Του Κωνσταντίνου Βέργου*
Το πρόστιμο που επεβλήθη στην εταιρία Apple από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή, θεωρήθηκε ότι οδηγεί σε νομοθετικές που «κλείνουν το μάτι» σε αύξηση φόρων για το σύνολο των εταιριών. Μερικοί μιλάνε για φοροεπιδρομή, χωρίς έλεος στον επιχειρηματικό κόσμο. Άλλοι, λένε ότι η Apple θα αγνοήσει την ΕΕ. Τι ακριβώς όμως συμβαίνει;
Η απόφαση της Κομισιόν για επιβολή προστίμου – μαμούθ ύψους 13 δισ. ευρώ στην Apple είναι, σύμφωνα με τον διευθύνοντα σύμβουλο της εταιρείας Apple, «στο σύνολό της πολιτική ανοησία». Εκτίμησε ότι «κανείς δεν έκανε τίποτα λάθος» και ότι η ΕΕ «τα έχει βάλει με την Ιρλανδία και αυτό είναι απαράδεκτο». Η ίδια η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απέρριψε την Πέμπτη τις επικρίσεις της Apple ότι η εντολή προς την εταιρεία να καταβάλει φόρους που οφείλει είναι πολιτική. Επισήμανε ότι ο υπολογισμός των οφειλόμενων φόρων βασίζεται σε επίσημα στοιχεία της ίδιας της Apple.
Στην πλευρά του Τιμ Κουκ, ΔΣ της Apple, στάθηκε ο ιδιοκτήτης της Ryanair, γνωστός στο παρελθόν για τις απαιτήσεις του να του παραχωρηθούν «δωρεάν αεροδρόμια» από την Ελλάδα. Σαφή απόσταση, επίσης, από τις αποφάσεις της ΕΕ πήρε ο Πωλ Ράιαν, ο κορυφαίος Ρεπουμπλικάνος Γερουσιαστής, γνωστός υπέρμαχος των δημοκρατικών αρχών και χαμηλών φορολογικών συντελεστών καθώς εξέφρασε εύλογα την ανησυχία του για το αν η ΕΕ προτίθεται να επιβάλλει δυσανάλογα μεγάλη φορολογία στις εταιρίες.
Εφόσον η απόφαση της ΕΕ θα σηματοδοτούσε επίθεση στον επιχειρηματικό χώρο, αυτό σαφέστατα θα ήταν μια θλιβερή κίνηση σε σαφέστατα λάθος κατεύθυνση. H προσεκτική ανάγνωση της απόφασης, δείχνει κάτι εντελώς διαφορετικό.
Η αλήθεια είναι ότι η απόφαση είναι τμήμα του πολέμου ΗΠΑ και ΕΕ για τις αγορές, όμως αυτό είναι η μίση ιστορία. Το θέμα είναι αν η ΕΕ θα ανεβάσει και τους φόρους, όπως υπονοήθηκε.
Η απόφαση για την Apple, με βάση το σκεπτικό της απόφασης, σαφέστατα δεν αποτελεί κίνηση για επιβολή ενιαίου φορολογικού συντελεστή στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Δεν οδηγεί δηλαδή σε ενιαιοποίηση του φορολογικού συντελεστή σε όλη την ΕΕ. Ούτε κατακρίνει την Ιρλανδία διότι έχει φορολογικό συντελεστή 12,5%, αντί 20%-35% που έχουν οι περισσότερες δυτικές χώρες. Αν ήταν κάτι τέτοιο, θα δημιουργούσε προβληματισμό, διότι οι χώρες πρέπει να εφαρμόζουν τους δικούς τους φορολογικούς συντελεστές ανάλογα με τις ανάγκες των πολιτών τους και των εταιριών τους- μικρές χώρες, για παράδειγμα, κρατώντας φορολογικούς συντελεστές σε χαμηλά επίπεδα δίνουν κίνητρα για επενδύσεις.
Αυτό που εφαρμόζει η απόφαση είναι τη βασική φορολογική αρχή, που έχει συμφωνηθεί από τις χώρες του ΟΟΣΑ με τις αποφάσεις BEPS και ήδη υλοποιείται σε ΕΕ, Αγγλία, Αυστραλία, ΗΠΑ και παγκοσμίως. Η αρχή αυτή λέει ότι κάθε εταιρία θα φορολογείται εκεί που δημιουργεί αξία, εκεί που είναι οι παραγωγικές εγκαταστάσεις της και τα σημεία πώλησής τους. Έτσι αποτρέπεται η φοροδιαφυγή. Αν ο κύριος όγκος των παραγωγικών εγκαταστάσεων και πωλήσεων είναι πχ στην Ιρλανδία όπου η φορολογία είναι 12,5%, θα φορολογείται με 12,5%, αν είναι στη Γερμανία, θα φορολογείται με τον γερμανικό συντελεστή, αν στην Κύπρο με κάποιον άλλο κλπ. Εκεί δεν αλλάζει κάτι.
