Συνεχίζω να διαβάζω στα μέσα ενημέρωσης σωρεία ειδήσεων περί επικείμενων αμυντικών προμηθειών της Ελλάδος. Αναπόφευκτες και αναγκαίες οι εξοπλιστικές μας κινήσεις -έστω και εσπευσμένες- μετά από χρόνων απραξίας και υπό συνθήκες έντονης απειλής κατά των ζωτικών μας συμφερόντων αλλά και της ίδιας της εδαφικής ακεραιότητας μας. Φυσικά η απειλή προϋπήρχε, εργαζόμενη με αξιοσημείωτη συνέχεια και μεθοδικότητα, απλά εμείς εθελοτυφλούσαμε (ίσως ακόμη και σήμερα ορισμένοι να συνεχίζουν) αρνούμενοι να αντιληφθούμε τις πραγματικές της διαστάσεις.
Μετά χαράς αναμένω να δω τη δρομολόγηση και υλοποίηση όλων αυτών των φιλόδοξων εξοπλιστικών προγραμμάτων αλλά ειλικρινά, αφενός προβληματίζομαι για τα δυσαναπλήρωτα κενά μέχρι την ολοκλήρωση τους και αφετέρου για τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας. Αναμφίβολα ο μακρύς χρόνος υλοποίησης ενός σημαντικού εξοπλιστικού προγράμματος, σε συνδυασμό με το υψηλό κόστος του, δεν μπορεί για κανένα λόγο να αποτελούν αιτίες περαιτέρω καθυστερήσεων. Τουναντίον, απαιτούνται έγκαιρες λήψης αποφάσεων με συνεκτίμηση και του παράγοντα χρόνου (παραδόσεις και ανάληψη πλήρους επιχειρησιακής ετοιμότητας με όλα τα αναγκαία υποσυστήματα διαθέσιμα και λειτουργικά) και της επιλογής των βέλτιστων αποκαλούμενων «ενδιάμεσων λύσεων». Αντιλαμβάνομαι ότι η εξαγγελία πρόθεσης υλοποίησης φιλόδοξων εξοπλιστικών προγραμμάτων και δη με ικανούς αριθμούς παραγγελιών και σε βάθος χρόνου, έχει ως σκοπό και την προσέλκυση σημαντικού αριθμού ενδιαφερομένων κρατών και εταιρειών με ευνοϊκότερους για εμάς όρους. Μια τακτική που έχει εφαρμόσει με αρκετή επιτυχία η Τουρκία.
Εξίσου όμως επιτακτική, με την προσεκτική δρομολόγηση σημαντικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, είναι και η άμεση αποκατάσταση της διαθεσιμότητας όλων των οπλικών συστημάτων που διαθέτουμε και η πραγματοποίηση των επιβεβλημένων εκσυγχρονισμών και επέκταση των ορίων ζωής εξελιγμένων πυρομαχικών. Ευελπιστώ ότι αρκετές ενέργειες έχουν ήδη δρομολογηθεί καθώς ενίοτε επιβάλλεται η -όσο το δυνατόν-τήρηση του αντιπάλου σε καθεστώς άγνοιας-αμφιβολίας. Από την άλλη μεριά, η «διαφήμιση» τους εμπεριέχει και το στοιχείο της αποτροπής σε συνδυασμό με την ανύψωση του ηθικού. Παρεμπίπτοντος θα υπήρχε μεγαλύτερη επίτευξη των παραπάνω δύο στόχων από την υπέρπτηση του συνόλου των διαθέσιμων αεροσκαφών γαλλικού τύπου (Mirage 2000-5Μk2 και Mirage 2000 EGB/BGM) με τον εορτασμό της 25 Μαρτίου 2021 από τον Έβρο μέχρι και το Καστελόριζο αντί της καθιερωμένης παρέλασης!
Έρχομαι τώρα και στο δυσκολότερο θέμα των εξοπλισμών, αυτό της εξεύρεσης των πιστώσεων χωρίς την ανατροπή της μακροπρόθεσμης πορείας οικονομικής ανάπτυξης της χώρας. Θα ανταπεξέλθω την απλουστευμένη άποψη της πρωτοκαθεδρίας της εδαφικής ακεραιότητας και ανεξαρτησίας -άρα της άμυνας- έναντι όλων των λοιπών κρατικών λειτουργιών. Αποδεκτή στο θεωρητικό επίπεδο αλλά έχει ιστορικά αποδειχθεί ότι η υγιής οικονομία είναι η αναγκαία προϋπόθεση ανάπτυξης των αμυντικών ικανοτήτων σε βάθος χρόνου και ο ελληνοτουρκικός ανταγωνισμός διαρκεί δεκαετίες. Τα εξοπλιστικά προγράμματα που σήμερα εμφανίζονται ως υποψήφια για υλοποίηση, ενέχουν σημαντικότατα κόστη που θέτουν αμφιβολίες για τη δυνατότητα υποστήριξης τους από την πληττόμενη από το κορονοϊό ελληνική (και όχι μόνο) οικονομία. Βέβαια η επιβάρυνση της οικονομίας δεν εξαρτάται μόνο από το κόστος ενός ή περισσοτέρων προγραμμάτων αλλά από μια σειρά διευθετήσεων των πληρωμών (προκαταβολές, δόσεις, στοιχεία δανεισμού κλπ) και χρήσης κατάλληλων μεθόδων λογιστικής εγγραφής στον εθνικό προϋπολογισμό σε βάθος χρόνου. Ενδεχομένως, η μερική χαλάρωση ορισμένων δημοσιονομικών κριτηρίων της ευρωζώνης ένεκα της πανδημίας, να δημιουργεί «παράθυρα ευκαιρίας» για την υπέρβαση στενών οικονομικών ορίων και περιορισμών.
