Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Οι αγορές αλλάζουν, μεταλλάσσονται, όπως η κάμπια σε πεταλούδα! Δεν είναι μόνο οι μετοχές, όπου οι αγορές καταρρέουν σε δευτερόλεπτα από συναλλαγές υψηλής συχνότητας (HFT). Είναι και οι αγορές στα μέταλλα, την ενέργεια, παντού. Κινούμαστε προς "εμπορευματοποίηση αγορών" (Commoditisation). Πρόκειται η ανθρωπότητα να κερδίσει ή έρχεται συστημική καταστροφή, φτώχεια και πόλεμος;
Τι ακριβώς όμως είναι η λεγόμενη εμπορευματοποίηση αγορών (commoditisation) και γιατί ακριβώς να ασχοληθούμε;
Οι αγορές μετοχών δεν είναι πλέον και πολύ κοντά σε εκείνο που πολλοί φαντάζονται. Δεν είναι πλέον μια απλή "ανοικτή αγορά", όπου αγοράζεις και πουλάς! Ελάχιστη σημασία έχει, σε μεγάλες αγορές, ποιος βάζει μια εντολή αγοράς ή πώλησης σε μια τιμή! Ο λόγος είναι απλός. Εδώ και πολύ καιρό, τα "κλειδιά" των συναλλαγών έχουν δοθεί σε μικρές ομάδες "γκουρού", που εκτελούν εντολές σε "νανοδευτερόλεπτα", δηλαδή σε χρόνο που δεν προλαβαίνει να δει το ανθρώπινο μάτι ή να επεξεργαστεί ο ανθρώπινος εγκέφαλος! Λέγονται συναλλαγές υψηλής συχνότητας (High Frequency Trading), και αποτελούν πλέον το 85%-90% των συναλλαγών παγκοσμίως!
Αυτές οι συναλλαγές ευθύνονται κυρίως για την απότομη, και αναίτια κατάρρευση των αγορών (flash crash). Οι επενδυτές που χρησιμοποιούν HFT βγάζουν εκατομμύρια ή και δισεκατομμύρια ευρώ απλά και μόνο στήνοντας με ένα κομπιούτερ εντολές αγοράς και πώλησης, μερικές εκ των οποίων ακυρώνουν σε νανοδευτερόλεπτα επίσης. Έτσι, οι παίκτες αυτοί "δοκιμάζουν" και ακυρώνουν τις κανονικές εντολές αγοράς, δημιουργούν "τρύπες" στις τιμές μετοχών ή ομολόγων, και στη συνέχεια αγοράζουν πολύ χαμηλότερα και πουλάνε πολύ ψηλότερα, χωρίς αυτό να είναι αντιληπτό στους κανονικούς επενδυτές, παρά μόνο όταν πάρουν το… πινακίδιο εκτέλεσης αγοράς ή πώλησης! Η μέθοδος είναι νόμιμη, και επειδή οι συναλλαγές δημιουργούν τζίρο στην αγορά, με αποτέλεσμα τρελό κέρδος για τις χρηματιστηριακές αρχές σε "προμήθειες αγοραπωλησίας", οι εποπτικές αρχές παγκοσμίως κάνουν τα στραβά ματιά, αν όχι τα… γλυκά μάτια!