Η Apple αποτέλεσε στόχο διότι δεν φορολόγησε τα κέρδη της με τον Ιρλανδικό συντελεστή 12,5%, όπως όλες οι εταιρίες. Αν τα είχε φορολογήσει με τον Ιρλανδικό φορολογικό συντελεστή, ακόμη και αν κάποια από αυτά γίνονταν σε άλλες χώρες, θα υπήρχε μικρό πρόστιμο, ή καθόλου ενασχόληση. Η Apple τα φορολόγησε με…. 0% (!!!), κάνοντας ειδική συμφωνία με την ιρλανδική κυβέρνηση, άγνωστο με τι προσωπικά ανταλλάγματα, κατά τα τελευταία 20 χρόνια! Υπήρχαν δηλαδή δύο μέτρα και σταθμά, ένα για τις κανονικές εταιρίες, που φορολογούνταν με 12,5%, και ένα για την Apple που δεν φορολογούνταν καθόλου! Είναι η Apple η μόνη πολυεθνική που είχε αυτή την πρακτική; Από ότι φαίνεται όχι! Το 2015 η Ολλανδία αποκαλύφθηκε ότι είχε κάνει συμφωνία μηδενικού φόρου με την Starbucks και υπήρξε πρόστιμο και άνοιξε τον δρόμο για περιπτώσεις τρομακτικής φοροδιαφυγής όπως της Apple στην Ιρλανδία και την Amazon στο Λουξεμβούργο.
Η Ολλανδία και το Λουξεμβούργο άλλαξαν την νομοθεσία τους για να προσαρμοστούν στα νέα δεδομένα, αλλά στην Ιρλανδία οι παράνομες πρακτικές συνεχίστηκαν. Η κοινοτική νομοθεσία πλέον εφαρμόζει ξεκάθαρα την αρχή, που είναι από τα τέλη του 2015 παγκόσμια αποδεκτή, ότι «οποιαδήποτε μεταφορά κερδών σε εταιρίες με ανύπαρκτη δραστηριότητα είναι παράνομη πράξη». Η αρχή αυτή υπάρχει από καταβολής κόσμου σε εθνικό επίπεδο, αλλά στο παρελθόν δεν υπήρχε η βούληση να εφαρμοστεί σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ένωσης, κατ αρχήν διότι δεν υπήρχαν οι συντονισμένες αποφάσεις του ΟΟΣΑ, και κατά δεύτερο λόγο διότι η ηγεσία δεν είχε τη διάθεση να τα βάλει με τις μεγάλες εταιρίες.
Η απόφαση της Κομισιόν για την Apple ήταν επομένως δίκαια, όπως ορθά επεσήμανε ο διάσημος νομπελίστας οικονομολόγος Joseph Stiglitz αλλά και άλλοι νομπελίστες και κορυφαίοι οικονομολόγοι σε ΗΠΑ και Αγγλία. Εκείνο που όμως προβληματίζει, πλέον, και γι αυτό χτυπάνε οι καμπάνες, είναι πώς οι φορολογικές αρχές των ΗΠΑ έκαναν τα στραβά μάτια σε αυτή την τεράστια φοροδιαφυγή. Η Apple έχει εξόφθαλμα κάνει φοροδιαφυγή, και εντοπίστηκε και άλλου, καθώς πλήρωσε ήδη €318 εκατομμύρια στην Ιταλία πρόσφατα για φοροδιαφυγή, μέσω του «παραμάγαζου» της Ιρλανδίας. Οι ΗΠΑ δεν την έπιασαν και ο λόγος ίσως είναι απλούστερος από ότι φαίνεται: οι δραστηριότητες αυτές (μηδενικής φορολογίας) διεξάγονταν σε έδαφος εκτός ΗΠΑ (της Ευρωπαϊκής Ένωσης) και η ως τώρα υποχρέωση των εταιριών να γνωστοποιούν κέρδη και πωλήσεις ανά περιοχή επέτρεπε σε τεράστιες πολυεθνικές, ακόμη και αν ήταν εισηγμένες στα χρηματιστήρια, όπως την Apple, να θολώνουν τα νερά «γκρουπάροντας» τα κέρδη και πωλήσεις σε «μεγάλες γεωγραφικές περιφέρειες» κατά το δοκούν.
Η φοροδιαφυγή των γιγαντιαίων εταιριών, οδηγούσε σε διατήρηση υψηλών φορολογικών συντελεστών για τις υπόλοιπες εταιρίες (99% των εταιριών) και τους πολίτες. Η απόφαση επομένως κατά της Apple, είναι απόφαση για το κλείσιμο δύο μέτρων και σταθμών. Η σύλληψη των μεγάλων «ψαριών» της φοροδιαφυγής, οδηγεί σε κάτι που ως τώρα φαίνονταν αδύνατο. Το χαμήλωμα των φόρων για τις μικρές εταιρίες! Οι ΕΕ αλλά και οι ΗΠΑ θα μπορούν πλέον να φύγουν από την εποχή που επέβαλλαν μηδενικούς φόρους σε πολυεθνικές και υψηλούς φόρους σε πολλούς. Και να εισέλθουν σε εποχή με σταθερά χαμηλότερους φορολογικούς συντελεστές για εταιρίες και ιδιώτες!
* Ο κ. Κωνσταντίνος Βέργος είναι Καθηγητής Χρηματοοικονομικών, Πανεπιστήμιο Πόρτσμουθ, Αγγλία
Το παρόν άρθρο εκφράζει τις προσωπικές απόψεις του γράφοντος, δεν αποτελεί οδηγό ή σύσταση για επενδύσεις οποιασδήποτε μορφής προς οιονδήποτε και για οτιδήποτε τίτλο ή παράγωγο αυτού.
