑΤΟ για την Ουκρανία, της οποίας οι Μονάδες θα εδρεύουν στο έδαφος χωρών του πρώην Συμφώνου της Βαρσοβίας, ενώ κρίθηκε αναγκαίο να τονισθεί ότι αυτό δεν καθιστά το ΝΑΤΟ μέρος της συγκρούσεως. Φυσικά, αυτό αποτελεί και αντικείμενο ερμηνείας και της Ρωσικής πλευράς.
Τέλος, οριστικοποιήθηκε το ποσό της ενίσχυσης προς την Ουκρανία, το οποίο ανέρχεται σε 40 δισεκατομμύρια ευρώ, μόνο για ένα έτος. Η απόφαση αυτή είναι μακράν της εισηγήσεως του απερχομένου Γ.Γ. ΝΑΤΟ, για τουλάχιστον ισόποση ετήσια ενίσχυση, χωρίς χρονικό ορίζοντα. Επίσης, η συνεισφορά εκάστης χώρας μέλους θα προσμετράται σε υλικό, εκπαίδευση, πιστώσεις κτλ, ανεξαρτήτως του τρόπου με τον οποίο θα συνεισφέρεται (διμερείς, πολυμερείς συμφωνίες, ΕΕ κτλ).
Στην πράξη η Συμμαχία και τα μέλη της αναλαμβάνουν συνολικά τη χρηματοδότηση της πολεμικής προσπάθειας της Ουκρανίας σε υποχρεωτική βάση, εξαιρουμένης της Ουγγαρίας η οποία έχει αρνηθεί να συμμετάσχει, χωρίς όμως να διασπάσει την ομοφωνία. Επίσης, η ρύθμιση μόνο για ένα έτος και η παραπομπή για νέα απόφαση στην προσεχή Σύνοδο Κορυφής στη Χάγη, έχει σχέση επίσης με τις αμερικανικές εκλογές. Αν συνεχίσουν οι δημοκρατικοί θα το διευθετήσουν αυτοί, χωρίς να αφήνουν περιθώριο στον Τράμπ να ισχυρίζεται ότι οι Ευρωπαίοι δεν πληρώνουν, ενώ αν εκλέγει ως πρόεδρος ο Τραμπ, το αφήνουν ανοικτό στους όρους του. Για την Ελλάδα αντιστοιχεί ένα ποσό περίπου 400 εκατομμυρίων ευρώ.
Επίσης, για λόγους επικοινωνιακούς στη Σύνοδο προβλήθηκε μετ’ επιτάσεως η ενίσχυση της Ουκρανίας με αεροσκάφη F-16 και αντιαεροπορικά - αντιβληματικά συστήματα (Patriot, SAMP-T, IRIS-T κτλ), όμως οι αποφάσεις αυτές έχουν ληφθεί στο παρελθόν και δεν αποτελούν αντικείμενο της Συνόδου αυτής καθεαυτής, απλώς για να φανεί χειροπιαστά ότι ενισχύεται η Ουκρανία. Η επιρροή αυτών των συστημάτων στις εν εξελίξει επιχειρήσεις είναι έξω από το πλαίσιο αυτού του άρθρου.
Σε ό,τι αφορά στη διαχείριση του πολέμου η Συμμαχία θεωρεί τη Ρωσία αποκλειστικά υπεύθυνη για τη σύγκρουση, παραβιάζοντας το διεθνές δίκαιο, αλλά και για την κλιμάκωση με την ανεξέλεγκτη ρητορική για ενδεχόμενη χρησιμοποίηση πυρηνικών όπλων και εμφανίζεται άκαμπτη, απαιτώντας την άμεση και άνευ όρων απόσυρση των στρατευμάτων της από τα Ουκρανικά εδάφη.
