Βαθιά κρίση χρέους έρχεται στην Ευρώπη που απλώς κέρδισε χρόνο μερικών εβδομάδων ή μηνών, καθώς μόλις οι αγορές συνειδητοποιήσουν το μέγεθος της ύφεσης και την αδυναμία της Ιταλίας και της Ισπανίας να ανταπεξέλθουν στο χρέος τους, το πρόβλημα θα επανέλθει πολλαπλασιο, προβλέπει ο αναλυτής του Bruegel Ζολτ Ντάρβας.
Εκτιμά ότι η Ιταλία, ακόμη και αν το πολιτικό σύστημα της χώρας δεχθεί να μπει η χώρα σε πιστωτική γραμμή του ESM, δεν θα καταφέρει να ανταποκριθεί στο δυσθεώρατο χρέος της, που θα φτάσει σύντομα το 189% του ΑΕΠ.
”Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια θα αρχίσουν να αυξάνονται, η πόρτα των αγορών για την Ιταλία θα κλείσει και η χώρα θα βρεθεί αντιμέτωπη ακόμη και με ένα κανονικό Μνημόνιο”, σημειώνει ο κ. Ντάρβας. Βλέπει στη στάση των ευρωπαίων ηγετών παρόμοια χαρακτηριστικά με εκείνα στην κρίση του 2010, δηλαδή να τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις, θεωρεί ότι το μόνο που κατάφεραν στο Eurogroup ήταν να κερδίσουν λίγο χρόνο, ενώ χαρακτηρίζει το πακέτο των 540 δισ ευρώ υποδεέστερο των περιστάσεων και όχι πάντως ένα game changer.
Το χειρότερο όμως είναι η πρόβλεψή του ότι λύση δεν θα καταφέρει να δώσει ούτε το Συμβούλιο Κορυφής, το οποίο θα αφήσει στην άκρη την γαλλική πρόταση για αμοιβαιοποίηση του χρέους μέσω ενός Ταμείου Ανάκαμψης για την επόμενη ημέρα. Και επισημαίνει ότι όταν τους επόμενους μήνες, τα κακά νέα για την οικονομία θα έρχονται το ένα μετά το άλλο, τότε οι Ευρωπαίοι θα επαναφέρουν στο τραπέζι την πρόταση για ευρωομόλογο.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Πως είδατε την προχθεσινή απόφαση του Eurogroup;
Καταρχήν, θα δώσω έναν έπαινο προς την ΕΚΤ για την απόφαση της μπροστά στις καταιγιστικές εξελίξεις να αποδεσμεύσει 750 δισεκατομμύρια ευρώ για την επαναγορά δημόσιου και ιδιωτικού χρέους, καθώς επίσης να χαλαρώσει τους κανόνες αποδοχής ενεχύρων, όπως η αποδοχή ελληνικών ομολόγων.
Σε επίπεδο όμως κυβερνήσεων, κάθε μια ενεργεί ξεχωριστά και δυστυχώς πέρα από τα ωραία λόγια για συντονισμένη δράση, αυτό δεν υπάρχει. Κάθε χώρα κάνει ό,τι μπορεί. Για παράδειγμα η Γερμανία ρίχνει περίπου 500 δισ ευρώ για την στήριξη της γερμανικής οικονομίας, άλλες όμως χώρες όπως Ιταλία, Ισπανία και Ελλάδα έχουν πολύ μικρότερο δημοσιονομικό χώρο.
