Tου Σταύρου Κωνσταντινίδη
Προχθές γιορτάστηκε η παγκόσμια ημέρα Περιβάλλοντος, με κεκτημένη ταχύτητα πολιτικής ορθότητας και ευχολογικά λογύδρια απενοχοποίησης από πολλούς πολιτικούς παράγοντες. Λίγες μέρες πριν ολοκληρώθηκε ο δεύτερος γύρος των αυτοδιοικητικών εκλογών στις πόλεις και τις περιφέρειες της χώρας. Υπάρχουν πλέον νέοι δήμαρχοι και περιφερειάρχες.
Στον σύγχρονο κόσμο οι πόλεις πρωταγωνιστούν στο πολιτικό και κοινωνικό προσκήνιο γιατί έχουν ισχυρές αποκεντρωμένες αρμοδιότητες, αυτονομία πόρων και άρα δυνατότητες να ασκήσουν ανεξάρτητες πολιτικές σε μια σειρά θεμάτων, από την πράσινη ανάπτυξη έως την ασφάλεια. Στη χώρα μας το θεσμικό πλαίσιο της περιφερειακής αποκέντρωσης είναι καχεκτικό και βαίνει προβληματικότερο μετά τη θέσπιση και της απλής αναλογικής. Τα εκλογικά αποτελέσματα ήδη δείχνουν πόσο δύσκολο θα είναι να προχωρούν προς ψήφιση τα θέματα στα δημοτικά συμβούλια. Και όπου θα επιτυγχάνεται, η ταχύτητα θα είναι απογοητευτική.
Για παράδειγμα, ο νέος δήμαρχος Θεσσαλονίκης που έλαβε 67% στον δεύτερο γύρο, διαθέτει 7 συμβούλους σε σύνολο 45 του νέου δημοτικού συμβουλίου της πόλης. Επομένως, για μια ακόμη τετραετία οι ελληνικές πόλεις δεν θα καταφέρνουν να συγκλίνουν στα ευρωπαϊκά δεδομένα. Αλλά και πέραν των θεσμικών, η συζήτηση των δημοτικών εκλογών δεν φάνηκε να αγγίζει τα μεγάλα και σύγχρονα προτάγματα που πρέπει να αντιμετωπίσουν οι πόλεις τα επόμενα χρόνια.
Μεταξύ των μεγάλων θεμάτων της Ευρώπης -το προσφυγικό, το Brexit, το πολιτικό σχέδιο ενοποίησης-, περίοπτη θέση έχουν η κλιματική αλλαγή και η ψηφιακή σύγκλιση στη μεγάλη εικόνα τους. Οι επιμέρους διαστάσεις τους, που μονοπωλούν σήμερα τη συζήτηση στην Ευρώπη, όπως η περιβαλλοντική συνοχή, η πράσινη ανάπτυξη, η βιώσιμη κινητικότητα, η τεχνολογία των «ευφυών συστημάτων», οι έξυπνες πόλεις, η ψηφιακή καινοτομία δεν είναι δημοφιλή στον εγχώριο πολιτικό διάλογο και εμφανίζονται ως άγνωστες λέξεις, συνήθως και μόνο στη ρητορική των τεχνοκρατών.
Στον σύγχρονο κόσμο ο ανταγωνισμός των πόλεων διαμορφώνει πια εν πολλοίς τη λάμψη και την ελκυστικότητα του ίδιου του τόπου. Η τοπικότητα της πολιτικής λειτουργεί πολλές φορές πρωτοποριακά στην ευρύτερη πολιτική σφαίρα.
Σε ένα πρώτο θεσμικό επίπεδο η περιφερειακή αποκέντρωση είναι πλέον αναγκαιότητα στη χώρα μας, αν επιθυμούμε να βρεθούμε στο επίκεντρο των παγκοσμιοποιημένων εξελίξεων. Είναι πέραν των άλλων η εμβάθυνση της δημοκρατικής λειτουργίας. Η εγγύτητα του πολίτη στην εξουσία καλλιεργεί την πολιτική αυτοσυνείδηση.
Η μοντέρνα πολιτική των πόλεων εκφράζεται σε παγκοσμιοποιημένο πεδίο σήμερα, μέσα από το τρίπτυχο πράσινη, προσβάσιμη και έξυπνη πόλη. Το πράσινο και η προσβασιμότητα, όπως προσδιορίζονται από τον πραγματισμό της βιώσιμης και αειφόρας ανάπτυξης, και όχι από την ουτοπικότητα της πολιτικής οικολογίας των προηγούμενων δεκαετιών. Στην κατεύθυνση αυτή θα έπρεπε πρωτίστως να ανοίξει μία ειλικρινής δημόσια συζήτηση για την αναδιανομή του δημόσιου και οδικού χώρου, προς όφελος των πεζών και ποδηλατών, και όχι των αυτοκινήτων. Ακόμη και οι πολιτικές ασφάλειας και αποτροπής της γκετοποίησης συνοδεύονται από παράλληλα προγράμματα αστικών αναπλάσεων και σημειακών παρεμβάσεων αναζωογόνησης του αστικού ιστού. Η σύγχρονη πόλη δεν επιτρέπει να μαραζώνουν περιοχές της, γιατί την επόμενη στιγμή μετατρέπονται σε εστίες υποβάθμισης και εγκληματικότητας.
Η έξυπνη πόλη -«smart city»-, ως σύνθημα συμπυκνώνει τη χρηστικότητα και εργονομία της συλλογικής ζωής στον δημόσιο χώρο και αξιοποιεί τη διαδικτυακή τεχνολογική πρόοδο των τελευταίων ετών. Η έννοια της έξυπνης πόλης, όμως, δεν περιορίζεται μόνο στην τεχνολογικότητα και την ανάπτυξη ευφυών συστημάτων, επεκτείνεται στη συναισθηματική ευφυΐα, που θα θέλαμε να προσφέρει παρηγορητικά η πόλη στους πολίτες και επισκέπτες της. Την κοινωνική συνοχή, την ηθική αλληλεγγύη, την πολιτιστική πρωτοπορία.
Στην τομή των εννοιών της πράσινης, προσβάσιμης και έξυπνης πόλης, μπορούν να αναπτυχθούν βιώσιμα και όλες οι παράλληλες δραστηριότητες, όπως είναι η τόνωση της τοπικής επιχειρηματικότητας, η τουριστική ανάπτυξη, η κοινωνική αλληλεγγύη, η εξωστρέφεια, ο κοσμοπολιτισμός, η διπλωματία και η δικτύωση των πόλεων.
Μία τέτοια ατζέντα μπορεί να συνενώσει τρεις γενιές ανθρώπων της πόλης, ενσωματώνοντας και τη σύγχρονη εκδοχή της οικολογίας, της αντιμετώπισης της κλιματικής αλλαγής και της πράσινης ανάπτυξης σε μία βάση ρεαλισμού και όχι ναΐφ ουμανισμού.
Ειδικά το πρόβλημα της κλιματικής αλλαγής «παράγεται» κατά βάση από τη δραστηριότητα που αναπτύσσεται στις πόλεις όπου συγκεντρώνεται η πλειονότητα του πληθυσμού. Επομένως, πέραν των εθνικών πολιτικών, κρίσιμη παράμετρος είναι το περιεχόμενο της τοπικής στρατηγικής, ο συντονισμός μεταξύ τους και η καθιέρωση ενιαίας κουλτούρας, πράγμα που είναι προσφορότερο για την Ευρώπη και αρκετά πιο δύσκολο σε παγκόσμιο επίπεδο.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στον Φιλελεύθερο της Παρασκευής 7 Ιουνίου
