Του Σωτήριου Μπρέγιαννου*
1. Το έτος 2002 επισκέφθηκα για πρώτη φορά το Σουδάν, πριν ακόμη από την υπογραφή της Ειρηνευτικής Συμφωνίας μεταξύ βορείου και νοτίου Σουδάν της 9.7.2005. Έκτοτε επισκέφθηκα το Σουδάν και άλλες αφρικανικές χώρες πολλές φορές.
Σ' αυτά τα επαγγελματικά ταξίδια είχα την ευκαιρία να συναντήσω αρχηγούς κρατών, πολιτικούς παράγοντες, επιχειρηματίες, επαναστάτες και απλούς ανθρώπους σε πολλά αφρικανικά κράτη. Από τις συζητήσεις αυτές τολμώ να αναφέρω ότι αποκόμισα τα ακόλουθα:
(α) Η αποικιοκρατική κυριαρχία της Αφρικής είχε δύο όψεις: την εκμετάλλευση των πόρων της Αφρικής και τον «εκπολιτισμό», στον βαθμό και στο μέτρο μόνον που αυτός ήταν αναγκαίος για την υλοποίηση της πρώτης. Έτσι, όπως ήταν φυσικό, η αποικιοκρατία χάραξε ανεξίτηλα στην μνήμη των Αφρικανών πολιτών την εκμετάλλευση και την βαρβαρότητα και ταυτοχρόνως άφησε πίσω της ισχυρές δομές διοικητικής συγκροτήσεως και διακυβερνήσεως θέτοντας στο περιθώριο τις παραδοσιακές και ιστορικές δομές συγκροτήσεως των αφρικανικών λαών.
(β) Η πορεία των αφρικανικών κρατών προς την ελευθερία και την δημοκρατία ήταν και εξακολουθεί να είναι μία οδυνηρή διαδικασία που διαρκεί επί 70 σχεδόν χρόνια. Η διάρκεια αυτή είναι πολύ μικρή εν σχέσει προς αυτήν που ακολούθησε η Ευρώπη, ο τόπος στον οποίο γεννήθηκαν η ελευθερία και η δημοκρατία.
(γ) Ο δρόμος των αφρικανικών λαών προς την ανεξαρτησία ήταν αποτέλεσμα της αποδυναμώσεως των αποικιοκρατικών δυνάμεων μετά από τους δύο μεγάλους παγκόσμιους πολέμους του 20ου αιώνα. Πριν από τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο υπήρχαν στην Αφρική δύο μόνον ανεξάρτητα κράτη, η Λιβερία και η Αιθιοπία. Αμέσως μετά τον Β΄ Παγκόσμιο πόλεμο ανεξαρτητοποιήθηκαν η Αίγυπτος και η Λιβύη. Όλα τα υπόλοιπα αφρικανικά κράτη ανεξαρτητοποιήθηκαν από το 1950 μέχρι το 2018, δηλαδή μέσα σε μία περίοδο μόλις 68 ετών.
(δ) Σε πολλά αφρικανικά κράτη η ανεξαρτησία και η ελευθερία ήταν πρόσκαιρες καταστάσεις καθώς αμέσως μετά κυριάρχησαν οι εμφύλιοι πόλεμοι εξουσίας, οι εμπόλεμες συρράξεις και η καθεστωτική αντίληψη των νέων ηγεσιών, που διαδέχθηκαν στην εξουσία τις αποικιοκρατικές δυνάμεις.
