Του Σπύρου Βλαχόπουλου *
Εάν θα έπρεπε να επιλέξει κανείς την κυριότερη από τις παθογένειες που χαρακτηρίζουν την ελληνική έννομη τάξη, αυτή θα ήταν μάλλον η ανασφάλεια του δικαίου. Στο επίπεδο της νομοπαραγωγικής διαδικασίας κυριαρχεί η πολυνομία και η κακονομία, ο πολίτης δεν γνωρίζει τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις του και, μέσα σε αυτό το περιβάλλον, είναι απολύτως φυσιολογικό να αποθαρρύνονται οι επενδύσεις και γενικότερα η οικονομική ανάπτυξη.
Η αναθεώρηση του Συντάγματος θα μπορούσε να συμβάλει στη θεραπεία των καταστάσεων αυτών με διάφορους τρόπους. Καταρχάς, ο δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων στη χώρα μας είναι κατασταλτικός, γίνεται δηλαδή μετά την έναρξη ισχύος τους και συνήθως έπειτα από πολλά χρόνια.
Ο τρόπος αυτός ελέγχου μπορεί να αποτελεί μια μακρά συνταγματική παράδοση στην Ελλάδα (ήδη από το 1870), ήρθε όμως ίσως η ώρα να εισαχθεί και ο προληπτικός δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας σε ορισμένους τομείς, όπου η ασφάλεια του δικαίου διαδραματίζει κομβικό ρόλο, όπως λ.χ. στους φορολογικούς και επενδυτικούς νόμους.
Με τον τρόπο αυτό, οι παράγοντες της οικονομικής ζωής θα γνωρίζουν ότι η επιχειρηματική τους απόφαση δεν θα ανατραπεί ύστερα από πολλά χρόνια και χωρίς δική τους υπαιτιότητα, επειδή ένα δικαστήριο έκρινε τον νόμο που ψήφισε η Βουλή ως αντισυνταγματικό. Αλλά και πέραν της οικονομίας, ο προληπτικός δικαστικός έλεγχος συνταγματικότητας των νόμων είναι σημαντικός και σε άλλους τομείς.
Πόσο εύκολο είναι, λ.χ., για το Ανώτατο Ειδικό Δικαστήριο να κρίνει εκ των υστέρων έναν εκλογικό νόμο ως αντισυνταγματικό, ακυρώνοντας τη λαϊκή ετυμηγορία.
Μια άλλη σκέψη θα ήταν να επεκταθούν οι «εφάπαξ εκδιδόμενοι νόμοι», οι οποίοι προβλέπονται σήμερα από το Σύνταγμα στο άρθρο 107 για κάποια συγκεκριμένα παλαιότερα νομοθετήματα. Η πρόβλεψη αυτή θα μπορούσε να γενικευθεί και να ορισθεί ότι εφόσον κάποιοι νόμοι (π.χ. φορολογικοί) ψηφιστούν με αυξημένη πλειοψηφία, δεν θα μπορούν να τροποποιηθούν με νεότερο νόμο για ένα χρονικό διάστημα. Με τον τρόπο αυτό μπορεί να επανακτηθεί η προ πολλού απολεσθείσα εμπιστοσύνη στη συνέπεια του Έλληνα νομοθέτη.
Τέλος, θα ήταν σκόπιμος ο «εξοπλισμός» ήδη υπαρχουσών συνταγματικών διατάξεων με εγγυήσεις που θα διασφαλίζουν την τήρησή τους στην πράξη. Χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η ρύθμιση του άρθρου 74 παρ. 5 του Συντάγματος, η οποία απαγορεύει τις νομοθετικές διατάξεις και τροπολογίες που είναι άσχετες με το κύριο αντικείμενο του νομοσχεδίου. Η συνταγματική αυτή απαγόρευση παραβιάζεται συνεχώς εδώ και δεκαετίες από όλα σχεδόν τα νομοθετήματα, με αποτέλεσμα να μη γνωρίζουν -ούτε καν οι ίδιοι οι νομικοί- ποιο είναι σήμερα το ισχύον δίκαιο.
Εάν θέλουμε να αποκατασταθεί η ασφάλεια του δικαίου, θα πρέπει να προβλεφθεί ρητώς στο Σύνταγμά μας ότι η παραβίαση του άρθρου 74 παρ. 5 του Συντάγματος συνεπάγεται τη μη εφαρμογή της άσχετης νομοθετικής διάταξης από τα δικαστήρια
* Ο κ. Σπύρος Βλαχόπουλος είναι καθηγητής Νομικής Σχολής ΕΚΠΑ
Αναδημοσίευση από τον Φιλελεύθερο Παρασκευής 28 Δεκεμβρίου
