Ερχόμενος από νότια, σύντομα αντιλαμβάνεσαι ότι ο τόπος κατακλύζεται από βουνά και κάπου στη «μέση» βρίσκεται η πόλη της Κόνιτσας. Τριγύρω βλέπεις τους ορεινούς όγκους της Τύμφης (2.497μ.), του Σμόλικα 2.637μ.), του Γράμμου (2.520μ.), της Τραπεζίτσας (2.022μ.) και της Νεμέρτσικα (2.455μ.), με τον κάμπο της Κόνιτσας να είναι το μόνο ομαλό σημείο όπου το βλέμμα μπορεί να ακουμπήσει απαλά.
Η πόλη ξεχωρίζει από μακριά, καθώς απλώνει τις κεραμοσκεπές της αμφιθεατρικά σε κατάφυτη πλαγιά της Τραπεζίτσας, στο βουνό Γυμνάδι σε υψόμετρο 600 περίπου. Μοιάζει προστατευμένη από τη μανία του βοριά, ενώ νότια στα πόδια της απλώνεται ο κάμπος της Κόνιτσας και της Κλειδωνιάς. Το όνομά της σημαίνει στα σλάβικα «αλογότοπος», αλλά το σύμβολό της είναι το πέτρινο γεφύρι, δημιούργημα του πρωτομάστορα της πέτρας Ζιώγα Φρόντζου.
Η κεντρική πλατεία της Κόνιτσας είναι ιδανική αφετηρία για έναν σύντομο περίπατο στην πόλη. Ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου ξεχωρίζει μέσα στις κεραμοσκεπές, ο οποίος μαζί με τον ναό των Αγίων Αποστόλων στη Λάκα (κάτω Κόνιτσα), είναι οι μόνοι που σώζονται εντός του οικισμού από την περίοδο της τουρκοκρατίας. Ο μητροπολιτικός ναός χτίστηκε στα 1842 και στο εσωτερικό του αξία έχουν οι φορητές εικόνες του τέμπλου οι οποίες είναι έργα Χιοναδιτών ζωγράφων από το β'' μισό του 19ου αιώνα. Επίσης από το δημαρχείο ο ανηφορικός δρόμος οδηγεί στις παλιές γειτονιές και στο σπίτι της Χάμκως, της μητέρας του Αλή Πασά. Όμως κι έξω από την Κόνιτσα αξίζει να βρεθείτε στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία απ'' όπου θα έχετε την ωραιότερη θέα στην πόλη, στα γύρω βουνά αλλά και τα ποτάμια που διασχίζουν τον κάμπο. Αυτά τα ποτάμια που άλλοτε είναι ήρεμα και άλλοτε ορμητικά, κυλούν μέσα από δάση, φαράγγια, ιερούς τόπους, πέτρινα γεφύρια, οικισμούς, δημιουργώντας όχι μόνο εντυπωσιακά τοπία, αλλά διασχίζοντας και έναν τόπο με αμύθητο πολιτιστικό θησαυρό, που κέντρο του είναι η Κόνιτσα.
Πολιτιστικός θησαυρός στη φύση
«Ανηφορίζοντας» από τα Ιωάννινα εδώ και αρκετή ώρα βρέχει και η χαμηλή νέφωση καλύπτει τα γύρω βουνά, χωρίς όμως να καταφέρνει να μειώσει τη γοητεία της περιοχής. Από την Κλειδωνιά προσπαθώ να δω ψηλά, στα δεξιά μου, μήπως και ξεχωρίσω τον δρόμο που σέρνεται στην απότομη πλαγιά και καταλήγει στο χωριό Ανω Κλειδωνιά, αλλά μάταια. Το ραντεβού με τους λιγοστούς κατοίκους του οικισμού προσωρινά αναβάλλεται. Όμως ξαφνικά το φως μού κάνει το χατίρι, απαλό, διάχυτο καθώς έρχεται μέσα από τα σύννεφα που αραιώνουν, επιβάλλοντας να φωτογραφήσω τώρα το γεφύρι της Κλειδωνιάς (Κλειδωνιάβιστας). Απόλυτα ενταγμένο στο φυσικό τοπίο της χαράδρας του Βίκου, το γεφύρι της Κλειδωνιάς γεφυρώνει τον Βοϊδομάτη για πάνω από 150 χρόνια. Κόστισε 37.000 γρόσια το 1853 και έγινε μονότοξο με άνοιγμα 20 μέτρων και ύψος λίγο πάνω από τα 9 μέτρα. Το γεφύρι χτίστηκε με χορηγία της Μπαλκίζ Χανούμ του Μαλίκ Πασά το 1853 και το όνομά του το πήρε από το ορεινό χωριό της Κλειδωνιάβιστας, της σημερινής Ανω Κλειδωνιάς. Ο θρύλος λέει ότι σκηνικό «μάχης» στήθηκε στην καμάρα του γεφυριού όταν διασταυρώθηκαν οι δρόμοι δύο επιφανών οικογενειών από τον Αγιο Μηνά. Να κλέψουν την κόρη του Γεραίνη από τη γαμήλια πομπή της λέγεται ότι ήθελαν ο πρόκριτος Σταμάτης και η οικογένειά του. Λόγους τιμής επικαλείται μια άλλη εκδοχή, το αποτέλεσμα όμως είναι το ίδιο: ο Γεραίνης, και ακόμα τρία άτομα πέφτουν νεκροί πάνω στη γέφυρα από τους Σταμάτηδες.