Επιπλέον, δεδομένης και της διαφαινόμενης απροθυμίας ορισμένων εταίρων μας να αποδεχθούν δραστικές κυρώσεις κατά της Τουρκίας στο ερχόμενο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, ίσως θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή η πρόβλεψη μη συμπερίληψης στο έλλειμμα του προϋπολογισμού των αμυντικών δαπανών κρατών-μελών που αντιμετωπίζουν «επιθετικότητα» τρίτων χωρών (και δεν είναι μόνο η Ελλάδα) και καταφεύγουν σε ευρωπαϊκές (ΕΕ) πηγές αμυντικών προμηθειών.
Από την άλλη πλευρά δεν θα πρέπει να παραγνωρίζουμε τη σπουδαιότητα αποδοχής εκ μέρους του ελληνικού λαού της αναγκαιότητας ανάληψης όλων αυτών των κοστοβόρων προγραμμάτων. Είναι αλήθεια ότι η προκλητική σε βάρος μας πολιτική του Προέδρου Ερντογκάν ωθεί και τους πλέον διστακτικούς συμπολίτες μας να αποδεχθούν την επιβάρυνση που θα προκαλέσουν οι νέες αμυντικές δαπάνες ακόμη και εν μέσω της πανδημίας και της συνεπακόλουθης οικονομικής δυσπραγίας. Επειδή η πολιτική βασίζεται και στα «μηνύματα» ίσως θα μπορούσε να υπάρξει μια έκτακτη νομοθετική ρύθμιση ώστε χαμηλότατο ποσοστό της προκαταβολής (εντός του 2021) για υλοποίηση οποιασδήποτε αμυντικής προμήθειας να επιστρέφεται εκ μέρους της εταιρείας ως «αντισταθμιστικό ωφέλημα» σε νοσοκομειακές υποδομές για την αντιμετώπιση της πανδημίας. Δεν τρέφουμε ψευδαισθήσεις και είμαστε σίγουροι ότι οι προμηθεύτριες εταιρείες θα μετακυλήσουν το κόστος αυτό στην τιμή του προϊόντος αλλά κρίνεται σκόπιμη η συμβολική (αλλά και πρακτική) αυτή ενέργεια έναντι του πολλαπλά δοκιμαζόμενου ελληνικού λαού.
Αναμφίβολα οι προκλήσεις είναι πολλές, πολλαπλάσιες είναι όμως και οι προτάσεις για αναβάθμιση των αμυντικών μας ικανοτήτων. Κομβικό ρόλο κατέχει η ολιστική προσέγγιση του αμυντικού μας προβλήματος με την επιλογή όχι απλά του αρτιότερου επιχειρησιακά μέσου αλλά και του οικονομικά καταλληλότερου να επιφέρει το επιθυμητό αποτέλεσμα σε συνδυασμό με μια μακροχρόνια ανάπτυξη της εθνικής αμυντικής βιομηχανίας. Στην ολιστική αυτή προσέγγιση δεν θα πρέπει να παραγνωρίζονται και οι πολλαπλώς χρήσιμες διεθνείς (διμερείς ή και πολυμερείς) συνεργασίες βασιζόμενες σε αμοιβαία συμφέροντα και προσδοκώμενα κέρδη. Η διαδικασία της «κούρσας» των εξοπλισμών από μόνη της αποτελεί μέρος της εθνικής στρατηγικής και η μέγιστη επιτυχία της θα είναι η διασφάλιση των εθνικών στόχων άνευ της εμπλοκής των προσκτώμενων συστημάτων και χωρίς να διαταραχθεί η οικονομική ανάπτυξη.
* Ο Ιπποκράτης Δασκαλάκης είναι Αντιστράτηγος (εα), Διδάκτορας Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο, Διευθυντής Μελετών του Ελληνικού Ινστιτούτου Στρατηγικών Μελετών (ΕΛΙΣΜΕ), Διαλέκτης στη Σχολή Εθνικής Αμύνης (ΣΕΘΑ), Συνεργάτης του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) και του Ινστιτούτου Διεθνών Υποθέσεων (fainst.eu)
E-mail: [email protected]
