Οι άνθρωποι που συνήθως διαμαρτύρονται για το μέγεθος του κράτους είναι οι ιδιωτικοί υπάλληλοι και οι επιχειρηματίες. Δεν αμφιβάλλει κανείς για το δίκιο που πνιγεί αυτές τις κατηγορίες φορολογουμένων αφού δουλεύουν πρωτίστως για να πληρώσουν το κράτος και μετά για τους εαυτούς και τις οικογένειες τους. Όμως, είναι αξιοσημείωτο το να ακούς δημόσιους υπαλλήλους να σου λένε ότι αλλάζουν συμπεριφορές γιατί αλλιώς «θα τους τα φάει το κράτος».
Αυτό ακριβώς μου συνέβη σε αρχαιολογικό χώρο των Κυκλάδων το περασμένο Σαββατοκύριακο. Το σκηνικό είχε ως εξής: με μία ομάδα τουριστών πήγαμε στον αρχαιολογικό χώρο που αποτελεί μνημείο τεράστιας ιστορικής και πολιτισμικής αξίας, και προσλάβαμε ξεναγό.
Ο ξεναγός μας ήταν αρχαιολόγος, με εξαιρετική γνώση αγγλικών, και μας είπε ότι το κράτος έχει κόψει τη χρηματοδότηση των ανασκαφών. Όμως, χάρη στη γενναιοδωρία ενός επιχειρηματία βρέθηκαν χρήματα προκειμένου να συνεχίσει η ανασκαφή. Ο ξεναγός Έκανε εξαιρετική δουλειά χωρίς μάλιστα να καταφύγει στις διόλου ασυνήθιστες εθνικιστικές κορώνες του κλάδου του.
Το αποτέλεσμα της καλής ξενάγησης ήταν το αυξημένο ενδιαφέρον των φίλων μας για την αγορά βιβλίων σχετικών με τον αρχαιολογικό χώρο. Πάμε λοιπόν στο κατάστημα που βρίσκεται εντός του και μαθαίνουμε ότι τα βιβλία δεν πωλούνται εντός του χώρου αλλά σε ένα πρόχειρα στημένο κιόσκι που βρίσκεται λίγα μέτρα πιο πέρα.
Ο λόγος που δεν υπάρχουν βιβλία εντός του χώρου αλλά μόνο εκτός, σύμφωνα με τους αφοπλιστικά ειλικρινείς υπαλλήλους, ήταν ότι αν τα βιβλία πουληθούν εντός του χώρου, το κράτος θα πάρει όλα τα λεφτά και δεν θα επιστρέψει τίποτα για την ανασκαφή. Αντίθετα, το κιόσκι «απ/έξω» και ορισμένα μαγαζιά εντός του νησιού είναι απολύτως πρόθυμα να εξυπηρετήσουν την ανασκαφή (που όσο προχωράει θα προσελκύει περισσότερους τουρίστες) προσφέροντας τα χρήματα από τις πωλήσεις του βιβλίου.
Το ηθικό δίδαγμα της ιστορίας αυτής δεν είναι μόνο η αδιαφορία του Υπ. Πολιτισμού αλλά και δυο ακόμη χρήσιμα μαθήματα. Πρώτον, ότι όσο δυσλειτουργικό και αρτηριοσκληρωτικό και να είναι το κράτος, οι πολίτες και οι δημόσιοι υπάλληλοι θα βρουν τρόπο να το παρακάμψουν. Δεύτερο μάθημα είναι ότι όσο πιο απομακρυσμένη είναι η κεντρική διοίκηση ενός οργανισμού, τόσο πιο εύκολα έρχεται η χαλαρότητα και η αδιαφορία για τους κανόνες.
