Του Γιάννη Παντελάκη
Τον Ιούλιο του 2015 η ΕΡΤ παρουσίασε μια είδηση που έλεγε ότι «συνελήφθη σπείρα που έκοβε στη μέση χαρτί κουζίνας και το πωλούσε ως χαρτί υγείας». Η είδηση παρουσιάστηκε με φόντο φωτογραφίες αστυνομικών που υποτίθεται έκαναν τις συλλήψεις και η δημοσιογράφος πρόσθεσε ότι υπήρχε έλλειψη χαρτιού υγείας και γι' αυτό το μοσχοπουλούσαν στην αγορά! Η είδηση, δεν ήταν είδηση, ήταν ένα ακόμα χιουμοριστικό κείμενο από το σατιρικό site «Το κουλούρι». Ήταν απλά μια γκάφα της δημόσιας τηλεόρασης.
Προχθές, πολλά μεγάλα ειδησεογραφικά sites αναπαρήγαγαν μια είδηση-που δεν ήταν είδηση- ότι η υπουργός Γεροβασίλη θα δώσει επίδομα 50 ευρώ σε όσους δημόσιους υπαλλήλους χρησιμοποιούν σφραγίδες! Το είχε γράψει ένα άλλο σατιρικό site, «Το Βατράχι». Ήταν μια ακόμα δημοσιογραφική γκάφα. Η τελευταία, παρουσιάστηκε ως γκάφα που οφείλεται στο μένος αντικυβερνητικών Μέσων Ενημέρωσης να πλήξουν την κυβέρνηση. Γράφτηκαν πολλά σχετικά άρθρα με πολλές δόσεις ειρωνείας.
Την fake είδηση για τα επιδόματα της Γεροβασίλη ή κάποια άλλη fake είδηση, θα μπορούσαν να την αναπαράξουν και Μέσα Ενημέρωσης που δεν είναι αντικυβερνητικά. Προφανώς μια τέτοια είδηση θα ερεθίσει περισσότερο κάποια αντικυβερνητικά Μέσα-που θα βρουν ευκαιρία κριτικής-ωστόσο το «δικαίωμα» στην γκάφα το έχουν όλα. Φίλια ή εχθρικά Μέσα. Άλλωστε και όταν η ΕΡΤ πέρυσι τον Δεκέμβριο μας πληροφορούσε με κάρτα που έδειξε στην οθόνη της πως χρειάζονται 12.000 χρόνια (ναι, 12 χιλιάδες χρόνια), ασφάλισης για να πάρεις σύνταξη, δεν ήθελε να κάνει αντικυβερνητική προπαγάνδα.
Οι ιστορίες αυτές ερμηνεύονται μ' έναν απλό τρόπο ο οποίος συνδέεται με τον επιδερμικό και πρόχειρο τρόπο με τον οποίο συχνά γίνεται η δημοσιογραφία. Ιδιαίτερα στην εποχή του διαδικτύου, των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και της ιδιαίτερης ευκολίας με την οποία αναπαράγεται μια ψεύτικη είδηση. Δεν συμβαίνει μόνο στη χώρα μας, συμβαίνει παντού. Το 2004 ένας Ελληνικής καταγωγής Αμερικάνος με το όνομα Andy Martin διέδωσε μέσω διαδικτύου την ψεύτικη είδηση ότι ο Obama είναι κρυφός μουσουλμάνος. Η «είδηση» αναπαράχθηκε για τουλάχιστον δέκα χρόνια από δεκάδες άλλα Μέσα μέχρι ν' αποδειχτεί ότι δεν είχε βάση. Σίγουρα, κάποιοι ακόμα ωστόσο την πιστεύουν.
Η δημοσιογραφία προφανώς δεν διανύει τις καλύτερες μέρες της και αυτό συνδέεται και με τον άγριο ανταγωνισμό (ποιος θα προλάβει πρώτος να δώσει μια είδηση) και με την ανεργία και τις συνθήκες γαλέρας που επικρατούν σε πολλά ΜΜΕ και οδηγούν πολλούς δημοσιογράφους να θέλουν ν' αποδείξουν τις ικανότητές του και να επιβιώσουν επαγγελματικά. Συνδέεται και με το ότι το βασικό αξίωμα της διασταύρωσης μιας είδησης πριν αυτή προσφερθεί στους αναγνώστες-ακροατές-τηλεθεατές, έχει πάψει ν' αποτελεί βασικό αξίωμα. Κάποιοι δημοσιογράφοι δεν θεωρούν καθόλου απαραίτητο κάτι τέτοιο.
Εκτός από τον ανταγωνισμό, τις άγριες συνθήκες που επικρατούν στο επάγγελμα (60 % ανεργία, υποαπασχόληση, καθυστερήσεις στην μισθοδοσία κ.α.) υπάρχει και ένας απλός παράγοντας που λέγεται επιπολαιότητα η οποία πολλές φορές ξεπερνάει και τα όρια ιδιαίτερα λόγω της ευρείας διάδοσης του διαδικτύου. Το 2014, ένας δημοσιογράφος έγραψε στο διαδίκτυο ότι «πέθανε ο συμπαθής Μητσάρας». Ήταν ένας τύπος που σε κάθε ποδοσφαιρικό αγώνα ή διαδήλωση πήγαινε μπροστά στις τηλεοπτικές κάμερες για να τον αποθανατίσουν. Την «είδηση» την πήραν πολλά μικρά και μεγάλα ειδησεογραφικά Μέσα και την αναδημοσίευσαν. Κανένας δημοσιογράφος δεν έψαξε να βρει αν ισχύει. Λίγα εικοσιτετράωρα αργότερα, ο Μητσάρας εμφανίστηκε στην εκπομπή της Νικολούλη ως αγνοούμενος, η αδελφή του είπε στην εκπομπή ότι έχει ψάξει παντού, σε νοσοκομεία, νεκροτομεία και όπου αλλού μπορούσε και δεν διαπίστωσε από πουθενά ότι ο αδελφός της είχε πεθάνει. Στην εκπομπή εμφανίστηκαν πολλοί τηλεθεατές που είπαν ότι είχαν δει τον Μητσάρα εκείνη ή τις προηγούμενες ημέρες σε διάφορα σημεία της Αθήνας. Τα Μέσα που είχαν δημοσιεύσει την είδηση του θανάτου του, δεν επανήλθαν για να ανασκευάσουν. Κανένας δεν ασχολήθηκε στη συνέχεια.
Η περίπτωση του Μητσάρα, είναι απλά ενδεικτική. Ειδήσεις μαϊμού ή ειδήσεις που παραποιούνται διακινούνται εκατοντάδες. Αυτές, δεν απαξιώνουν περισσότερο μια ήδη αναξιόπιστη σε μεγάλο βαθμό δημοσιογραφία. Προκαλούν ζημιά στην ίδια την κοινωνία. Η αξία της πληροφορίας είναι μοναδική και σε μεγάλο βαθμό καθορίζει και πολιτικές συμπεριφορές. Αν οι πληροφορίες που προσφέρονται δεν είναι ακριβείς, είναι ψεύτικες ή παραποιημένες, οι αποδέκτες τους-που δεν έχουν ευθύνη γι' αυτό, αλλά ούτε και την υποχρέωση ν αναζητούν την επαλήθευση των ειδήσεων από διαφορετικές πλευρές-θα επηρεαστούν με εντελώς λάθος δεδομένα. Και θα λειτουργήσουν πολιτικά με ανάλογο τρόπο...
