Του Κωνσταντίνου Βέργου
Η Ρώμη φαίνονταν πανίσχυρη πριν καταρρεύσει. Όμως κατάρρευσε παρά το ότι δημιούργησε την πιο ανεπτυγμένη αυτοκρατορία όλων των εποχών. Η Ευρωπαϊκή Ενωση, ως σύγχρονη Ρώμη, δείχνει να έχει ξεπεράσει την τρομακτική κρίση του 2007. Υπάρχει κάτι που να μας ανησυχεί για μια νέα κρίση;
Οι τιμές των CDS που δείχνουν τα ασφάλιστρα κινδύνου που πρέπει να πληρώσει κάποιος για να ασφαλιστεί έναντι ενδεχόμενης απώλειας χρημάτων από χρεοκοπία ομολόγων, δεν θυμίζουν σχεδόν τίποτα από την κατάσταση του 2011. Τα Ιρλανδικα CDS τοτε ηταν στις 1400 μονάδες, τωρα ειναι μολις στις 10,5. Τα Πορτογαλικα, που ηταν 2000 μονάδες, τωρα διαπραγματευονται στο 60. Ακομη και τα Ελληνικα CDS 1 έτους, που βρίσκονταν στις... 19.500 μοναδες το καλοκαίρι, έχουν πλέον αποκλιμακωθεί στις 1.803 μονάδες μόνο. Τα επιτόκια 10ετών ομολόγων είναι επίσης πολύ καλύτερα τώρα από ότι στο παρελθόν, από τα ιστορικά υψηλά του 13% των 10ετων Ελληνικών ομολόγων, τώρα έχουμε 7,63%. Η Πορτογαλία βρίσκεται μόλις στο 2,48% επιτόκιο ενώ η Ιταλία μόλις στο 1,61%. Όλα καλά λοιπόν. Ή μήπως όχι; Ίσως όχι και απόλυτα. Κατ' αρχήν, πρέπει να λάβουμε υπόψιν ότι οι τιμές που έχουν διαμορφωθεί στο χρηματιστήριο μπορεί να αντικατοπτρίζουν την πραγματική προσφορά και ζήτηση, αλλά μπορεί και όχι. Εξαρτάται από το κατά πόσον υπάρχει τεχνητή παρέμβαση τιμών.
Θα θυμόμαστε, για παράδειγμα, ότι και στο Ελληνικό χρηματιστήριο, μετά την άνοδο του 1999, οι τιμές μετοχών συγκεκριμένων εταιριών, όπως της ΔΟΥΡΟΣ, που ανηκε στον ομιλο Λαναρα, συνέχισαν να ανεβαίνουν παρότι οι χρηματιστηριακές τιμές κατέρρεαν σε σχεδόν ολους τους τίτλους των άλλων εταιρειών. Αυτό συνέβαινε διότι υπήρχε ενας σημαντικός αγοραστής , ο ίδιος ο Θωμας Λαναρας, που δεν τον ενδιεφερε η πραγματικη αξια της εταιρίας, απλα αγοραζε για να κρατάει τις τιμές υψηλά. Θα μου πείτε, τι σχέση έχει ο Θωμάς Λαναράς με τις τιμές των ομολόγων; Στην περίπτωση των ομολόγων των χωρών της Ευρωπαϊκής Ενωσης δεν υπάρχει ένα φυσικό πρόσωπο που να αγοράζει, αλλά ενας θεσμός, που εκπροσωπει την ΕΕ, η ΕΚΤ. Το 2014 αποφασίστηκε από την Ευρωπαϊκή Ένωση να ξεκινήσει, με τη βοήθεια της ΕΚΤ, η υλοποίηση ενός κολοσσιαίου προγράμματος ''ποσοτικής χαλάρωσης''. Πάνω από 1 τρις ΕΥΡΩ ξεκίνησε να κατευθύνεται προς αγορές χρέους χωρών ή οργανισμών της Ευρωπαϊκής Ένωσης Αυτό το πρόγραμμα, αντί να κατευθυνθεί κυρίως στην αγορά χρέους των χωρών που έχουν το μεγάλο πρόβλημα (Ελλάδα, Κύπρος κλπ.), κατευθύνθηκε κυρίως προς υγιείς χωρες όπως Γερμανία και Ολλανδία, και αντί να αγοράσει σε χαμηλές τιμές προϊόντα που θα μεταπουλούσε, αγοράζει, όπως τότε ο Θωμάς Λαναράς ήδη υπερτιμημένους τίτλους, που στη συνέχεια θα πουληθούν, αλλά ενδεχομένως με σημαντικές ζημίες. Αυτή όμως είναι μόνο η μία πλευρά του θέματος.
Η κρίση του 2007 βρήκε τις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης με σημαντικό χρέος που έκτοτε δεν έχει μειωθεί ως ποσοστό του ΑΕΠ. Μελέτες, επίσης που εξετάζουν το Τραπεζικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αποδεικνύουν ότι οι τράπεζες πλέον της Ευρωπαϊκής Ένωσης βρίσκονται σε κινδύνους παρόμοιους αν όχι υψηλότερους από εκείνους στους οποίους βρίσκονταν το 2007, πριν ξεσπάσει η καταιγίδα της παγκόσμιας κρίσης, και το 2010, πριν ξεσπάσει η κρίση με το Ελληνικό χρέος. Ακόμη και το Ελληνικό χρέος, η βασική αφορμή για την κρίση του 2010 δεν εχει αναδιαρθρωθεί, παρά τις "κραυγές" του ΔΝΤ, που επιθυμεί αναδιάρθρωση ώστε να δύναται να αποπληρωθεί άνετα.
Πραγματικά, αν και τα σύννεφα είναι πολλά (κρίση σε Κίνα, και πρόσφατα σε Βραζιλία) θα ήταν υπερβολή να προβλέψουμε πότε οδεύουμε για την νέα Παγκόσμια κρίση. Ίσως σε ένα χρόνο, ίσως σε τρεις μήνες. Ενδεχόμενη αναταραχη, ομως, στην παγκόσμια οικονομία αναπόφευκτα θα βρει την Ευρωπαϊκή Ένωση σε αρκετά παρόμοια κατάσταση με εκείνη που ηταν το 2008, καθως τα κράτη συνεχίζουν να είναι υπερχρεωμένα. Εκείνο που τώρα, εμφανώς αλλάζει είναι στα νέα δεδομένα για τη ποσοτική χαλάρωση και στο ποιος θα πληρώσει τις ζημιές που θα έχουν οι τράπεζες. Σε ό,τι αφορά την ποσοτική χαλάρωση, η κρίση θα βρει και την ΕΚΤ, με σημαντικές ζημίες, καθώς ξόδεψε τα πολύτιμα χρήματα φορολογουμένων για να αγοράσει υπερτιμημένους Γερμανικούς κλπ. τίτλους. Σε ό,τι αφορά τις ενδεχόμενες ζημίες από τις Τράπεζες, την κρίση αυτή τη φορά δεν θα την πληρωσει μόνο το κράτος, αλλά και οι μέτοχοι, ομολογιούχοι και καταθέτες των τραπεζών, με την νέα οδηγία περί Bail in που τίθεται σε εφαρμογή από την 1η Ιανουάριου 2016. Αυτο το τελευταίο, δημιουργει ενδιαφέρουσα εξέλιξη για την μεσαία αστική τάξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης και τα ασφαλιστικά της ταμεία που έχουν επενδύσει ή έχουν καταθέσεις σε Ευρωπαϊκές Τράπεζες.
*Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
(Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.)