Επίσης, δηλώνει ότι δεν θα αναγνωρίσει τις παράνομες προσαρτήσεις της Ρωσίας, συμπεριλαμβανομένης και της Κριμαίας και απαιτεί την απόσυρση των ρωσικών στρατευμάτων από τα εδάφη της Γεωργίας και της Μολδαβίας, τα οποία σταθμεύουν εκεί χωρίς τη συγκατάθεση των συγκεκριμένων χωρών.
Ωστόσο, στη συνέχεια αφήνει μια χαραμάδα αισιοδοξίας καθώς δηλώνει πρόθυμη για τη διατήρηση διαύλων επικοινωνίας με τη Μόσχα, για την αποφυγή ανεξέλεγκτης κλιμάκωσης αλλά και διεύρυνσης της συγκρούσεως. Επιπλέον, προσπαθεί να απομονώσει τη Ρωσία καθώς θεωρεί συνυπεύθυνη στον πόλεμο και στην καταστροφή της Ουκρανίας κάθε χώρα που συνεργάζεται με αυτή και την τροφοδοτεί με πολεμικό υλικό ή ακόμη και με πρώτες ύλες (Λευκορωσία, Ιράν, Κίνα, Β. Κορέα)
Τέλος, υπήρξε στενή συνεργασία με τους εταίρους από την Άπω Ανατολή (Αυστραλία, Ιάπωνα, Νέα Ζηλανδία, Ν. Κορέα) αλλά και την Ευρωπαϊκή Ένωση, καθώς οι εξελίξεις στον Ινδο-Ειρηνικό, από τις φιλοδοξίες της Κίνας, επηρεάζουν την Ευρω-ατλαντική ασφάλεια, ενώ υπάρχει πάντοτε στρατηγικό ενδιαφέρον του ΝΑΤΟ για τις εξελίξεις τόσο στα δυτικά Βαλκάνια όσο και στη Μαύρη Θάλασσα.
Συνοψίζοντας. Η εκστρατεία της Ρωσίας στην Ουκρανία σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να χαρακτηρισθεί ως στρατηγική επιτυχία, καθώς διανύει το τρίτο έτος της, έχει υποβαθμίσει τους στόχους της και δεν φαίνεται ότι μπορεί άμεσα να επιβάλει μια δική της επιλογή. Από την άλλη πλευρά, το ΝΑΤΟ επικεντρώθηκε στην Ουκρανία για την οποία δυστυχώς δεν έχει λύσεις, ούτε και καθαρό στρατηγικό ορίζοντα.
Δίνει το βάρος του στη συνέχιση των στρατιωτικών επιχειρήσεων, χωρίς την άμεση εμπλοκή του, με στόχους οι οποίοι είναι πολύ δύσκολο να επιτευχθούν από την Ουκρανία, τουλάχιστον βραχυπρόθεσμα, ακόμη δε και μακροπρόθεσμα. Αυτό οδηγεί σε μια μακροχρόνια σύγκρουση με αβέβαια αποτελέσματα, καθώς είναι πολύ δύσκολο σε έναν πόλεμο να προβλεφθεί τόσο η εξέλιξή του όσο και η κατάληξη του.
Το ΝΑΤΟ είναι απαραίτητο να επανεξετάσει τη στρατηγική του και τις επιδιώξεις του. Με απουσία πολιτικών και στρατηγικών προτάσεων και με αποφάσεις τακτικού και επιχειρησιακού επίπεδου μόνο, όπως σε αυτή τη Σύνοδο Κορυφής, δεν κερδίζονται πόλεμοι. Το προηγούμενο το Β΄ΠΠ πρέπει να μας προβληματίσει, η παράδοση της Γερμανίας άνευ όρων, οδήγησε σε μια τρομακτική καταστροφή της Ευρώπης και διευθετήσεων οι οποίες κάποια στιγμή κατέρρευσαν και τα απόνερα τους τα βρίσκουμε μπροστά μας, όπως στην περίπτωση της Ουκρανίας.
* Ο Κωνσταντίνος Γκίνης είναι Στρατηγός ε.α. - Επίτιμος Α/ΓΕΣ
