Συνταγματικά θεμιτοί είναι οι περιορισμοί δραστηριοτήτων για τους ανεμβολίαστους εφόσον η αρμόδια επιτροπή κρίνει πως μέσω αυτών καθίσταται εφικτός και ο περιορισμός της διασποράς του ιού, δηλώνει στο Liberal, ο Αντώνης Μανιτάκης. Το ίδιο ισχύει, όπως σημειώνει και για την εφαρμογή του μέτρου της υποχρεωτικότητας αναφορικά με συγκεκριμένες κατηγορίες εργαζομένων. Τονίζει δε ότι η πειθώ δεν είχε τα αποτελέσματα που έπρεπε και μπορούσε να έχει.
Ο ομότιμος Καθηγητής του Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης και επικεφαλής του Επιστημονικού Συμβουλίου της Νομικής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας δηλώνει ότι εάν το ατομικό δικαίωμα στη ζωή θέτει σε κίνδυνο της ζωές των άλλων τότε υποχωρεί μπροστά στο καλό του κοινωνικού συνόλου.
Αποσαφηνίζοντας πως αυτό μπορεί να γίνει από την Πολιτεία με τη γνωμοδότηση, την πρόταση δηλαδή, των ειδικών, οι οποίοι από την πλευρά τους οφείλουν να δώσουν πλήρη δεδομένα, ο κ. Μανιτάκης σημειώνει ότι υπάρχουν τομείς στους οποίους μπορεί να εφαρμοστούν περιορισμοί όπως για παράδειγμα η είσοδος στα θέατρα και τους κινηματογράφους, η εστίαση και γενικά οι κλειστοί χώροι συνάθροισης κοινού συμπεριλαμβάνοντας μάλιστα και ορισμένα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς. Επισημαίνει ακόμη ότι η Εκκλησία πρέπει να αναλάβει το βάρος του ελέγχου και τη τήρησης των μέτρων προστασίας εντός των ναών εκτιμώντας πως είναι δύσκολο να εκτελέσει αυτό το έργο το κράτος.
«Βλέπουμε όμως ότι για λόγους πολιτισμικούς, κουλτούρας και συμπεριφοράς της ελληνικής κοινωνίας, η πειθώ δεν είχε τα αποτελέσματα που έπρεπε και μπορούσε να έχει» αναφέρει και καταλήγει λέγοντας ότι «Οποιοδήποτε μέτρο της κυβέρνησης είναι αναγκαίο και χρήσιμο εφόσον δικαιολογείται από την αρμόδια επιτροπή. Όσο αυστηρό και αν είναι. Όσο απαγορευτικό και αν είναι. Όσο και αν βλάπτει κάποιες ελευθερίες και δικαιώματά μας» εφόσον με την εφαρμογή του σώζονται ζωές.
Πότε είναι συνταγματικά θεμιτός ο περιορισμός δραστηριοτήτων για τους ανεμβολίαστους;
Μια γενική απαγόρευση όλων των δραστηριοτήτων των ανεμβολίαστων, γενικά και αόριστα είναι προφανώς αντισυνταγματική. Μια απαγόρευση όμως ή περιορισμοί, για ορισμένες περιπτώσεις σε ορισμένες δραστηριότητες όπως είναι η είσοδος στα θέατρα, τους κινηματογράφους, τις καφετέριες, τα εστιατόρια και γενικά κλειστούς χώρους, (θα μπορούσαμε να συμπεριλάβουμε και ορισμένα Μέσα Μαζικής Μεταφοράς) εφόσον η αρμόδια επιτροπή του υπουργείου Υγείας κρίνει ότι είναι απαραίτητοι προκειμένου να περιοριστεί η διάδοση του ιού, είναι συνταγματικά θεμιτή.
Το μέτρο το αναλαμβάνει η κυβέρνηση, αυτή κρίνει την έκτασή του, αλλά μετά από εισήγηση της αρμόδιας επιτροπής, η οποία να δικαιολογεί την αναγκαιότητα και την αποτελεσματικότητα, κυρίως να αιτιολογεί πως στην προκειμένη περίπτωση δεν υπήρχε δυνατότητα ηπιότερου μέτρου, λόγω της διακινδύνευσης της ζωής και της υγείας των ανθρώπων.
