Άκουσα την ερώτηση από ξενοδόχο που έχει τέσσερα μεγάλα ξενοδοχεία, αλλά φέτος θα ανοίξει μόνο το ένα. «Και είσαι σίγουρος ότι του χρόνου ή του παραχρόνου ο κόσμος θα ξαναρχίσει να ταξιδεύει όπως πέρσι και πρόπερσι; Κι αν αυτό που βλέπουμε φέτος, εγκαινιάζει μια παγκόσμια τάση μείωσης των τουριστικών ρευμάτων; Στο τέλος-τέλος και ο τουρισμός είναι ένα καταναλωτικό αγαθό, η ζήτηση του οποίου ενδέχεται να υπόκειται σε κύκλους».
Ομολογώ πως ούτε μου ‘χε περάσει από το μυαλό κάτι τέτοιο. Ότι δηλαδή μπορεί το 2025, ο παγκόσμιος τουρισμός να είναι ποσοτικά μικρότερος από αυτόν του 2015. Για να είμαι ειλικρινής δεν βλέπω και τον λόγο, εφόσον βρεθεί τρόπος να αντιμετωπιστεί ο κορονοϊός. Αλλά πάλι ποιος μπορεί να υποστηρίξει ότι γνωρίζει με σιγουριά τα μελλούμενα και ποιος μπορεί να βάλει σε μια υπόθεση εργασίας την σφραγίδα του παράλογου; Μετά απ’ αυτά που ζήσαμε φέτος, όλα μοιάζουν και πιθανά και λογικά.
Αν όμως συμβεί κάτι τέτοιο, αν αρχίσει δηλαδή ο κόσμος να ταξιδεύει λιγότερο για διακοπές, τότε τι θα συμβεί στην ελληνική οικονομία; Έτσι που είμαστε μονομερώς προσανατολισμένοι στο τουριστικό προϊόν, τι θα απογίνουμε; Εδώ και μισό αιώνα, τα μόνα πράγματα που μάθαμε να κάνουμε καλά είναι το σήκωμα ξενοδοχείων και δωματίων, το άνοιγμα φαγάδικων και καφετεριών, την οργάνωση επιχειρήσεων ενοικίασης αυτοκινήτων και διασκέδασης.
Όλα τα άλλα, γεωργίες, βιομηχανίες, μεταποιήσεις, νέες τεχνολογίες, είτε τα παρατήσαμε, είτε τα περιφρονήσαμε. Το κέρδος από τον τουρισμό ήταν και μεγαλύτερο και πιο άμεσο και πιο ξεκούραστο (τον μισό χρόνο καθόμασταν) και πιο δεδομένο (δεν ψάχναμε πελάτες, έρχονταν μόνοι τους) και πιο προσαρμοσμένο στον οικογενειακό χαρακτήρα της ελληνικής οικονομίας. Αλλά κυρίως, αυτό είχαμε μάθει, αυτό κάναμε.
Αν όμως αλλάξει η τάση παγκοσμίως; Αν υγειονομικοί φόβοι, εθνικισμοί, προστατευτισμοί, αύξηση του κόστους μεταφορών και ποιος ξέρει ποιοι άλλοι παράγοντες ανακόψουν αυτές τις μετακινήσεις εκατομμυρίων ανθρώπων που ξέραμε; Αν ξανάρθουν εποχές στις οποίες ο κόσμος δεν πολυπήγαινε διακοπές, τότε τι σοκ θα υποστούμε ως εθνική οικονομία; Και πως θα το αντιμετωπίσουμε, αν προκύψει; Και το θέμα δεν είναι να διαπιστώσουμε αυτή την αλλαγή εκ του αποτελέσματος μετά από δυο-τρία χρόνια συνεχών ζημιών, αλλά να την διαγνώσουμε νωρίτερα, ώστε να πάρουμε εγκαίρως την στροφή. Διότι οι εθνικές οικονομίες είναι σαν τα αρματαγωγά, στρίβουν πολύ αργά και χρειάζονται μεγάλη άπλα στο πέλαγος.
Ποιος θα κάνει αυτή την διάγνωση; Η κυβέρνηση; Οι επαγγελματίες; Η αγορά εν συνόλω; Μια επιτροπή σοφών; Κι αν πράγματι ισχύει ως πιθανότητα, προς τα πού πρέπει να στραφούμε και μάλιστα γρήγορα; Και το ήδη επενδεδυμένο κεφάλαιο στον τουρισμό τι θα απογίνει; Θα ρημάξει; Και ποιος θα διδάξει άλλες δεξιότητες στους τουριστανθρώπους Έλληνες; Να κάτι χαριτωμένα ερωτήματα που θα πρέπει να μας απασχολήσουν όλους, αλλά κυρίως τους ιθύνοντες. Οι οποίοι θα έχουν στα χέρια τους τα λεφτά της Ευρώπης, αλλά ξέρουν προς τα που να τα κατευθύνουν και πως;
Εντάξει, το καλό σενάριο είναι να δούμε του χρόνου τα λεφούσια των τουριστών να επανέρχονται. Αν όμως δεν τα δούμε ούτε του χρόνου, διότι ο κορονοϊός άλλαξε κάτι βαθύτερο στις συνήθειες του ανεπτυγμένου κόσμου; Δεν το εύχομαι ασφαλώς, δεν το πιστεύω καν. Αλλά αν; Κάπως δεν θα πρέπει να έχουμε προετοιμαστεί;
