Η εξουδετέρωση της κουρδικής απειλής και η καθιέρωση της Τουρκίας ως περιφερειακής δύναμης μέσα από τις συμφωνίες με ΗΠΑ και Ρωσία για τη Βόρεια Συρία και την νομιμοποίηση της εισβολής, επιτρέπει στον Ερντογάν να συνεχίσει την κλιμάκωση των προκλήσεων σε Αιγαίο και Κύπρο, επισημαίνει στο liberal.gr ο Κώστας Υφαντής, τονίζοντας την άμεση ανάγκη να μειωθεί το χάσμα ισχύος μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας παρά το κόστος που αυτό θα έχει για την οικονομία και την αναπτυξιακή προσπάθεια που μόλις ξεκίνησε.
«Αν δεν το κάνουμε, το κόστος για την Ελλάδα στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης με την Άγκυρα όταν θα έλθει η ώρα θα είναι πολλαπλάσιο», αναφέρει χαρακτηριστικά ο καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο, προσθέτοντας ότι η θωράκιση της χώρας πρέπει να πάψει να αντιμετωπίζεται ως θυσία αλλά ως ευκαιρία, με αναζωογόνηση της υπό εξαφάνιση ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας.
Κληθείς να προβλέψει τις από εδώ και πέρα κινήσεις της Αγκυρας, ο κ. Υφαντής τονίζει ότι στη μεν Κύπρο οι παραβιάσεις των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας της θα γίνονται όλο και πιο έντονες μέχρι να υπάρξει διπλωματική διευθέτηση που θα ικανοποιεί τις τουρκικές απαιτήσεις για ένα κράτος υπό «τουρκική εντολή», ενώ στο Αιγαίο, θα συνεχίσουμε να ζούμε με την κλασσική τουρκική προσπάθεια για ολοένα και μεγαλύτερης κλίμακας «γκριζάρισμα».
Μιλά επίσης για απόλυτη κυριαρχία Πούτιν και Ασαντ στη Συρία, για τις γεωπολιτικές ανατροπές που γίνονται στην γειτονιά μας και επισημαίνει ότι πρέπει να συνειδητοποιήσουμε ως χώρα πως όλα αυτά δεν είναι προϊόν κάποιας μεγάλης συνομωσίας, παρά αποτέλεσμα κοινωνιών που μαστίζονται από την βία και την φτώχεια.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη:
- Σε συνέντευξή του στον “Φ”, ο νέος ισραηλινός πρέσβης στην Αθήνα, Γιόσι Αμράνι, επισημαίνει ότι η εθνική ασφάλεια της Ελλάδας, του Ισραήλ και της Κυπριακής Δημοκρατίας υπηρετείται καλύτερα μέσα από τη στενή συνεργασία των τριών κρατών. Τι πρέπει να αντλήσουμε από την εμπειρία του Ισραήλ, που δεν έχει ανάγκη από καμία τρίτη χώρα για την διαφύλαξη των εθνικών του συμφερόντων;
Στην διεθνή πολιτική, το εύρος των επιλογών ενός κράτους είναι το αποτέλεσμα της θέσης του στον διεθνή καταμερισμό ισχύος. Όσο πιο αδύναμο είναι τόσο λιγότερες είναι οι επιλογές του σε ζητήματα ασφάλειας και άμυνας. Για τα αδύναμα κράτη οι επιλογές είναι δύο : Είτε αναγκάζονται να υποκύψουν και να συμμορφωθούν με τις επιδιώξεις των ισχυρότερων είτε να αντισταθούν και να πληρώσουν το τίμημα της αδυναμίας τους. Ειδικότερα, τώρα, για μία χώρα όπως το Ισραήλ που είναι περικυκλωμένο είτε από εχθρούς είτε από εξ ανάγκης «φίλους» δεν υπάρχει franchise της αμυντικής του πολιτικής.