Πώς γίνεται αυτός ο προσδιορισμός των δραστηριοτήτων; Παράδειγμα τι μπορεί να γίνει με τις Εκκλησίες;
Στις εκκλησίες για λόγους θρησκευτικής πίστης και συνείδησης και μέσα στην πολιτική της πειθούς, που ακολουθείται για την αντιμετώπιση του ιού κρίθηκε, αφέθηκε μάλλον στην ευχέρεια και στην αρμοδιότητα της εκκλησίας να εξασφαλίσει την τήρηση του μέτρου. Οι ιεράρχες αποποιήθηκαν αυτή τη δυνατότητα. Δεν θέλησαν να την αναλάβουν με το επιχείρημα ότι δεν είναι δική τους δουλειά αλλά δουλειά του κράτους.
Διερωτώμαι όμως, είναι δυνατόν το κράτος να τοποθετεί σε κάθε εκκλησία σε όλη τη χώρα έναν αστυνομικό να κάνει έλεγχο; ή έναν της πολιτικής προστασίας; Εάν δηλαδή για την εκκλησία είναι αδύνατον να εξασφαλίσει την τήρηση του μέτρου, πιστεύω πως και για το κράτος είναι εξαιρετικά δύσκολο να εξασφαλίσει αυτό την τήρηση του μέτρου.
Μιλήσατε για την πειθώ. Κατά πόσο υπάρχει η δυνατότητα να έχει ανταπόκριση στον κόσμο;
Από την αρχή το κράτος, η πολιτεία προσπάθησε και προσπαθεί, με στρατηγικό όπλο για την καταπολέμηση της διάδοσης του ιού την πειθώ, να αυξήσει τους εμβολιασμούς για το χτίσιμο του απαραίτητου τείχους ανοσίας. Και αυτό παράλληλα με την επίκληση της ατομικής και κοινωνικής ευθύνη του καθένα. Βλέπουμε όμως ότι για λόγους πολιτισμικούς, κουλτούρας και συμπεριφοράς της ελληνικής κοινωνίας, η πειθώ δεν είχε τα αποτελέσματα που έπρεπε και μπορούσε να έχει.
Σε αυτή ακριβώς την περίπτωση πιστεύω ότι το κράτος, η πολιτεία μπορεί και οφείλει, όταν επιβάλλεται, να προχωρήσει σε έναν καταναγκαστικό ή εξαναγκαστικό εμβολιασμό. Καταναγκαστικός είναι να απαγορεύσεις να εισέρχονται στους ναούς ή στα μέσα μαζικής μεταφοράς και κατ επέκταση να υποχρεώσεις έμμεσα πολίτες να εμβολιαστούν. Εξαναγκαστικός είναι όταν αυτοί που αρνούνται να εμβολιαστούν είναι δημόσιοι υπάλληλοι ή είναι στον ιδιωτικό τομέα πχ εστίαση και με βάση τις εισηγήσεις των ειδικών υποχρεούνται στον εμβολιασμό. Δηλαδή πρώτα είναι η πειθώ. Αυτή εφαρμόζεται σαν μέσο επίτευξης ανοσίας. Όταν όμως η πειθώ δεν πείθει, «πίπτει ράβδος». Σε κάθε περίπτωση, η καταφυγή στον καταναγκαστικό ή εξαναγκαστικό είναι η έσχατη περίπτωση παρέμβασης της πολιτείας.
Έχουμε φτάσει σε αυτό το σημείο;
Κοιτάξτε δεν γνωρίζω τα πλήρη στοιχεία. Δεν ξέρω σε ποιο σημείο βρισκόμαστε επιδημιολογικά. Εάν η αρμόδια επιτροπή κρίνει ότι πρέπει επειγόντως να επιτευχθεί συγκεκριμένο ποσοστό ανοσίας διότι διαφορετικά κινδυνεύει η δημόσια υγεία, η υποχρεωτικότητα θα είναι δικαιολογημένη και άρα συνταγματικά θεμιτή.