(ε) Οι Αφρικανοί πολίτες είναι ριζωμένοι στην γη τους και στις παραδόσεις τους. Οι μεταναστευτικές ροές Αφρικανών προς την Ευρώπη, τις ΗΠΑ και άλλες περιοχές αρχικά υπήρξαν αποτέλεσμα δουλεμπορίου και αποικιοκρατικών καταναγκασμών. Στην συνέχεια, κίνητρο των μεταναστευτικών ροών έγινε η εκπαίδευση σε ευρωπαϊκά ιδρύματα και η αναζήτηση εργασίας. Συγκριτικά, όμως, με άλλες μεταναστευτικές ροές, αυτές που προέρχονται από την Αφρική, είναι κατά πολύ μικρότερες και σε μεγάλο βαθμό ελεγχόμενες γιατί έχουν τα χαρακτηριστικά της ευχερούς προσαρμογής, αφού οι περισσότεροι από τους Αφρικανούς μετανάστες ομιλούν μία ευρωπαϊκή γλώσσα, έχουν χριστιανική πίστη και διαπνέονται από δημοκρατικά ιδεώδη.
(στ) Η Ευρώπη υπήρξε εξ αρχής το «καταφύγιο» των διωκομένων Αφρικανών πολιτών και στις συνειδήσεις όλων των Αφρικανών είναι ο τόπος, που γεννήθηκαν η ελευθερία και η δημοκρατία, είναι το πρότυπο οικονομικής και κοινωνικής αναπτύξεως, είναι το σημείο αναφοράς και είναι η ζωογόνος πηγή της σημερινής ή της μελλοντικής ευημερίας τους.
(ζ) Πολλές ευρωπαϊκές χώρες εξακολουθούν να διακατέχονται από το αποικιοκρατικό σύνδρομο και βλέπουν την Αφρική ως χώρο αποθέσεως πάσης φύσεως αποβλήτων (ακόμη και ραδιενεργών) και τους Αφρικανούς ως πολίτες δεύτερης κατηγορίας και πολλοί Ευρωπαίοι επισκέπτονται την Αφρική ή επενδύουν στην Αφρική με κίνητρα και νοοτροπία αποικιοκρατικά και με εργαλείο την διαφθορά των κρατικών παραγόντων.
2. Η Αφρική έχει ξεκινήσει τον δρόμο της προς την ελευθερία, την δημοκρατία και τον εκσυγχρονισμό. Ο δρόμος αυτός είναι ένας δύσκολος και οδυνηρός «τοκετός», ο οποίος απαιτεί υπέρβαση και ειρηνική διευθέτηση των διαφορών μεταξύ των αφρικανικών κρατών, αποφυγή και αποτροπή των εμφυλίων συρράξεων και των πολεμικών ανταγωνισμών, άμβλυνση των φυλετικών και εθνοτικών διαφορών μέσα από υπερεθνικές δομές με υπερεθνικούς σκοπούς, έγκαιρη και ταχεία ενσωμάτωση της τεχνολογίας και της καινοτομίας, ταχεία και περιβαλλοντικώς επαρκή αξιοποίηση του πλούτου, επιτάχυνση των επενδύσεων και της αναπτύξεως.
Στον δρόμο αυτό η Αφρική χρειάζεται σοβαρή, αδιάλειπτη, αποτελεσματική και άδολη υποστήριξη, που θα εδράζεται σε αξίες, ιδεώδη και οράματα.
3. Η Ευρωπαϊκή Ένωση είναι σήμερα η μοναδική οργανωμένη οντότητα, που διαθέτει υψηλό βιοτικό επίπεδο, άρτιο νομικό υπόβαθρο, δημοκρατική ευαισθησία, ιδεώδη και όραμα για έναν ειρηνικό κόσμο.
Η Ευρώπη μπορεί να γίνει ο στρατηγικός εταίρος της Αφρικής υλοποιώντας επενδύσεις σε όλους τους τομείς, παραδίδοντας τεχνολογία και καινοτομία, υλοποιώντας θετικά το ιστορικό παρελθόν, αποφεύγοντας τις αποικιοκρατικές αντιλήψεις του παρελθόντος και εξάγοντας δημοκρατία, πολιτισμό και γνώση.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση, τα κράτη της Ευρώπης και οι μη κυβερνητικές οργανώσεις της Ευρώπης πρέπει εγκαίρως να υλοποιήσουν ένα μεγαλόπνοο πρόγραμμα παροχής ουσιαστικής βοηθείας στα αφρικανικά κράτη με προτεραιότητα στους τομείς της παιδείας και της υγείας.