Σε μια στιγμή σαν αυτή, όπου φτωχοί και πλούσιοι πλήττονται εξίσου από ένα εξωγενές σοκ πέρα από τον έλεγχο κάθε κυβέρνησης, όπου άνθρωποι πεθαίνουν ή χάνουν την δουλειά τους από κάτι σαν φυσικη καταστροφή, χωρίς γι’ αυτό να ευθύνονται οι παραλήψεις κάποιων χωρών, είναι η ώρα που θα έπρεπε η Ευρώπη να δείξει ότι δεν αποτελεί απλά μια ένωση 27 χωρών. Και να δείξει ότι μοιράζεται κοινές ιστορικές αξίες, όπως η ευρωπαική αλληλεγγύη, που σημαίνει ότι όταν κάποιος πλήττεται σοβαρά, οι άλλοι προσφεύγουν να τον βοηθήσουν αποτελεσματικά, όχι με ημίμετρα. Δυστυχώς αυτό δεν το έχουμε δει μέχρι σήμερα, ούτε το είδαμε στο προχθεσινό Eurogroup.
Στην πράξη το πακέτο των 540 δισ του Eurogroup συνίσταται σε τρεις άξονες, μια πιστωτική γραμμή μέσω ESM (240 δισ), το πρόγραμμα Sure (100 δισ) για την στήριξη της απασχόλησης και τα δάνεια της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων 200 δισ).
Σχετικά με την πιστωτική γραμμή από τον ESM, αυτή αντιστοιχεί στο 2% του περυσινού ΑΕΠ κάθε χώρας και επί της αρχής θα βοηθήσει κάποια κράτη, όπως η Ελλάδα. Το ποσό αυτό ισούται με περίπου 4 δισ για την χώρα. Ένας δανεισμός ίσος με το 2% του ΑΕΠ και με χαμηλό επιτόκιο δεν είναι κάποιο μεγάλο ποσό, συγκριτικά με το δημόσιο χρέος χωρών, όπως η Ελλάδα.
Στην περίπτωση όμως της Ιταλίας, η οποία έχει υποστεί τεράστια ζημιά, η κίνηση αυτή δεν θα βοηθήσει, είναι λάθος και η Ιταλική κυβέρνηση, όπως και το πολιτικό σύστημα της χώρας δεν πρόκειται να την αποδεχθούν. Σημειωτέον όμως ότι αυτή η πιστωτική γραμμή δεν είναι ένα εργαλείο, που όπως νομίζουν κάποιοι, θα ενεργοποιηθεί αυτόματα. Χρειάζεται για να γίνει αυτό, να πάρει την έγκριση από τα κοινοβούλια όλων των χωρών- μελών.
Όσο για το άλλο εργαλείο, το πρόγραμμα Sure, θα γίνει περισσότερο αποδεκτό από τις χώρες-μέλη, αφού δεν αφορά δανεισμό από τον ESM, ωστόσο και πάλι πρόκειται για δάνεια. Άρα θα προσμετρηθούν και αυτά, όπως και η στήριξη από τον ESM στο δημόσιο χρέος των χωρών-μελών. Τέλος αναφορικά με την χορήγηση από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, δανείων ύψους 200 δισ, ασφαλώς και είναι χρήσιμα, αλλά είναι κάτι το οποίο θα έπρεπε να είχε γίνει νωρίτερα. Σίγουρα δεν αποτελεί ένα game changer, όπως και όλο το πακέτο.
-Εκτιμάται ότι η κυβέρνηση Κόντε θα δυσκολευτεί να “πουλήσει” το πακέτο στο εσωτερικό της Ιταλίας;
Σίγουρα θα δυσκολευθεί, θα πιεστεί πολύ στο εσωτερικό και εκτιμώ ότι η Ιταλία δεν πρόκειται να δεχθεί πιστωτική γραμμή στήριξης. Έπειτα τα χρήματα αυτά μπροστά στην ζημιά που υπέστη η Ιταλία είναι πολύ λίγα. Ακόμη και το δεχθούν οι Ιταλοί και πάλι το 2% του ΑΕΠ, περίπου 40 δισ. είναι πολύ μικρό ποσό μπροστά στην πολλαπλάσια ζημιά την οποία έχουν υποστεί.
