Το ενδεχόμενο η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία να πλήξει και κινεζικά συμφέροντα τονίζει ο Αντώνης Κλάψης, Επίκουρος Καθηγητής Διπλωματίας και Διεθνούς Οργάνωσης στο Πανεπιστημίου Πελοποννήσου. Όπως επισημαίνει οι σημερινές εξελίξεις ενδέχεται να αποδειχθούν ανασταλτικός παράγοντας στo κύμα της παγκοσμιοποίησης, κάνοντας τα κράτη πιο συντηρητικά και λιγότερο πρόθυμα να εξαρτώνται από εξωτερικές προμήθειες.
Όπως αναφέρει η εισβολή επιβεβαιώνει ότι η Ρωσία παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της δεν είναι πρώτης τάξεως δύναμη, δεν είναι δηλαδή συγκρίσιμη με τις ΗΠΑ ή με την Κίνα και σημειώνει πως το Πεκίνο, έχει διάφορους λόγους για να μην θέλει την εμπλοκή του σε αυτή την υπόθεση.
Συνέντευξη στον Γιάννη Παλιούρη
Παρά τις συνεχιζόμενες διαπραγματεύσεις η ρωσική επίθεση στην Ουκρανία συνεχίζεται. Εκτιμάτε ότι υπάρχουν περιθώρια για εκεχειρία ή θεωρείτε ότι η εισβολή θα συνεχιστεί;
Κάποια στιγμή όλοι οι πόλεμοι τελειώνουν με εκεχειρία. Το πότε ακριβώς θα συμβεί αυτό είναι ένα ερώτημα. Νομίζω ότι όσο παρατείνονται οι πολεμικές επιχειρήσεις, τόσο το κόστος για τη Ρωσία γίνεται μεγαλύτερο σε πολλά επίπεδα: σε στρατιωτικό και οικονομικό από τις ίδιες τις επιχειρήσεις, σε οικονομικό λόγω των κυρώσεων, αλλά και σε πολιτικό – διπλωματικό γιατί η Ρωσία απομονώνεται από τον δυτικό κόσμο. Σπαταλά διπλωματικό κεφάλαιο που δεν είναι εύκολο να αναπληρώσει άμεσα.
Κατά συνέπεια είναι δύσκολο να εκτιμηθεί πότε θα σταματήσουν οι πολεμικές επιχειρήσεις, ωστόσο πιστεύω ότι κάποια στιγμή θα προκύψει εκ των πραγμάτων μία έστω ενδιάμεση λύση για την κατάπαυση του πυρός. Δεν είναι δεδομένο ότι θα οδηγήσει σε μια οριστική συμφωνία, αλλά μπορεί να οδηγήσει σε μια παγιωμένη κατάσταση κατοχής κάποιων εδαφών, διαίρεσης με έναν τρόπο της Ουκρανίας.
Ο στόχος της Ρωσίας ποιος βλέπετε να είναι;
Ο στόχος της Ρωσίας παραμένει ο ίδιος. Να καταστήσει την Ουκρανία, σε όποια μορφή έχει αυτή εδαφικά, υποχείριο τουλάχιστον σε θέματα εξωτερικής πολιτικής. Να μην μπορεί καμία ουκρανική κυβέρνηση να λαμβάνει αποφάσεις χωρίς να παίρνει την έγκριση της Μόσχας. Να «ουδετεροποιήσει» με άλλα λόγια την Ουκρανία, κατά αναλογία με αυτό που είχε κάνει στον Ψυχρό Πόλεμο η Σοβιετική Ένωση με τη Φινλανδία.
Η εισβολή στην Ουκρανία είναι ένα γεγονός που θα προκαλέσει τεκτονικές αλλαγές των γεωπολιτικών ισορροπιών; Και αν ναι με ποιον τρόπο;
Προκαλεί ήδη αρκετές αλλαγές. Καταρχάς δημιουργεί μια πρωτοφανή, τουλάχιστον για τα τελευταία χρόνια, ενότητα του δυτικού κόσμου. Επιβεβαιώνει, επίσης, ότι η Ρωσία παρά τις μεγαλόστομες διακηρύξεις της δεν είναι πρώτης τάξεως δύναμη. Δεν είναι, δηλαδή, συγκρίσιμη με τις ΗΠΑ ή με την Κίνα.
Ίσως εκ των υστέρων διαπιστώσουμε ότι αυτή η επιχείρηση επηρεάζει ακόμα και ευρύτερες εξελίξεις. Δεν είναι βέβαιο πόσο θα επηρεάσει το κύμα της παγκοσμιοποίησης, δηλαδή αν θα αποδειχθεί ανασταλτικός παράγοντας για την εξέλιξη αυτού του φαινομένου όπως το είχαμε βιώσει τα τελευταία χρόνια. Ίσως με αυτό τον τρόπο να πλήξει και κινεζικά συμφέροντα, σε βάθος χρόνου, κάνοντας τα κράτη πιο συντηρητικά, λιγότερο πρόθυμα να εξαρτώνται από εξωτερικές προμήθειες, αλλά να θέλουν λόγω της ενεργειακής κρίσης να στραφούν προς λύσεις αυτάρκειας κ.ο.κ.