Φτάνοντας πια στην Κόνιτσα η βροχή έχει σταματήσει και το λυκόφως κάνει την εμφάνισή του! Σχεδόν τρέχοντας για να το προλάβω φτάνω στην περιοχή του ιστορικού γεφυριού. Με γρήγορες κινήσεις στήνεται ο εξοπλισμός και αρχίζει η δουλειά μέσα στο νερό του ποταμού.
Tο πέτρινο γεφύρι χτίστηκε από τον μάστορα Ζιώγα Φρόντζο από την Πυρσόγιαννη το 1870 και κόστισε 120.000 γρόσια, ποσό υπερβολικό για εκείνη την εποχή. Το μονότοξο γεφύρι είναι το ψηλότερο των Βαλκανίων το οποίο έχει άνοιγμα 35,6 μέτρα και ύψος 19,25 μέτρα πάω από τα νερά του Αώου. Είναι θεμελιωμένο στις βραχώδεις πλαγιές της Τραπεζίτσας και της Γκαμήλας στην έξοδο της χαράδρας του Αώου, ενώ όταν υπάρχει πολύς αέρας ένα καμπανάκι που κρέμεται από την κορυφή του τόξου του ειδοποιεί τους διαβάτες για την επικινδυνότητα του περάσματος, με το σημερινό καμπανάκι να είναι του 1975.
Μέσα στην πόλη αξίζει να περπατήσετε και να φτάσετε στο σπίτι της Χάμκως. Το αρχοντικό χρονολογείται στους τελευταίους αιώνες της τουρκοκρατίας και στο εσωτερικό του ορθώνονται τοίχοι και κατασκευές που θυμίζουν την επιβλητικότητα του κτιρίου πριν από τη σταδιακή ερήμωσή του. Σήμερα ο δήμος το χρησιμοποιεί για χώρο πολιτιστικών εκδηλώσεων, ενώ υπολογίζει να δημιουργήσει λαογραφικό μουσείο. Κοντά στο σπίτι της Χάμκως στέκει και το αρχοντικό του Χουσεΐν Μπέη, του18ου αιώνα. Είναι διώροφο αρχοντικό μεγάλων διαστάσεων, που είχε εσωτερικά αξιόλογη ξυλόγλυπτη διακόσμηση στις οροφές, στις πόρτες, στα παράθυρα και τις κόγχες των τοίχων, το οποίο μετά την εγκατάλειψή του από τους ιδιοκτήτες στέγαζε για πολλά χρόνια το Γυμνάσιο Κόνιτσας. Επίσης στην Κάτω Κόνιτσα βρίσκεται οθωμανικό μαυσωλείο και το αναστηλωμένο τζαμί του Σουλτάν Σουλεϊμάν.
Πολύτιμος τόπος
Όσο ενδιαφέρον έχει η Κόνιτσα και τα σοκάκια της, ακόμα τόσο έχει και η περιοχή γύρω της. Νότια από αυτήν βρίσκεται το χωριό Ανω Κλειδωνιά. Βρίσκεται ψηλά στα 950 μέτρα και ανηφορίζοντας για το χωριό θα νιώσετε σαν να απογειώνεστε, με τη θέα προς τον κάμπο της Κόνιτσας και την Κλειδωνιά να γίνεται εντυπωσιακή. Αρχικά θα σας υποδεχτεί ο Άγιος Αθανάσιος του 1617, που από περίοπτη θέση εποπτεύει τον κάμπο της Κόνιτσας. Πλησιάζοντας μοιάζει έρημος ο οικισμός αλλά σύντομα θα σας υποδεχθούν εγκάρδια οι λιγοστοί κάτοικοι του χωριού και οι άνθρωποι του μοναδικού ξενώνα ο οποίος λειτουργεί στο κτίριο του σχολείου. Θα παρασυρθείτε από τη θέα που έχει το χωριό, καθώς φτάνει έως τους Πύργους της Αστράκας, στο στόμιο του φαραγγιού του Βίκου, νοτιότερα στους οικισμούς του Αγ. Μηνά και της Αρίστης και στο βάθος μέχρι τα βουνά της Αλβανίας.
