Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Όταν ξεκίνησε η Ποσοτική Χαλάρωση (QE) στην Ευρωπαϊκή Ένωση, όλοι περίμεναν ότι θα οδηγήσει σε σημαντική ανατίμηση τις αξίες ομολόγων και φυσικά των μετοχών στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Αντί όμως ανατίμησης, οι μετοχικές αξίες κατρακυλάνε όλο και χαμηλότερα, έχοντας χάσει το 1/5 της τιμής που είχαν προ ενός έτους. Πρόκειται, άραγε, για «δάκτυλο των ΗΠΑ» ώστε να αποτύχει η Ευρωπαϊκή Ένωση, ή είναι κάτι άλλο;
Καταρχήν πρέπει να δούμε αν όντως οι μετοχές έχουν χάσει τα ποσά που περιγράφουμε, αν επιλέγουμε σωστούς δείκτες και αν απλά οι όποιες απώλειες μπορεί να εξηγηθούν/μηδενιστούν με συναλλαγματικές διαφορές.
Πράγματι, ο δείκτης Eurostoxx50, που εκπροσωπεί το καλάθι των κορυφαίων ευρωπαϊκών εταιρειών έχει χάσει κατά τους τελευταίους 12 μήνες... 20%, ενώ αντίθετα ο αμερικάνικος δείκτης Dow Jones έχει κερδίσει 4%. Μήπως επιλέξαμε λάθος δείκτη; Ίσως όχι. Ο γερμανικός δείκτης DAX, που είναι το χρηματιστήριο στη σημαντικότερη χώρα του ΕΥΡΩ, έχει γκρεμιστεί, χάνοντας 17%. Αντίθετα, κατά τους πρώτους δώδεκα μήνες από τότε που ξεκίνησε η Ποσοτική χαλάρωση στις ΗΠΑ το 2008, οι αμερικάνικες μετοχές (Dow Jones) κέρδισαν 17%. Εν ολίγοις, για κάποιον που θα επένδυε σε τοπικό νόμισμα τότε σε ΗΠΑ και τώρα σε Ευρωζώνη, η «σχετική» υποαπόδοση του ευρωπαϊκού έναντι του αμερικάνικου χρηματιστηρίου στο πρώτο έτος θα ήταν -29% ως -35%, ενώ αν συγκρίνουμε τους δυο δείκτες για την ίδια χρονική περίοδο (2015-16), σωστότερα, μπορούμε να μιλήσουμε για 23% υποαπόδοση. Δεδομένου όμως ότι το ΕΥΡΩ ανατιμήθηκε 4% στην ίδια περίοδο, η υποαπόδοση σε δολαριακή αξία είναι ακριβώς μόλις... 20%! Θα έλεγε κάποιος ότι αν το άγγιγμα της Fed στις αγορές το 2008 ήταν σαν το άγγιγμα του Μίδα, το άγγιγμα του γερμανοελεγχόμενου Ντράγκι τα μετέτρεψε όλα όχι σε χρυσό, αλλά σε... κάρβουνο!
Εξετάζοντας τα δημοσιεύματα του Τύπου κατά το τελευταίο διάστημα, δεν υπήρξε, πάντως, αξιόλογη δραστηριότητα των ξένων οίκων αξιολόγησης (που όντως είναι αμερικάνικοι) που να υποβαθμίζει συστηματικά τα κράτη της Ευρωζώνης. Άρα δεν προκύπτει αμερικάνικος δάκτυλος. Εκείνο που, αντίθετα, σίγουρα προκύπτει είναι, όμως, δύο εξαιρετικά ανησυχητικά πράγματα.