Το ίδιο ισχύει και για την Ελλάδα. Με την Τουρκία να έχει εκπεφρασμένη στο υψηλότερο δυνατό επίπεδο την δυσανεξία της για το status quo στο Αιγαίο και την Ανατολική Μεσόγειο και την προτίμησή της στην αναθεώρησή του, η Ελλάδα δεν έχει άλλη επιλογή από το να είναι έτοιμη στην περίπτωση που από τις ρητορικές εξάρσεις και απειλές περάσουμε σε προκλήσεις ανοιχτής σύγκρουσης.
Κανένα σενάριο που υπάρχει - και ελπίζω συνεχώς να επαναξιολογείται - δεν μπορεί να βασίζεται στην ελπίδα ότι θα υπάρξει παρέμβαση τρίτων. Ο ex deus machina θα παρέμβει μόνο αν και όταν η διακύβευση τον αφορά. Η άμυνα μας, η αποτροπή των απειλών και η υπεράσπιση των εθνικών συμφερόντων είναι δική μας υπόθεση.
- Τώρα που τελείωσε η επέμβαση στη Συρία, κάποιοι υποστηρίζουν ότι η τουρκική επιθετικότητα θα διοχετευθεί προς Ελλάδα και Κύπρο. Συμφωνείτε με αυτή την αντίληψη ή η επέμβαση στη Συρία ήταν εντελώς ανεξάρτητη από τις τουρκικές βλέψεις στην Αν. Μεσόγειο; Και τι βλέπετε να συμβαίνει τους επόμενους μήνες σε Κυπριακή ΑΟΖ και Αιγαίο;
Όταν κάποιος στην Άγκυρα κοιτάζει τον κόσμο έξω από το παράθυρό του στα κυβερνητικά κτήρια, αυτό που (νομίζει ότι) βλέπει είναι μία γειτονιά ανταγωνιστών και απειλών.
Εντός της Τουρκίας, το - ηρωικό είναι η αλήθεια – φιλελεύθερο κομμάτι της κοινωνίας που ασφυκτιά, και οι οπαδοί του Γκιουλέν θεωρούνται τρομοκρατική πέμπτη φάλαγγα. Πέρα από τα σύνορα, οι Κούρδοι αποτελούν εδώ και σχεδόν τριάντα χρόνια υπαρξιακή απειλή και ως τέτοια έχουν εγγραφεί στην κουλτούρα ασφάλειας της συντριπτικής πλειοψηφίας της τουρκικής κοινής γνώμης.
Στην Ανατολική Μεσόγειο η Κυπριακή Δημοκρατία επιμένει να επιβιώνει έστω και ακρωτηριασμένη και να μην υποκύπτει σε λύσεις που απειλούν την οντότητά της και στο Αιγαίο παρά την αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας εδώ και σχεδόν μισό αιώνα το κέρδος της Άγκυρας παραμένει ισχνό.
Για την Άγκυρα, αυτή είναι μία γειτονιά που δεν σέβεται την δύναμή της και τις φιλοδοξίες της. Ανεξάρτητα από την συγκυρία, λοιπόν, η Τουρκική πολιτική έχει ως στόχο τον έλεγχο της γειτονιάς της και η στρατηγική της είναι σταθερή ως προς την εξουδετέρωση των εμποδίων.
Στην Συρία η εκκαθάριση της μεθορίου από τις κουρδικές πολιτοφυλακές είναι απολύτως συμβατή με αυτή την στρατηγική. Το ίδιο έκανε και το 1998 και θα το ξανακάνει αν χρειαστεί.
Η τουρκική δραστηριότητα στο Αιγαίο και στην Κύπρο θα παραμείνει ως έχει, δηλαδή έμπρακτης παραβίασης των δικαιωμάτων και της κυριαρχίας της Κυπριακής Δημοκρατίας ολοένα και πιο έντονης μέχρι να υπάρξει μία διπλωματική διευθέτηση που θα ικανοποιεί τις τουρκικές απαιτήσεις για ένα κράτος υπό «Τουρκική εντολή».
