Του Κωνσταντίνου Βέργου
Λένε πως στη ζωή είναι καλύτερο να πεθάνει κάποιος απο κορύφωση συναισθημάτων, παρά από βαρεμάρα. Οι αγορές, ακολουθούν πιστά αυτό τον κανόνα! Οι κρίσεις στις αγορές έρχονται με κορύφωση αλλά με τρόπο που, εκείνο που αποτελεί πολύτιμο φάρμακο στα πρώτα στάδια, αποτελεί φονικό δηλητήριο στα άλλα!
Τα εταιρικά ομόλογα είναι ένα από τα πλέον χρήσιμα εργαλεία των αγορών, καθώς συμπληρώνουν θαυμάσια την εργαλειοθήκη άντλησης κεφαλαίων των εταιριών. Όταν οι εταιρίες χρειάζονται κεφάλαια, αρχικά απευθύνονται στους μετόχους. Στη συνέχεια στους προμηθευτές, αν αναφερόμαστε για κεφάλαια κίνησης. Μετά στις τράπεζες, τόσο για να ενισχύσουν τα κεφάλαια κίνησης όσο και για μακροπρόθεσμα κεφάλαια, για επενδύσεις. Και τέλος, όταν θέλουν να παρακάμψουν όλα τα προηγούμενα, εκδίδουν ομόλογα.
Επειδή τα ομόλογα αποτελούν μία, θεωρητικά, σχεδόν απεριόριστη πηγή ξένων κεφαλαίων και μάλιστα με σχεδόν απεριόριστη δυνατότητα διασποράς σε διαφορετικούς επενδυτές, αποτελεί μια θαυμάσια εναλλακτική έναντι των τραπεζικών δανείων, καθώς οι τράπεζες έχουν περιορισμούς τόσο στο ύψος των κεφαλαίων που θα δώσουν, όσο και στους όρους. Γι' αυτό οι τραπεζίτες βλέπουν συχνά με κακό μάτι τα εταιρικά ομόλογα. Ουσιαστικά, αν η αγορά ομολόγων λειτουργούσε για όλες τις εταιρίες αποτελεσματικά, οι τραπεζίτες θα είχαν μείνει σχεδόν χωρίς δουλειά ή πιο σωστά, θα χρηματοδοτούσαν μόνο κεφάλαια κίνησης (βραχυπρόθεσμα) των εταιριών!
Ο λόγος που η αγορά εταιρικών ομολόγων δεν λειτουργεί για όλες τις εταιρίες και όλες τις εποχές 'αποτελεσματικά', δεν οφείλεται σε κάποια τραπεζική συνωμοσία, σε κάποιο μυστικό σχέδιο που καταστρώθηκε πίσω απο τεράστιες χρυσές πόρτες ανάμεσα στους εκλεκτούς κάποιας, ας πούμε, μυστικής 'λέσχης Μπίλντερμπεργκ'! Αποτελεί μια πραγματικότητα, που αντικατοπτρίζει κυρίως τους κινδύνους των αγορών που αυξάνονται δυασανάλογα στα τέλη του 7ετους, κατά μέσο όρο, 'πιστωτικού κύκλου', αλλά και στην έλλειψη υψηλού βαθμού τυποποίησης ('στάνταρντς') που θα επέτρεπε υψηλότερη 'ομογενοποίηση','πακετοποίηση' και 'μεταφορά' των ομολόγων από τον κάθε επενδυτή, σε οποιονδήποτε άλλο με μικρό κόστος.
Σε ποιο βαθμό, είμαστε στην αρχή ή στο τέλος αυτού του κύκλου, είναι κάτι που με απόλυτη ακρίβεια δεν μπορούμε ποτέ να το πούμε εκ των προτέρων! Αλλά, μπορούμε με σχετική βεβαιότητα να δούμε αν βρισκόμαστε στο τέλος ή στην αρχή της διαδρομής, βασιζόμενοι στην ιστορική εμπειρία!
Πρώτον, απο το 2010, που εληξε η παγκόσμια κρίση του 2007, τα χρέος των εταιριών, σε οποιαδήποτε μορφή, αυξήθηκε εντός 4,5 ετών κατά 55%, δηλαδή ακριβώς στο ποσοστό κατά το οποίο ειχε αυξηθεί και το 2008, πριν ξεσπάσει η κρίση, μετά από 4 χρόνια αύξησης, το 2000 μετά από 5 περίπου χρόνια αυξησης, και το 1990 μετά 4,5 χρόνια ανόδου. Σε όλες αυτές τις χρονιές υπήρξε παγκόσμια κρίση και στη συνέχεια ακολούθησε κατάρρευση των 'εταιρικών ομολόγων'. Δεύτερον, από τα εταιρικά ομόλογα, το 18% περίπου πλέον έχει φτάσει να είναι χαμηλής διαβάθμισης αυτή τη στιγμή (δηλαδη CCC ή... D), ενώ επίσης ήταν 18% ακριβώς πριν το 2008 που έσκασε η κρίση, και περίπου όσο το 2000 (τότε ηταν 20%). Τρίτον, τα σπρεντ εταιρικών ομολόγων εναντι 10ετων ομολόγων του Αμερικάνικου δημοσίου έχουν τάσεις που θυμίζουν απόλυτα εκείνες του 2000 και του 2007, καθώς άρχισαν να ανεβαίνουν, με ανοδικές αγορές. Τα παραπάνω φυσικά δεν σημαίνουν ότι κινδυνοι κρύβονται παντού. Οι κινδυνοι εστιάζονται κυρίως σε εταιρίες με μικρή πιστοληπτική διαβάθμιση αλλά και εταιρίες με παραγωγική βάση που σχετίζεται με την κατεστραμμένη πλέον αγορά μετάλλων και λοιπών εμπορευμάτων. Όμως, όλα τα παραπάνω προμηνύουν τάσεις που παραπέμπουν σε θύελλα των εταιρικών ομολόγων, με πολλές απότομες αυξήσεις επιτοκίων αυτών των τίτλων και χρεοκοπίες στη συνέχεια, κατά το 2016. Και όταν έρχεται θύελλα, είναι καλύτερο να κρατάμε ομπρέλα, παρά αντιηλιακό!
*Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
(Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού).