Υπάρχουν κάποιες κατηγορίες όπως τα σώματα ασφαλείας, οι ένοπλες δυνάμεις αλλά και δημόσιοι υπάλληλοι πρώτης γραμμής. Στην Ιταλία αποφασίστηκε υποχρεωτικότητα. Εδώ χρειάζεται κάτι ανάλογο;
Αυτό που συμβαίνει στην Ιταλία ή συμβαίνει στη Γερμανία θα μπορούσε να συμβεί και στην Ελλάδα. Και όπως σας είπα ήδη θα ήταν συνταγματικά θεμιτό αν δικαιολογείτο από τις αρμόδιες αρχές. Οποιοδήποτε μέτρο της κυβέρνησης είναι αναγκαίο και χρήσιμο εφόσον δικαιολογείται από την αρμόδια επιτροπή. Όσο αυστηρό και αν είναι. Όσο απαγορευτικό και αν είναι. Όσο και αν βλάπτει κάποιες ελευθερίες και δικαιώματά μας. Είναι δικαιολογημένο και συνταγματικά θεμιτό αν με την εφαρμογή του σώζονται ζωές. Αν περιορίζονται οι θάνατοι, αν περιορίζονται οι διασωληνωμένοι.
Το σύνταγμά μας σε δύο άρθρα επιτρέπει τη λήψη μέτρων από την Πολιτεία. Στο ένα εξ αυτών επιτρέπεται η λήψη μέτρων αν κινδυνεύει η δημόσια υγεία για παράδειγμα από μια επιδημία πολλώ δε μάλλον όταν πρόκειται για πανδημία. Στο άλλο άρθρο, που υπάρχει από τα επαναστατικά συντάγματα, ορίζεται ρητά ότι όλοι όσοι κατοικούν στην ελληνική επικράτεια απολαμβάνουν απολύτου προστασίας της ζωής και της ασφάλειάς τους. Αυτό σημαίνει ότι η ζωή καθώς και η ασφάλεια της υγείας των πολιτών είναι το πρώτιστο αγαθό που επιδιώκει η πολιτεία, που οφείλει να προστατεύσει μια πολιτεία. Η προστασία αυτού του δικαιώματος του συνολικού της υγείας υπερέχει απέναντι στο δικαίωμα του καθένα στην υγεία και στη ζωή. Εάν επομένως το ατομικό δικαίωμα στη ζωή θέτει σε κίνδυνο της ζωές των άλλων τότε υποχωρεί μπροστά στο καλό του κοινωνικού συνόλου.
Λόγω και της πίεσης στο ΕΣΥ ακούγονται φωνές που κάνουν λόγο ακόμη και για μη παροχή υπηρεσιών προς τους ανεμβολίαστους που νοσούν από covid. Πως το κρίνετε;
Δεν μπορεί το κράτος, η πολιτεία να λειτουργήσει με τιμωρητική λογική ως προς τους ασθενείς. Κοιτάξτε το θέμα της επιλογής που άνοιξε στην περίπτωση του Μπέργκαμο δεν θέλει κανείς να εγερθεί εξ αιτίας δυσμενούς εξέλιξης της πορείας της πανδημίας. Σε κάθε περίπτωσή όμως αυτό είναι στη διακριτική ευχέρεια των ιατρών που λειτουργούν με συγκεκριμένα κριτήρια. Με βάση τον κώδικα δεοντολογίας. Μιλάμε για ακραίες περίπτωσης έκτακτης ανάγκη μπροστά στις οποίες ευελπιστούμε πως δεν θα βρεθούμε. Τα διλήμματα που προκύπτουν είναι μεγάλα και τα θέματα αυτά είναι πολύπλοκα.
*Ο Αντώνης Μανιτάκης είναι Ομότιμος Καθηγητής Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, επικεφαλής του Επιστημονικού Συμβουλίου της Νομικής Πανεπιστημίου Λευκωσίας.
