Του Γιάννη Γιαννούδη
Για μια ακόμη φορά, οι αριθμοί επιβεβαιώνουν την πραγματικότητα που οι άνθρωποι της εκπαίδευσης γνωρίζουμε καλά: Ότι σήμερα, στον προηγμένο δυτικό κόσμο, η υπερβολική έμφαση που δίνουμε στην ακαδημαϊκή γνώση και στις δομημένες δραστηριότητες λειτουργεί σε βάρος άλλων, πολύ σημαντικών τομέων ψυχοσωματικής ανάπτυξης – και ένας από αυτούς είναι η δυνατότητα των παιδιών να εξελίσσονται και να δυναμώνουν μέσα από την κίνηση και το ελεύθερα επιλεγόμενο παιχνίδι.
Διαβάζω στα site: «Η πλειονότητα των εφήβων σήμερα δεν ασκείται σωματικά όσο πρέπει. Το 81% των μαθητών 11-17 ετών παγκοσμίως δεν φτάνουν την συνιστώμενη τουλαχιστο μία ώρα άσκησης κάθε μέρα. Η κατάσταση στην Ελλάδα είναι ακόμη χειρότερη, καθώς το αντίστοιχο ποσοστό είναι 84,5%».
Η δραματική μείωση του ακηδεμόνευτου παιχνιδιού είναι πλέον κοινός τόπος στον προηγμένο δυτικό κόσμο - διότι στον υπόλοιπο κόσμο το πρόβλημα απλώς δεν υφίσταται (όσο λιγότερο αναπτυγμένη είναι μια χώρα τόσο πιο ελεύθερα παίζουν τα παιδιά, καθώς οι ενήλικες δεν ασχολούνται μαζί τους!). Τι όμως οδήγησε σε αυτή την αλλαγή, τα τελευταία 30 πάνω-κάτω χρόνια;
Μια σειρά από παράγοντες που άλλαξαν τον τρόπο ζωής και τις προτεραιότητές μας. Θα τολμήσω να τους συνοψίσω σε τρεις μεγάλες κατηγορίες:
1. Στην αυξημένο ανταγωνισμό που επιβάλλει το ακαδημαϊκό εκπαιδευτικό σύστημα
2. Στην ραγδαία ανάπτυξη της τεχνολογίας, ιδίως μετά την εμφάνιση του iphone
3. Στην αύξηση του φόβου και της υπερπροστατευτικότητας από τους γονείς
Κανείς από τους παραπάνω παράγοντες δεν είναι από μόνος του ξεκάθαρα αρνητικός. Ο συνδυασμός όμως είναι που αφαιρεί από παιδιά & εφήβους τον χρόνο, την δυνατότητα και την ελευθερία για αυτόνομα επιλεγόμενη φυσική κίνηση & δράση, στο ύπαιθρο.
Και εδώ ίσως ρωτήσει κάποιος: «και τι χάνουν τα παιδιά επειδή τρέχουν λιγότερο στους δρόμους και στις πλατείες;»
Πάρα πολλά, είναι η απάντηση!
Πέρα από την αυτονόητη δυνατότητα για σωματική εκγύμναση και διατήρηση καλής φυσικής κατάστασης, το παιχνίδι και η κίνηση σε εξωτερικές συνθήκες προσφέρουν άπειρες δυνατότητες εξέλιξης και διαμόρφωσης μιας ισχυρής προσωπικότητας, σε κάθε ηλικία.
Διότι ενισχύουν την δυνατότητα του παιδιού να διαδρά με την πραγματικότητα και να ανακαλύπτει τα προσωπικά του όρια. Του μαθαίνουν την έννοια της αυτοπροστασίας και της αυτοσυντήρησης. Του δίνουν την δυνατότητα να αναπτύξει ηγετικές δυνατότητες, αποφασιστικότητα, συνεργατικότητα, ομαδικότητα, πνεύμα αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Το βοηθούν να αποκτήσει αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Και σίγουρα του μαθαίνουν να προφυλάσσεται και να προσέχει το σώμα του και τον εαυτό του. Κάποιες φορές με το αναπόφευκτο αντίτιμο του σωματικού πόνου – και αυτό όμως ακόμη είναι αναπόσπαστο κομμάτι της εξέλιξης.
Το παράξενο είναι ότι ενώ κανείς μας δεν διαφωνεί με όλα τα παραπάνω, ο κόσμος πορεύεται διαρκώς προς την αντίθετη κατεύθυνση.
Ας δούμε π.χ. τι γίνεται στην χώρα μας, στα μεγάλα αστικά κέντρα: τα παιδιά από πολύ νωρίς θα πάνε στον παιδικό σταθμό (απαίσιος όρος που πρέπει κάποτε να σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε!). Οι περισσότεροι «παιδικοί σταθμοί», καίτοι έχουν ωραίες αυλές και κήπους, δεν πολυεπιτρέπουν στα παιδιά να παίζουν ελεύθερα στους εξωτερικούς χώρους. Λίγο ο φόβος να μην χτυπήσουν, λίγο η γκρίνια των μαμάδων για ρούχα που λερώνονται και σκίζονται κάνουν τις δασκάλες να προτιμούν την ασφάλεια της τάξης. Και τις τυχόν εκδρομές να γίνονται σε θέατρα και μουσεία, αντί σε πάρκα και σε βουνά.
Και τα Σαββατοκύριακα που τα παιδιά είναι με τους γονείς, τρέχουν ολημερίς σε καλλιτεχνικά εργαστήρια, θέατρα και θεματικά πάρτυ - όλα δομημένες δραστηριότητες επιλεγμένες από τους ενήλικες και που από ένα σημείο και μετά κάνουν τα παιδιά να βαριούνται ασύστολα.
Μετά, στο δημοτικό, προστίθενται οι ξένες γλώσσες, η ενισχυτική διδασκαλία και βέβαια κάποιες οργανωμένες «αθλητικές» δραστηριότητες όπως μπαλέτο και ταεκβοντό - που ναι μεν εμπεριέχουν κίνηση, δεν εμπεριέχουν όμως ελευθερία και χαρά!
Και μετά τις πρώτες τάξεις του γυμνασίου ξεκινά για τα παιδιά η μεγάλη, βασανιστική πορεία προς τις πανελλήνιες. Που προσθέτει στο πρόγραμμα πολλές ώρες μελέτης και φροντιστηρίου και αφαιρεί από την σχολική ζωή κάθε ίχνος χαράς, ελευθερίας επιλογών και διεύρυνσης πνεύματος. Και που αν στεφθεί με επιτυχία, οδηγεί στον πολυπόθητο στόχο του ελληνικού πανεπιστημίου: τεμπέλικη φοιτητική ζωή, τσίπουρα, ξενύχτια, φραπέδες, καταλήψεις...
Σίγουρα δεν υπάρχει μια και μόνη σωστή και εύκολη απάντηση για όλα τα παραπάνω. Οφείλουμε όμως να αρχίσουμε οι ενήλικες να προβληματιζόμαστε σοβαρά για τα χαρακτηριστικά της εκπαίδευσης που δίνουμε στις επόμενες γενιές. Και να σκεφτόμαστε λίγο πιο «έξω από το κουτί».
Μαζί με τα παιδιά, για τα παιδιά. Για ένα πιο ισορροπημένο συλλογικό αύριο, με γνώμονα τον κόσμο του μέλλοντος στον οποίο θα ζήσουν.
* Ο Γιάννης Γιαννούδης είναι Διευθυντής του Dorothy Snot preschool & kindergarten