Στο Αιγαίο, θα συνεχίσουμε να ζούμε με την κλασσική τουρκική προσπάθεια για ολοένα και μεγαλύτερης κλίμακας «γκριζάρισμα». Το ζήτημα βεβαίως είναι ότι όλα αυτά συνοδεύονται από ένα χάσμα ισχύος που έχει μεγαλώσει εις βάρος μας. Δυστυχώς δεν έχουμε επιλογή παρά να προσπαθήσουμε να το μειώσουμε παρά το κόστος για την ελληνική αναπτυξιακή προσπάθεια που μόλις ξεκίνησε. Αν όμως δεν το κάνουμε, το κόστος για την Ελλάδα στο πλαίσιο μιας διαπραγμάτευσης με την Άγκυρα όταν θα έλθει η ώρα θα είναι πολλαπλάσιο.
- Τι δείχνει το τελευταίο ξέσπασμα του Τούρκου προέδρου ότι «θα ανοίξει τις πύλες για ένα νέο κύμα προσφύγων προς Ευρώπη, όταν θα έρθει η ώρα»;
Είναι μία απειλή εκτοξεύεται για μια ακόμη φορά και εξ ανάγκης και στη βάση σχεδιασμού. Βάσει σχεδιασμού το προσφυγικό κατέστη και πάλι στρατηγικό θέμα μεταξύ Άγκυρας, Βρυξελλών και Αθήνας.
Για την Τουρκία το προσφυγικό χρησιμοποιείται, σε αυτήν τουλάχιστον την φάση, όχι τόσο για να δημιουργηθεί πρόβλημα στην Ελλάδα αλλά κυρίως για να εκβιαστεί η Ευρώπη με στόχο αφ' ενός να αυξηθεί η σχετική κοινοτική χρηματοδότηση και αφ' ετέρου να στηριχθεί η Άγκυρα στον μείζονα στόχο της για την εγκατάσταση σουνιτών Σύριων στην «ζώνη ασφαλείας» που δημιουργήθηκε με στόχο την αλλαγή της δημογραφικής σύνθεσης στις πάλαι ποτέ κουρδικές περιοχές της Συρίας.
Η αύξηση των ροών όμως έρχεται και ως αποτέλεσμα των μεταβαλλόμενων συνθηκών εντός της Τουρκίας. Η Τουρκική κοινή γνώμη θεωρεί πλέον την παρουσία εκατοντάδων χιλιάδων προσφύγων και μεταναστών στα μεγάλα αστικά κέντρα ως πρόβλημα. Σχεδόν το 70 τοις εκατό είναι σαφώς αρνητική ενώ θεωρείται και το δεύτερο μεγαλύτερο πρόβλημα μετά την οικονομία. Αυτό αποτυπώθηκε και στις δημοτικές εκλογές με την νίκη των αντιπάλων του AKP. Εδώ και αρκετούς μήνες, η αστυνομία συλλαμβάνει και φυλακίζει πρόσφυγες και μετανάστες στην Κωνσταντινούπολη, την Σμύρνη και την Άγκυρα και αυτό ωθεί τους προσφυγικούς πληθυσμούς στην παρανομία και την μαζικότερη από ότι προσπάθεια εξόδου από την Τουρκία.
- Ας πάμε στις νέες ισορροπίες στην Μέση Ανατολή και πως αυτές πλέον διαμορφώνονται μετά την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από την Συρία, αλλά και την πρόσφατη συμφωνία Πούτιν-Ερντογάν. Εκτός της Ρωσίας, ποια είναι πλέον τα κυρίαρχα στρατόπεδα στην ευρύτερη περιοχή;
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι η Ρωσία και το καθεστώς Άσαντ είναι οι μεγάλοι κερδισμένοι των εξελίξεων. Η ισχνή παρουσία των αμερικανικών στρατευμάτων δεν μπορούσε να διαφοροποιήσει τα πράγματα παρά μόνο στο βαθμό που η Ουάσιγκτον αποφάσιζε να αναλάβει ένα πιο ενεργό ρόλο στην διπλωματική σκακιέρα.
