Του Κώστα Μήλα*
Η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) μόλις αποφάσισε, υπό το βάρος υποτονικών προβλέψεων για οικονομική ανάπτυξη και πληθωρισμό στην Ευρωζώνη, να επεκτείνει την πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης (Quantitative Easing). Πράγματι, οι τελευταίες προβλέψεις της ΕΚΤ κάνουν λόγο για ανάπτυξη 1,4% το 2016, 1,7% το 2017 και 1,8% το 2018, ενώ ο πληθωρισμός θα παραμείνει υποτονικός στο 0,1% το 2016 και μετά θα αυξηθεί «μόνο» στο 1,3% το 2017 και στο 1,6% το 2018. Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος της «αστοχίας» της ΕΚΤ ως προς την επίτευξη του στόχου για πληθωρισμό «κάτι λιγότερο αλλά κοντά στο 2%», αρκεί να αναφέρω ότι τελευταία φορά που «είδαμε» πληθωρισμό 2% (ή και παραπάνω) στην Ευρωζώνη ήταν 3(!) χρόνια πριν, δηλαδή τον... Ιανουάριο του 2013!
Το παραπάνω στατιστικό από μόνο του εκπέμπει το μήνυμα ότι η ΕΚΤ μάλλον καθυστέρησε σε σημαντικό βαθμό (σε σχέση με τις λοιπές Κεντρικές Τράπεζες) να προχωρήσει σε πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης. Σε κάθε περίπτωση, τα τελευταία μέτρα Draghi, τα οποία περιλαμβάνουν (α) αύξηση QE από 60 δισ. ευρώ σε 80 δισ. ευρώ τον μήνα, (β) μείωση του deposit rate από -0,30% σε -0,40% και (γ) μείωση του refinancing rate στο 0%, ήταν σε γενικές γραμμές μάλλον αναμενόμενα. Όσον αφορά το deposit rate, τα νέα μέτρα Draghi «τιμωρούν» ακόμα περισσότερο τις τράπεζες, εάν αυτές αποφασίσουν να «παρκάρουν» το ρευστό τους στην ΕΚΤ. Όσον αφορά το refinancing rate, οι τράπεζες θα πρέπει να «πανηγυρίζουν», αφού, από τώρα και στο εξής, θα «απολαμβάνουν» ημερήσιο (overnight) δανεισμό από την ΕΚΤ με μηδενικό επιτόκιο. Δηλαδή δωρεάν.
Η λογική Draghi είναι ότι τα παραπάνω μέτρα θα «πιέσουν» τις τράπεζες αφενός μεν να επενδύσουν σε περισσότερο risky χαρτοφυλάκια, αφετέρου δε να χορηγήσουν περισσότερα καταναλωτικά, στεγαστικά και επιχειρηματικά δάνεια έτσι ώστε να κινηθεί η πραγματική οικονομία και να ενισχυθεί ο πληθωρισμός. Επιπλέον, η μείωση στο κόστος χρήματος θα οδηγήσει σε εξασθένιση το Ευρώ, οπότε θα βελτιωθεί η ανταγωνιστικότητα της Ευρωζώνης. Βέβαια, η περαιτέρω εξασθένιση του Ευρώ δεν είναι δεδομένη, καθώς ήδη το 20% της παγκόσμιας οικονομίας (βλέπε Ευρωζώνη, Ιαπωνία, Δανία, Σουηδία και Ελβετία) εφαρμόζει πολιτική αρνητικών επιτοκίων. «Πόλεμος» συναλλαγματικών ισοτιμιών προ των πυλών!
Η έκπληξη των μέτρων Draghi έρχεται όμως από την απόφαση της ΕΚΤ να αγοράσει εταιρικούς τίτλους (μη τραπεζικούς) με καλή πιστοληπτική διαβάθμιση (investment grade). To συγκεκριμένο μέτρο είναι καλοδεχούμενο, αφού η ΕΚΤ, επί της ουσίας, παρακάμπτει τα κράτη της Ευρωζώνης και δίνει απευθείας «ψήφο εμπιστοσύνης» στις χρηματοδοτικές ανάγκες των επιχειρήσεων, επηρεάζοντας θετικά τις επενδυτικές τους δραστηριότητες.
Αν και τα μέτρα Draghi, και δη το τελευταίο, κινούνται προς τη σωστή κατεύθυνση αναθέρμανσης της οικονομίας της Ευρωζώνης, θα πρέπει να είμαστε επιφυλακτικοί ως προς την επιτυχία τους. Πρόσφατη έρευνα της Bundensbank.
αξιολόγησε ότι η αύξηση της οικονομικής ανάπτυξης οδηγεί σε αύξηση του ρυθμού δανεισμού με καθυστέρηση 4 με 6 τρίμηνα. Με άλλα λόγια, η αιτιώδης σχέση υφίσταται από το ΑΕΠ στα δάνεια και συνεπώς, ακόμα και εάν αυξηθεί πάραυτα ο ρυθμός δανεισμού, δεν θα πρέπει να αναμένουμε σημαντική αύξηση στο ΑΕΠ μέσα στο επόμενο χρονικό διάστημα!
Τέλος, αναφέρω ότι τα μέτρα Draghi μόνο έμμεσα μπορούν να επηρεάσουν το κόστος δανεισμού του ελληνικού κράτους και των ελληνικών επιχειρήσεων. Πράγματι, το bazooka Draghi παραμένει και πάλι χωρίς ελληνικά... αντιαρματικά βλήματα. Και τούτο διότι το εγχειρίδιο λειτουργίας του bazooka απαγορεύει ρητώς τη χρήση... βλημάτων - σκουπιδιών. Επ'' αυτού, θυμίζω ότι οι διεθνείς οίκοι αξιολόγησης αξιολογούν ως junk (σκουπίδια) τα ελληνικά ομόλογα.
Λογικά θα περίμενε κανείς ότι στο υφιστάμενο διεθνές καθεστώς αρνητικών επιτοκίων πολλοί επενδυτές θα αγόραζαν ελληνικά ομόλογα τα οποία έχουν υψηλότατο yield. Το γεγονός όμως ότι αυτό δεν συμβαίνει αποδεικνύει για πολλοστή φορά ότι οι διεθνείς επενδυτές κάθε άλλο παρά εμπιστεύονται το ελληνικό πολιτικό σύστημα...
* Ο κ. Κώστας Μήλας είναι καθηγητής Χρηματοοικονομικών στο University of Liverpool.