Παραλλήλως, η Ευρωπαϊκή Ένωση πρέπει να διαθέσει κάθε χρόνο 50 δισ. ευρώ σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις, που θέλουν και μπορούν να επενδύσουν στην Αφρική, και να παρέχει στις επιχειρήσεις αυτές επαρκή πολιτική στήριξη. Οι επενδύσεις αυτές, που μπορούν να γίνονται σε όλους τους τομείς της οικονομίας κάθε αφρικανικού κράτους, θα ενδυναμώσουν τις τοπικές οικονομίες με την παροχή εργασίας, με την απόκτηση προστιθέμενης αξίας, με τους φόρους και τις ασφαλιστικές εισφορές και με την απόκτηση τεχνογνωσίας, και, το σημαντικότερο, θα διευρύνουν την μεσαία τάξη της Αφρικής, που είναι εκ των πραγμάτων ο φορέας των ευρωπαϊκών ιδεωδών.
Οι επενδύσεις αυτές, θα έχουν δύο άλλα πιο σημαντικά αποτελέσματα για την Ευρώπη: (α) Θα ανακόψουν τις μεταναστευτικές ροές Αφρικανών πολιτών προς την Ευρώπη, η ανακοπή δε αυτή θα είναι πλήρης, εάν οι επενδύσεις συνδυασθούν με την διακοπή των εμφυλίων συρράξεων και των πολεμικών συγκρούσεων μεταξύ των αφρικανικών κρατών και την παγίωση των συνόρων και (β) Θα αποτρέψουν τον γεωπολιτικό εναγκαλισμό της Αφρικής από τον κινεζικό παράγοντα.
Έτσι, η Αφρική θα αμβλύνει τις συγκλονιστικές μνήμες της αποικιοκρατίας και θα οδηγηθεί στον εκσυγχρονισμό της και στην βελτίωση του οικονομικού και κοινωνικού επιπέδου των λαών της και η Ευρώπη θα καταστεί η ζωογόνος, λυτρωτική και εκσυγχρονιστική δύναμη της Αφρικής, θα απαλλαγεί από το άγος της αποικιοκρατίας και θα νομιμοποιήσει τον ρόλο της ως φορέως ελευθερίας και ως δυνάμεως εκσυγχρονισμού.
*Ο Σωτήρης Μπρέγιαννος είναι δικηγόρος, νομικός εκπρόσωπος εταιρειών με επιχειρηματική δραστηριότητα και επενδύσεις στην Αφρική
** Τo παραπάνω κείμενο αποτελεί μέρος του αφιερώματος του ΔΙΚΤΥΟΥ για την Μεταρρύθμιση στην Ελλάδα και την Ευρώπη «Ανακαλύπτοντας την Αφρική του 21ου αιώνα», με απόψεις ειδικών, προσωπικοτήτων κι επιστημόνων που σχετίζονται με την Αφρική και μας εισάγουν στον διάλογο για την νέα ανερχόμενη δύναμη παγκόσμιας κλίμακας που επηρεάζει άμεσα το μέλλον της Ελλάδας και της Ευρώπης.
Διαβάστε ακόμα:
- H στρατηγική πρόκληση της Αφρικής
- Δημοκρατία, ανάπτυξη και το μέλλον της Αφρικής
- Γιατί έχει σημασία η Αφρική για την Ευρώπη;
- Η Μεγάλη Πρόκληση: Οι σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης - Αφρικής
- Ο ρόλος της ΕΕ στη στήριξη των συστημάτων υγείας στην Αφρική
- Οι κοινωνικοοικονομικές ανισότητες στον έλεγχο του Ebola στην Αφρική