Για μια χώρα λοιπόν σαν την Ελλάδα, η οποία έχει ήδη αρκετά δάνεια από τον ESM, το να δανειστεί γύρω στα 4 δισ ευρώ δεν θα αποτελέσει πρόβλημα. Αλλά για την Ιταλία, το να μπει σε προληπτική γραμμή του ESM, χωρίς να ευθύνεται η ίδια η χώρα για την ζημιά από τον κορονοϊό, είναι εντελώς απαράδεκτο για το εγχώριο πολιτικό σύστημα.
Επιπλέον, το κείμενο του Eurogroup αναφέρεται μόνο περιγραφικά στο περίφημο Ταμείο Ανάκαμψης, που φέρει την γαλλική σφραγίδα, χωρίς να αναφέρει ποιός θα το χρηματοδοτήσει και από που θα προέλθουν τα κονδύλια. Δεν υπάρχει η παραμικρή αναφορά κατά πόσο το Ταμείο αυτό θα χρηματοδοτηθεί με αμοιβαία εγγυημένο νέο χρέος, δηλαδή κάτι σαν ευρωομόλογα. Εκτιμώ ότι η γενικόλογη αυτή αναφορά υπάρχει ακριβώς επειδή παραμένει εντελώς αβέβαιο και θολό πως θα λειτουργεί αυτό το Ταμείο. Σας θυμίζω τι απάντησε ο υπουργός Οικονομικών, Βόπκε Χέκστρα, μετά το τέλος της προχθεσινής πολύωρης τηλεδιάσκεψης του Eurogroup, ότι τα ευρωομόλογα είναι κάτι με το οποίο δεν συμφωνούσε, δεν συμφωνεί και δεν πρόκειται ποτέ να συμφωνήσει.
- Τι βλέπετε επομένως να συμβαίνει από εδώ και πέρα;
Την λύση για θέματα όπως η έκδοση κοινού χρέους, θα επιχειρήσει να δώσει το Ευρωπαικό Συβούλιο, αλλά θεωρώ ότι εφόσον οι υπουργοί Οικονομικών δεν κατάφεραν να συμφωνήσουν πάνω σε αυτό, δεν θα τα καταφέρουν ούτε οι ευρωπαίοι ηγέτες.
Οι τρεις άλλοι άξονες του πακέτου, δηλαδή πιστωτική γραμμή μέσω ESM, πρόγραμμα Sure για την απασχόληση, δανεισμός μέσω ΕΤΕπ, έχουν συμφωνηθεί. Το πιο σημαντικό ωστόσο κεφάλαιο από όλα αφορά το Ταμείο Ανάκαμψης, δηλαδή την αμοιβαιοποίηση του χρέους, για το οποίο θεωρώ ότι οι ευρωπαίοι ηγέτες θα διαφωνήσουν. Δεν θα υπάρξει συμφωνία.
-Επομένως ποια είναι η επόμενη ημέρα;
Εκτιμώ ότι το Ευρωπαικό Συμβούλιο θα συμφωνήσει μόνο πάνω στα τρία πρώτα κεφάλαια, αφήνοντας στην άκρη την πρόταση για αμοιβαιοποίηση χρέους. Και όσο θα περνούν οι εβδομάδες τα μάτια όλων θα είναι στραμμένα στα νέα για τους οικονομικούς δείκτες, όπως για την βιομηχανική παραγωγή και το ΑΕΠ για το πρώτο τρίμηνο του έτους, το οποίο δεν θα αντανακλά παρά ως ένα βαθμό την ζημιά, αφού ο Ιανουάριος και ο Φεβρουάριος ήταν καλοί μήνες.