Πρώτον, η φύση της Ποσοτικής Χαλάρωσης στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι διαφορετική από εκείνη στις ΗΠΑ την περίοδο 2008-2009, στο ότι το αμερικάνικο «δημόσιο» προέβη σε αγορά χρηματοοικονομικών σκουπιδιών που ήταν υποτιμημένα, δηλαδή βρίσκονταν πολύ χαμηλότερα από την αρχική τιμή έκδοσής τους. Εν ολίγοις, στις ΗΠΑ αγόρασαν τίτλους χαμηλής τιμής, διοχετεύοντας έτσι σημαντική ρευστότητα (μετρητά) σε όσες τράπεζες είχαν αυτούς τους προβληματικούς τίτλους, και πολύ αργότερα, όταν η οικονομία ανέκαμψε, θα μπορούσε να τους ξαναπουλήσει στην αγορά πίσω με κέρδη, καθώς η πραγματική τους τιμή θα βελτιωνόταν ως αποτέλεσμα βελτίωσης των θεμελιωδών της οικονομίας.
Αντίθετα, στην Ευρωπαϊκή Ένωση η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα αγόρασε κυρίως τίτλους ομολόγων χωρίς πρόβλημα, μερικοί μάλιστα από τους οποίους (π.χ. από Γερμανία) ήταν εμφανώς υπερτιμημένοι, καθώς είχαν... αρνητικά επιτόκια! Έτσι, διοχέτευσε μετρητά στη... γερμανική οικονομία, που δεν χρειάζονταν τη ρευστότητα, αντί να την δώσει εκεί όπου θα είχε αποτέλεσμα (περιφερειακές αγορές, Ελλάδα, Πορτογαλία κλπ), ενώ επίσης είναι μαθηματικά βέβαιο ότι στο επόμενο διάστημα δεν θα μπορέσει να τους πουλήσει παρά μόνο με... ζημίες!
Δεύτερον, καθώς η ρευστότητα δεν διοχετεύτηκε σε λάθος τσέπες, και οι λαθεμένες πολιτικές της γερμανοκρατούμενης Ε.Ε. δεν βοήθησαν σε έξοδο από την κρίση, η Ευρωπαϊκή Ένωση όχι μόνο δεν εισέρχεται σε ανάπτυξη, αλλά μεγάλες εταιρείες της, και δη οι περισσότερες γερμανικές, συγκλονίζονται από σκάνδαλα, ενώ το χρηματοπιστωτικό σύστημα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, όπως δείχνουν τα σκάνδαλα και προβλήματα της Deutsch Bank αλλά και άλλων τραπεζών (Αυστριακών, Ιταλικών) τώρα μόλις ξεκινάνε. Ο ευρωπαϊκός καπιταλισμός, εν ολίγοις, του οποίου οι τράπεζες είναι το κυρίαρχο κομμάτι, η ραχοκοκκαλιά, όχι απλά δεν μπήκε σε φάση ανάπτυξης, αλλά είναι σε φάση αποσάθρωσης.
Το χειρότερο, όμως, δεν έχει έρθει ακόμη και αφορά το κόστος της Ποσοτικής Χαλάρωσης για τον ίδιο τον Ευρωπαίο, δηλαδή η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, έχοντας σχεδόν μηδενικά κεφάλαια η ίδια, θα υποχρεωθεί, πιθανότατα, να μετακυλίσει το κόστος της Ποσοτικής Χαλάρωσης στους ίδιους τους Ευρωπαίους πολίτες με νέα δυσβάστακτη φορολογία, και ίσως με νέα προγράμματα λιτότητας/φοροκαρπαζιάς σε εθνικό επίπεδο. Είναι ευνόητο ότι σε ένα τόσο «ανθηρό» τοπίο, όπως αυτό που τώρα εισέρχεται η Ευρωπαϊκή Ένωση, η αισιοδοξία για την πορεία των εταιρικών κερδών είναι από ανύπαρκτη ως μηδενική. Και φυσικά ούτε λόγος για αύξηση τιμών μετοχών με πτωτικά κέρδη εταιρειών! Αυτό ακριβώς είναι το κερασάκι στην «τούρτα» της πολιτικής της Ε.Ε. που εξηγεί την πορεία των τιμών μετοχών: ότι οδηγεί σε μία νέα οικονομική και χρηματιστηριακή κρίση, ίσως πολύ βαθύτερη από εκείνη που γνωρίσαμε με την παγκόσμια κρίση του 2008 - 2010...
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