Με πλούσια ιστορία η Ανω Κλειδωνιά, το μαρτυρούν οι εκκλησιές της, όλες του 16ου αιώνα, κόντεψε να περάσει στη λήθη, καθώς μόλις πριν από 22 χρόνια περίπου ανοίχθηκε ο δρόμος των 8 χιλιομέτρων που την ενώνει με την Κλειδωνιά. Στην πλατεία ο πλάτανος ρίχνει τη σκιά του στην Παναγία τη Θεοτόκο, έργο του 18ου αιώνα, ενώ λίγο έξω από το μεσοχώρι βρίσκεται ο Αγιος Νικόλαος (1620) με ενδιαφέρουσες τοιχογραφίες, ενώ κάποτε υπήρχε και μοναστήρι, οι Αγιοι Απόστολοι, που μέχρι το 1928 μόναζε μια καλόγρια. Σήμερα όμως σώζονται μόνο τα μισογκρεμισμένα κελιά και το καθολικό με τις καπνισμένες τοιχογραφίες.
Επίσης, ΒΔ από την Κόνιτσα και 25 χιλιόμετρα περίπου κοντά στα αλβανικά σύνορα, βρίσκεται το χωριό Μολυβδοσκέπαστος. Από εδώ περνούσε ο ιστορικός «Βασιλικόδρομος» που συνέδεε την Κωνσταντινούπολη με την Ιταλία μέσω της Μακεδονίας και της Ηπείρου, με τον μικρό οικισμό να έχει πάρει το όνομά του από τη μονή Παναγίας Μολυβδοσκέπαστου. Τη μονή ίδρυσε ο Κωνσταντίνος Πωγωνάτος γύρω στο 670 και βρίσκεται σε απόσταση 17 χιλιομέτρων από την Κόνιτσα και 400 μέτρα από τα ελληνοαλβανικά σύνορα, στην περιοχή του ιστορικού Μπουραζανίου. Λέγεται δε ότι ολόκληρη η στέγη του ιερού ναού ήταν σκεπασμένη με πλάκες μολυβιού, το οποίο όμως πήραν οι Ελληνες για να κάνουν βόλια. Στο χωριό και γύρω από αυτό σώζονται είκοσι εκκλησίες και ξωκλήσια από τον 9ο-15ο αι., με ξεχωριστή θέση να κατέχει ο ναός των Αγίων Αποστόλων από όπου θα έχετε εντυπωσιακή θέα στα σύνορα και τα ποτάμια που συναντώνται κοντά της, με το διπλανό ελληνικό φυλάκιο να υπενθυμίζει ότι απαγορεύονται οι φωτογραφίες.
Αξίζει όμως να κάνετε ακόμα δύο μικρές διαδρομές. ΒΑ της Κόνιτσας με κατεύθυνση προς το Παλαιοσέλλι θα κάνετε 24 (αργά) χιλιόμετρα διασχίζοντας μια εκπληκτική ορεινή διαδρομή καθώς ελίσσεται στις πλαγιές του Σμόλικα (2.637 μ.), του δεύτερου σε ύψος βουνού της χώρας μας. Από εδώ θα σας έχει αποκαλυφθεί μια διαφορετική, μεγαλοπρεπής εικόνα της Τύμφης (2497μ.), η βορεινή πλευρά της!
Η άλλη διαδρομή είναι μικρή, μόλις 13 χιλιόμετρα περίπου από την Κόνιτσα, για να ανεβείτε στο ύψωμα του Προφήτη Ηλία. Από εκεί θα δείτε την πόλη, την κοιλάδα της αλλά και τα ποτάμια που τη διασχίζουν. Ο Αώος, ο οποίος θα ενωθεί στη μέση περίπου του κάμπου με τον Βοϊδομάτη και στη συνέχεια θα συνεχίσει για λίγο έως ότου συναντήσει τον Σαραντάπορο κοντά στα σύνορα με την Αλβανία, από όπου τα νερά τους θα χυθούν στην Αδριατική.
Δραστηριότητες
Η Κόνιτσα απέχει 63 χιλιόμετρα περίπου από τα Ιωάννινα και είναι ιδανικός τόπος για τους λάτρεις των εναλλακτικών δραστηριοτήτων. Μπορείτε να κάνετε ράφτινγκ στον Βοϊδομάτη ή τον Αώο, βόλτες με άλογα, διαδρομές 4Χ4, ή πεζοπορία διασχίζοντας τμήμα του Εθνικού Δρυμού Βίκου - Αώου. Από τα δημοφιλέστερα μονοπάτια της περιοχής είναι αυτό προς τη μονή Στομίου το οποίο ξεκινά από το γεφύρι της Κόνιτσας. Η διαδρομή μέχρι τη μονή διαρκεί 1,30 έως 1,45 λεπτά. Ακόμα ένα εύκολο μονοπάτι είναι αυτό που ξεκινά από το γεφύρι της Κλειδωνιάς προς τη μονή των Αγ. Αναργύρων. Διαρκεί περίπου μία ώρα, ενώ πολλοί συνεχίζουν μέχρι την Αρίστη. Για τις δραστηριότητες στην περιοχή μπορείτε να απευθυνθείτε στην εταιρεία Νo Limits του κ. Νίκου Κυρίτση (τηλ. 6944 751418).
Κείμενο - φωτογραφίες: Κώστας Κατσίγιαννης
*Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο της 1ης Νοεμβρίου