Η κατάρρευση της 6ης Μαΐου 2010, με την οποία οι δείκτες μετοχών των ΗΠΑ γκρεμίστηκαν 10% σε 36 λεπτά (!!!) ήταν μόνο η αρχή. Στις 23 Απριλίου 2013, υπήρξε ένα αντίστοιχο κραχ στις ΗΠΑ, τον Οκτώβριο του ίδιου έτους υπήρχε αντίστοιχο κραχ στην Σιγκαπούρη, ενώ από το 2015 βλέπουμε επέκταση των flash crashes στις αγορές νομισμάτων, που είναι και οι σημαντικότερες ίσως στον κόσμο, και από τις οποίες εξαρτάται το παγκόσμιο εμπόριο! Στις 15 Ιανουαρίου 2015 έγινε κατάρρευση του Ελβετικού Φράγκου, και στις 6 Οκτώβριου της Αγγλικής Λίρας, ενώ πλέον οι επιθέσεις στις αγορές έχουν επεκταθεί στις λεγόμενες αγορές εμπορευμάτων (commodities). Η τάση για τέτοιες κρίσεις πλέον αρχίζει και προβληματίζει, καθώς βοηθιέται από την σημαντική αύξηση σε πληροφορίες και δεδομένα για αγορές σε ψηφιακές πλατφόρμες που πλέον κάνει τις αγορές εμπορευμάτων (commodities) "υπερ-ρευστές" (hyperliquid), συμφώνα με πρόσφατη μελέτη του κορυφαίου παγκοσμίως Boston Consulting Group.
Όμως αυτό δεν είναι απαραίτητα καταστροφικό, οι αγορές γίνονται πιο αποτελεσματικές και διαφανείς όσο αυξάνουν οι συναλλαγές, τουλάχιστον στην αρχή. Οι "υπερ-ρευστές" αγορές διακρίνονται, συμφώνα με το Boston Consulting Group, πιο συγκεκριμένα, από τυποποιημένη πληροφορία, προσβάσιμη, οι συναλλαγές γίνονται σε ηλεκτρονική πλατφόρμα συχνά με συναλλαγές υψηλής συχνότητας, οι εντολές ελέγχονται με προγράμματα και δίνονται από αυτά (!) η διαφορά μεταξύ τιμής εντολής αγοράς και πώλησης (spread) είναι μικρή, και οι συναλλαγές γίνονται με βάση πολύπλοκες στρατηγικές από ειδικευμένους hedge fund μάνατζερς και αλγοριθμικούς traders! Μια απόλυτα ηλεκτρονικά ελεγχόμενη πραγματικότητα, όπου η μάχη συναλλαγών είναι πλέον ανάμεσα στα προγράμματα που προσπαθούν να πετύχουν, με τεχνητές εντολές, υπερκέρδη!
Τρεις αγορές ήδη είναι τέτοιες, υπερ-ρευστές! Οι μετοχές, τα νομίσματα και το πετρέλαιο! Είναι θέμα μηνών στις αγορές αυτές να ενταχθούν οι κολοσσιαίες αγορές ομολόγων, αλλά και αργότερα άλλες, όπως συμβάσεων με τιμές από φυσικό αέριο (ευνοούμενη και από την απελευθέρωση των αγορών ενεργείας) ως και στη… σόγια!
Υπάρχουν τεράστια, ευνόητα, οφέλη από την εμπορευματοποίηση (commoditisation) και υπερ-ρευστότητα των αγορών. Όμως, καθώς η ταχύτητα συναλλαγών γίνεται τεράστια, και οι συναλλαγές εξαρτώνται από αυτόματα -και ουσιαστικά ανεξέλεγκτα- συστήματα (που θυμίζουν φουτουριστικές ταινίες) αρχίζουν και γίνονται ορατοί και τρομακτικοί κίνδυνοι, όπως εκείνος της απόλυτης κατάρρευσης σειράς αγορών (αγορές μετοχών, ομολόγων κλπ) από τυχαίες αλγοριθμικές εντολές, όπως δείχνει η τεράστια αύξηση των flash crashes που έχουμε δει το τελευταίο αυτό διάστημα. Αν αυτό συνδυαστεί με τις τεράστιες θέσεις Τραπεζών, όπως της Deutsche Bank, σε παράγωγα προϊόντα που "ακουμπάνε" σε τέτοια προϊόντα (εμπορεύματα, μετοχές, ομόλογα κλπ), οι κίνδυνοι παγκόσμιας κρίσης, για μη πραγματικούς λόγους, από λάθος εντολές, από κάποιον αλγόριθμο, γίνονται πιο πιθανοί από ότι ήταν ως τώρα!
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