Εδώ και καιρό, όμως, οι ΗΠΑ είχαν εγκαταλείψει τέτοιες φιλοδοξίες. Η Τουρκική στρατιωτική επιχείρηση εξυπηρέτησε σχεδόν τους πάντες εκτός από τους Κούρδους. Η Ρωσία ανεδείχθη ως ο απόλυτος ρυθμιστής και η επόμενη μέρα στην Συρία είναι μία ημέρα με την Μόσχα και την Δαμασκό να ελέγχουν χωρίς αμφισβητήσεις τις εξελίξεις.
Το ίδιο ισχύει και για το Ιράν που έχει ενισχύσει με υλικό και ανθρώπινο δυναμικό τις δυνάμεις της κυβέρνησης αλλά και έχει εγκαταστήσει τις δικές του σιιτικές πολιτοφυλακές στην συριακή επικράτεια. Οι ΗΠΑ, υπό τον Ντόναλντ Τραμπ δεν έχουν κανένα ρόλο όσο τα πράγματα εξελίσσονται ομαλά.
- Τελικά, παρά τα “ψυχία” που πήρε σε σχέση με όσα αρχικά επεδίωκε από την εισβολή στη Συρία, θα λέγατε ότι ο Ερντογάν βγήκε ενισχυμένος από την συριακή περιπέτεια, τουλάχιστον σε επίπεδο πρεστίζ;
Η Τουρκία από την αρχή της κρίσης στην Συρία είχε ως έναν βασικό στόχο το να μην βρουν την ευκαιρία οι Κούρδοι του PYD/PKK να δημιουργήσουν συνθήκες αυτονομίας και μακροπρόθεσμα απόσχισης. Το σενάριο του Ιρακινού Κουρδιστάν δεν θα μπορούσε ποτέ να γίνει αποδεκτό από την Άγκυρα. Οι Κούρδοι της Συρίας – αντίθετα με το KRG - είναι οπαδοί του PKK και ως τέτοιοι άμεση απειλή για την Τουρκία. Ο στόχος αυτός της εξουδετέρωσης της κουρδικής απειλής επετεύχθη και με το μικρότερο δυνατό κόστος. Η Ρωσία εγγυάται την «αποκουρδοποίηση» της μεθορίου και για την Τουρκία επιβεβαιώνεται και πάλι το δικαίωμα επέμβασης στην Συρία μετά από 20 χρόνια, όταν το 1998 Δαμασκός και Άγκυρα είχαν συμφωνήσει ότι η Τουρκία μπορεί να εισβάλει στην Συριακή επικράτεια για να εξουδετερώσει του Κούρδους και τον Οτσαλάν.
- Την Ευρώπη το μόνο που τελικά την ενδιαφέρει, είναι να μην μπλέξει με ένα νέο μεταναστευτικό και προσφυγικό ρεύμα;
Την Ευρώπη την τρομάζει ο κατακερματισμός της. Το προσφυγικό και μεταναστευτικό κύμα διέρρηξε βασικές συναινέσεις. Η άνοδος και η επικράτηση των λαϊκιστών είναι και αποτέλεσμα της μαζικότητας των προσφυγικών και μεταναστευτικών πιέσεων σε εποχές οικονομικής ύφεσης.
Είναι φυσιολογικό να αναζητούνται νέες ισορροπίες που θα αποτρέψουν την επιστροφή της Ευρώπης σε ένα μέλλον στείρα εθνοκεντρικό όπου η αλληλεγγύη θα είναι είδος εν ανεπαρκεία.
Σε αυτό το θέμα η Άγκυρα δεν μπορεί να πιεστεί, αλλά κυρίως δεν μπορούν να πιεστούν κυβερνήσεις που δυστυχώς απολαμβάνουν μεγάλης δημοφιλίας ακριβώς λόγω της στάσης τους στο ζήτημα αυτό. Αλλά δυστυχώς θα πρέπει να πω ότι οφείλουμε να κοιταχτούμε στον καθρέφτη μας.