Καθώς λοιπόν θα περνούν οι μήνες και θα δημοσιεύονται ολοένα και περισσότεροι οικονομικοί δείκτες θα αρχίσει να γίνει σαφές σε όλους ότι η ύφεση είναι τελικά μεγαλύτερη απ’ ότι οι σημερινές εκτιμήσεις. Κάποια λοιπόν στιγμή οι αγορές θα αρχίσουν να συνειδητοποιούν ότι η ύφεση σε Ιταλία και Ισπανία είναι τόσο βαθειά, ώστε αυτές οι δύο χώρες δεν μπορούν να τα καταφέρουν μόνες τους, ακόμη και μέσω εργαλείων όπως η πιστωτική γραμμή του ESM ή το πρόγραμμα Sure. Οταν όμως η Ιταλία και η Ισπανία βρουν απέναντί τους τις αγορές, τότε θα κληθούν να λάβουν πολύ δύσκολες αποφάσεις. Εκτιμώ ότι μέσα στους επόμενους μήνες θα είναι πολλά τα κακά νέα που θα έρθουν από το μέτωπο της οικονομίας και τότε θα δούμε είτε να ξεσπάει μια νέα οικονομική κρίση, είτε οι χώρες αυτές θα αναγκαστούν να πάρουν σκληρά μέτρα.
-Ποια θα είναι η προσέγγιση της Ευρώπης απέναντι σε αυτό τον κίνδυνο;
Προς το παρόν η προσέγγιση είναι η ίδια με εκείνη του 2010 κατά την κρίση χρέους. Είναι μια στάση “wait and see”. Οι Ευρωπαίοι ηγέτες πάντα τρέχουν πίσω από τις εξελίξεις, πάντα συμφωνούν σε μια λύση που είναι αρκετή μόνο για μερικούς μήνες, ωστόσο όταν βλέπουν ότι αυτό δεν είναι αρκετό, ξανακάθονται στο τραπέζι και υιοθετούν άλλα μέτρα. Πράγματι, όταν τα πράγματα επιδεινωθούν κι άλλο, η συζήτηση για το κορονοομόλογο θα ξαναέρθει στο τραπέζι.
Σε πρόσφατη μελέτη του Bruegel κάνετε λόγο για ύφεση ακόμη και 20% στην Ιταλία, εκτιμάτε ότι το χρέος της χώρας θα φτάσει στο 189% του ΑΕΠ, και ότι ακόμη και όλες μαζί οι φετινές αγορές ομολόγων από την ΕΚΤ δεν ισοδυναμούν παρά μόνο με το 30% του νέου χρέους που θα δημιουργηθεί στην Ευρωζώνη…
Στην πράξη αυτό σημαίνει ότι τα επιτόκια στην Ιταλία θα αρχίσουν ξανά να αυξάνονται, ότι η χώρα δεν θα μπορεί να δανειστεί από τις αγορές, άρα είτε θα αναγκαστεί να προσφύγει σε ένα κανονικό Μνημόνιο, είτε θα ζητήσει μια πιστωτική γραμμή ενισχυμένων όρων ( Enhanced Conditions Credit Line - ECCL).
Το θετικό σε αυτήν την περίπτωση είναι ότι η ΕΚΤ θα μπορούσε να ενεργοποιήσει το μεγάλο της “μπαζούκα” και να αρχίσει να αγοράζει ολοένα και περισσότερο από το νέο χρέος της Ιταλίας, κάνοντας πράξη την φράση “θα κάνουμε ό,τι χρειάζεται”. Ένα άλλο σενάριο σε μια τέτοια εξέλιξη θα μπορούσε επίσης να είναι η έκδοση κορονοομολόγου. Διαφορετικά η Ιταλία θα κινδυνεύσει με χρεοκοπία και μια τεράστια δραματικών επιπτώσεων κρίση θα ξεσπάσει στην Ευρώπη.
Σε ένα τέτοιο καταστροφικό σενάριο φοβάμαι ότι θα μπορούσαμε να δούμε ακόμη και Italexit, το οποίο όμως θα το επιβάλλουν οι αγορές, όχι οι πολιτικοί. Δεν υπάρχουν κανόνες εξόδου από την Ευρωζώνη. Όμως μπορεί να συμβεί αν το επιβάλουν οι αγορές. Είμαι γενικά πολύ απαισιόδοξος για τις εξελίξεις.
