Του Κωνσταντίνου Βέργου*
H Αφρική είναι η ήπειρος που σημείωσε την ταχύτερη ανάπτυξη κατά τα τελευταία χρόνια. Οι χώρες της Αφρικής είχαν τόσο σημαντική ανάπτυξη που οδήγησαν σε εκτόξευση τις τιμές των ακινήτων αλλά και σε σημαντική βελτίωση το επίπεδο ζωής. Θα συνεχιστεί όμως αυτή η εξέλιξη ή η ήπειρος μπαίνει στο μάτι του κυκλώνα της παγκόσμιας ύφεσης που έρχεται;
Η Νότια Αφρική, τρίτη σε μέγεθος οικονομία της Αφρικής, μία από τις πέντε χώρες των BRICS, μία από τις πέντε ανερχόμενες υπερδυνάμεις. Ή μάλλον είναι στις 5 αυτές χώρες, απλά το πόσο ανερχόμενη είναι πλέον είναι πλέον αμφισβητούμενο! Το ΔΝΤ υποβάθμισε τις εκτιμήσεις του για τους ρυθμούς ανάπτυξης της σημαντικής αυτής αφρικανικής δύναμης, σε μόλις… 0,1% ανάπτυξη! Εκτίμηση πολύ χαμηλότερη από εκείνη της κυβέρνησης, που έχει τον πήχη στο 0,9%.
Μήπως το ΔΝΤ είναι προκατειλημμένο, ζηλεύοντας την επιτυχία της εκεί κυβέρνησης; Μακάρι να ήταν έτσι! Η κρίση ήδη έχει χτυπήσει την καρδιά της οικονομίας της σημαντικής αυτής χώρας. Η ανεργία εκτοξεύτηκε κατά το πρώτο τρίμηνο του έτους στο… 26,7%, αυξημένη σε ετήσια βάση κατά… 2,2%. Η ανάπτυξη της Αφρικής επηρεάστηκε από δυσμενή εξέλιξη της αγοράς της Κίνας, λόγω της πτώσης ζήτησης μετάλλων αλλά και εξελίξεων στο πετρέλαιο. Μήπως όμως άλλες χώρες πήγαν καλύτερα;
Οι εκτιμήσεις για τη Νιγηρία, που είναι η μεγαλύτερη σε μέγεθος οικονομία της Αφρικής, με ΑΕΠ σχεδόν 0,5 τρισ. δολάρια ετησίως, είναι ότι θα εισέλθει στη μεγαλύτερη κρίση των τελευταίων 30 ετών. Θα υπάρξει μείωση του ΑΕΠ κατά 1,8%. Η προηγούμενη εκτίμηση που είχε γίνει τον Απρίλιο, δηλαδή πριν μόλις 4 μήνες, ήταν 2,3% ανάπτυξη! Δηλαδή υπήρξε υποβάθμιση εκτιμήσεων κατά 4,1% (410 μονάδων βάσης) σε 3 μόλις μήνες!
Η κυβέρνηση της Γκάνας, μιας χώρας που πήγαινε εξαιρετικά καλά ως τώρα, μείωσε τις εκτιμήσεις της από 5,4% ανάπτυξη ΑΕΠ προηγούμενα σε μόλις 4,1%.
Συνολικά η υποβάθμιση εκτιμήσεων του ΔΝΤ για όλη την υποσαχάριο Αφρική ανέρχεται σε 1,4%, οδηγώντας σε ανάπτυξη 1,6% από 3% προηγούμενα. Όμως αντίστοιχη υποβάθμιση βλέπουν και άλλοι οργανισμοί, όπως η παγκόσμια τράπεζα αλλά και κρατικές υπηρεσίες. Το άσχημο είναι ότι οι εξελίξεις συνοδεύονται από σημαντική διεύρυνση του ελλείμματος. Το ανησυχητικό είναι ότι η διεύρυνση του ελλείμματος δεν ακουμπά μόνο τις χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, αλλά ακόμη και χώρες που έχουν πάει εξαιρετικά καλά και στη βόρεια Αφρική. Η Αίγυπτος, για παράδειγμα, που διαθέτει τη 2η σημαντικότερη οικονομία της Αφρικής και τη μεγαλύτερη της Βόρειας Αφρικής, παρά την ταχύτατη ανάπτυξη, διευρύνει το έλλειμμα κρατικού προϋπολογισμού της σε 9,8% του ΑΕΠ!
Όμως, αν ακόμη και χώρες σαν την Αίγυπτο που κινούνται με ρυθμούς ανάπτυξης της τάξης του 5% οδηγούνται σε διεύρυνση ελλείμματος, τι θα συμβεί αν η χώρα γυρίσει σε μηδενικούς ή αρνητικούς ρυθμούς; Μια χειροτέρευση της κατάστασης θα οδηγήσει σε μεγάλα αδιέξοδα. Πολλές αφρικανικές χώρες, όπως τώρα συμβαίνει με τη Νιγηρία όλο και περισσότερο, θα οδηγηθούν σε κατάρρευση νομισματικών ισοτιμιών, αδυναμία δανεισμού και μοιραία στροφή προς τον προθάλαμο του ΔΝΤ. Προθάλαμο που θα οδηγήσει, λόγω περιορισμού εξόδων, σε διεύρυνση της ύφεσης και καραμπόλα χρεοκοπιών.
Μια μείωση του ΑΕΠ για μια αφρικανική χώρα της τάξης του 3% ή 4% σημαίνει, αν λάβουμε υπόψιν τη ραγδαία πληθυσμιακή ανάπτυξη της τάξης του 2% ετησίως, μείωση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ κατά 5%-7%. Σε χώρες, όμως, όπως τις αφρικανικές, όπου οι δαπάνες διατροφής αποτελούν το 1/3 ως και το ½ του εισοδήματος των πολιτών, μείωση του ΑΕΠ της τάξης του 6% ή 7% οδηγεί όχι απλά σε γκρέμισμα ισοτιμιών και απότομες αυξήσεις επιτοκίων, αλλά σε προβλήματα επισιτισμού όμοια των οποίων έχει η ήπειρος να γνωρίσει αρκετά χρόνια. Φαίνεται, λοιπόν, ότι η κρίση που έρχεται δεν θα είναι περίπατος για την Αφρική, θα οδηγήσει σε κατάρρευση χρηματιστηριακών αξιών και αγοράς ομολόγων για τις χώρες αυτές, δημιουργώντας άλλη μια εστία περιφερειακών κινδύνων, ενδεχομένως και γεωπολιτικών εξελίξεων και παγκόσμιας ανησυχίας...
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία.
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