Όταν είναι τόσο δύσκολο να δημιουργηθούν συνθήκες συναίνεσης εντός της Ελλάδος και όταν βλέπουμε στην ηπειρωτική Ελλάδα την έλλειψη αλληλεγγύης στις νησιωτικές κοινότητες της χώρας μας, δεν θα πρέπει να μας ξαφνιάζει η στάση των άλλων Ευρωπαίων. Σε αυτές της συνθήκες πέρα από τις σωστές νομοθετικές παρεμβάσεις επιτάχυνσης των σχετικών διαδικασιών εξέτασης ασύλου κλπ, η κυβέρνηση το ελάχιστο που πρέπει να κάνει είναι να διεκδικήσει μεγαλύτερη οικονομική βοήθεια από την Ένωση και να ξεκινήσει την δημιουργία δομών που θα επιτρέψουν την φιλοξενία των προσφύγων με όρους ανθρωπιάς και ελπίδας. Υπό προϋποθέσεις η σωστή διαχείριση μπορεί να αποβεί και σημαντικό αναπτυξιακό εργαλείο.
- Κρίνετε, επομένως, για να επανέλθουμε και στην αρχική ερώτηση, πως είναι απαραίτητο να πεισθεί η ελληνική κοινωνία, παρά το όποιο πολιτικό κόστος, ότι πρέπει να κάνει θυσίες για την άμυνα και ασφάλεια της χώρας;
Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία! Αλλά πέρα από τις άμεσες ανάγκες και με δεδομένο ότι δύσκολα θα εκλείψουν οι απειλές κατά της Ελλάδας και της Κύπρου στο ορατό μέλλον, χρειάζεται επιτέλους η θωράκιση της χώρας να μην αντιμετωπίζεται ως θυσία αλλά ως ευκαιρία.
Η αναζωογόνηση της υπό εξαφάνιση ελληνικής αμυντικής βιομηχανίας μπορεί και πρέπει να αποκτήσει αναπτυξιακή διάσταση. Μία πολιτική απόφαση να δοθεί έμφαση σε τομείς υψηλής τεχνολογίας, όπως οι επικοινωνίες, η επιτήρηση, η συλλογή και επεξεργασία megadata, κλπ, αλλά και μια στοχευμένη προσπάθεια βιώσιμης εκμετάλλευσης υποδομών στον ναυπηγικό πχ τομέα μπορεί να αποτελέσει μοχλό παραγωγής πλούτου και καλοπληρωμένων θέσεων απασχόλησης. Είναι δυσκολότερο από ότι ακούγεται αλλά αξίζει τον κόπο να γίνει μία καλά σχεδιασμένη προσπάθεια.
- Εν κατακλείδι, θα λέγατε ότι ως χώρα έχουμε συνειδητοποιήσει τι συμβαίνει τριγύρω μας ή συνεχίζουμε να τρέφουμε μια ψευδαίσθηση ότι τα όσα διαδραματίζονται στην Μέση Ανατολή, γίνονται κάπου πολύ μακριά από εμάς;
Θα έλεγα ότι η δημόσια σφαίρα έχει πλημμυρίσει από ειδικούς που εκφέρουν άποψη με περισσή βεβαιότητα και αυτοπεποίθηση. Είναι αυτό δείγμα του ότι έχουμε συνείδηση των εξελίξεων και των γεωπολιτικών δυναμικών που σπάνια μένουν στατικές;
Νομίζω ότι αν κάτι έχει συμβάλλει στην κατανόηση του τι συμβαίνει είναι η εμπειρία των ανεξέλεγκτων ροών απελπισμένων ανθρώπων, οι περισσότεροι εκ των οποίων έρχονται από περιοχές πολύ μακρινές.
Αυτή η εμπειρία έχει κάνει αρκετούς και αρκετές να συνειδητοποιήσουν ότι πλέον η κατάρρευση των πολιτικών, οικονομικών και κοινωνικών δομών σε χώρες όπως η Συρία, το Ιράκ, το Αφγανιστάν κλπ μπορεί και μας επηρεάζει άμεσα. Αυτό που μένει να συνειδητοποιήσουμε είναι ότι όλα αυτά δεν είναι αποτέλεσμα μιας μεγάλης συνομωσίας, αλλά αποτέλεσμα κοινωνιών που μαστίζονται από την βία και την φτώχεια.