Οι οικονομικές κυρώσεις φαίνεται ότι ήδη πονάνε τη Μόσχα. Είναι ικανές να σταματήσουν τον πόλεμο; Θα δημιουργήσουν θεμελιώδες πρόβλημα στη ρωσική οικονομία στο επόμενο διάστημα;
Εάν συνεχιστεί ο πόλεμος για μεγάλο χρονικό διάστημα νομίζω πως θα προκαλέσουν μεγάλους τριγμούς στη ρωσική οικονομία. Ήδη προκαλούν τριγμούς. Δεν ξέρω πόσο μπορεί να αντέξει η ρωσική οικονομία από πλευράς συναλλαγματικών αποθεμάτων και αποκλεισμού από τις διεθνείς αγορές, σε βάθος χρόνου. Δεν ξέρω πόσες εβδομάδες ή πόσους μήνες μπορεί να συνεχιστεί αυτό χωρίς να καταρρεύσει εσωτερικά.
Δεν μπορούμε να πούμε ότι οι κυρώσεις από μόνες τους μπορούν να σταματήσουν την εισβολή, δεν το έκαναν εξάλλου εδώ και τρεις εβδομάδες, αλλά σίγουρα είναι ένα μέσο πίεσης.
Γιατί η Ρωσία δεν έχει καταφέρει ακόμα να υπερκεράσει την άμυνα των Ουκρανών, παρά τις αρχικές εκτιμήσεις;
Από τη μια νομίζω ότι οι Ρώσοι, αλλά και οι υπόλοιποι για να είμαστε ειλικρινείς, υποτίμησαν τις ουκρανικές δυνάμεις και υπερτίμησαν τις ρωσικές. Η ρωσική στρατιωτική μηχανή παρουσιαζόταν ως ό,τι πιο ισχυρό μπορούσε κάποιος να φανταστεί και οι Ουκρανοί περίπου ως μια διαλυμένη υπόθεση. Δεν φάνηκε κάτι τέτοιο. Οι Ουκρανοί έδειξαν πολύ μεγαλύτερη αποφασιστικότητα, οι ουκρανικές δυνάμεις δεν διαλύθηκαν, στάθηκαν, έδωσαν τις μάχες τους. Προφανώς, οι Ρώσοι είναι περισσότεροι και ισχυρότεροι αλλά αυτό δεν σημαίνει ότι θα επικρατήσουν δια περιπάτου.
Επίσης, δεν νομίζω ότι η Ρωσία υπολόγισε την αποφασιστικότητα συνολικά του ουκρανικού λαού. Πίστευαν πως θα μπουν τα ρωσικά στρατεύματα και οι Ουκρανοί θα παραδοθούν άνευ όρων την επόμενη στιγμή. Όπως επίσης δεν υπολόγισαν και την αποφασιστικότητα της ουκρανικής κυβέρνησης. Αν η κυβέρνηση διαλυόταν σε λίγες ώρες θα προέκυπτε de facto μια κατάσταση εσωτερικής διάλυσης που θα είχε αντίκτυπο και στις στρατιωτικές επιχειρήσεις.
Πολύς λόγος γίνεται για τον ρόλο που καλείται να παίξει η Κίνα στην παρούσα συγκυρία. Ποια είναι η γνώμη σας;
Η Κίνα μέχρι στιγμής έχει κρατήσει μια επιφυλακτική στάση. Εάν η Ρωσία αποτανθεί στην Κίνα, ζητήσει τη βοήθειά της και της δοθεί, θα είναι μια επιβεβαίωση ότι η Ρωσία δεν μπορεί να τα βγάλει πέρα μόνη της και ζητά τη βοήθεια ενός μεγαλύτερου εταίρου.
Η Κίνα έχει διάφορους λόγους για να μην θέλει την εμπλοκή της σε αυτή την υπόθεση. Ο ένας είναι ότι κοστίζει οικονομικά και στην ίδια. Η οικονομική αναταραχή που προκαλείται διεθνώς έχει αντίκτυπο και στην κινεζική οικονομία. Ας σκεφτούμε μόνο τις τιμές των καυσίμων.
Έχει και έναν άλλο λόγο. Έχει εσωτερικά προβλήματα με μειονότητες και αποσχιστικά κινήματα. Αν η κινεζική κυβέρνηση αποδεχθεί την αρχή που λέει ότι ένας πληθυσμός μπορεί να αποσχισθεί όποτε θέλει, στο Ντονμπάς για παράδειγμα, γιατί όχι και στο Σιντσιάνγκ με τους Ουιγούρους. Αν στο όνομα της προστασίας των πληθυσμών μπορεί μια χώρα να εισβάλει στο έδαφος μιας άλλης, αυτό ανοίγει ένα πολύ κακό παράθυρο. Δεν νομίζω ότι η Κίνα θα ήθελε να συνδεθεί με κάτι τέτοιο.
Βλέπετε πιθανότητα αμφισβήτησης της εξουσίας του Βλαντιμίρ Πούτιν σε περίπτωση ανεπιτυχούς εξέλιξης της εισβολής ή λόγω των οικονομικών κυρώσεων;
Δύσκολο να πει κάποιος ότι θα καταρρεύσει ο Πούτιν και το καθεστώς του σαν χάρτινος πύργος. Μια κακή εξέλιξη, δηλαδή μια ήττα στο πεδίο της μάχης, θα είναι οπωσδήποτε το βαρύτερο πλήγμα. Ειδικά σε τέτοια καθεστώτα που είναι στο μεταίχμιο μεταξύ αυταρχισμού και κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, ρέποντας περισσότερο προς τον αυταρχισμό, η όποια ήττα χρεώνεται μοιραία στον ηγέτη. Το ίδιο ισχύει και για την επιδείνωση της οικονομικής κατάστασης. Θα πρέπει, κατά συνέπεια, να περιμένουμε τις εξελίξεις.
*Ο Αντώνης Κλάψης είναι Επίκουρος Καθηγητής Διπλωματίας και Διεθνούς Οργάνωσης στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Διεθνών Σχέσεων του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου.
