Η χθεσινή ανακοίνωση Ερντογάν για το κοίτασμα στη Μαύρη Θάλασσα συνδέεται με τον φόβο που έχει για την οικονομία. Αγορές ωστόσο και αναλυτές δεν πείστηκαν για δύο λόγους. Αφενός γιατί δεν δόθηκαν πληροφορίες για το κοίτασμα, ενώ χρειάζεται και επιβεβαιωτική γεώτρηση για να διευκρινιστεί ο όγκος του. «Αφετέρου γιατί ακόμη και αν είναι ακριβή τα στοιχεία του Τούρκου προέδρου, θα επηρεάσουν την τουρκική οικονομία, το νωρίτερο μετά από τρία χρόνια, άρα προς ώρας η επίπτωση είναι αμελητέα», τονίζει στο liberal.gr ο Θεόδωρος Τσακίρης.
Και όλα αυτά, όταν όπως λέει ο αναπληρωτής καθηγητής Γεωπολιτικής στο Πανεπιστήμιο Λευκωσίας, η λίρα σημειώνει το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο έναντι του αμερικανικού δολαρίου και οι τράπεζες και πολλές ενεργειακές εταιρίες της χώρας έχουν ένα χρέος εκατοντάδων δισεκατομμυρίων που πρέπει να ανακυκλώσουν μέσα στο χρόνο με όρους που καθίστανται μέρα με τη μέρα δυσμενέστεροι.
Όσο για την στάση της Ευρώπης έναντι της Τουρκίας, σημειώνει ότι πρώτη και καλύτερη στην λίστα ενός πιθανού καταλόγου κυρώσεων, πρέπει να βρεθεί η κρατική τουρκική εταιρεία πετρελαίου TPAO που βρίσκεται πίσω από τις έρευνες στην Μαύρη Θάλασσα, όσο και από εκείνες που επιχειρεί να διεξάγει η Άγκυρα στην ελληνική υφαλοκρηπίδα και την κυπριακή ΑΟΖ.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
- Τελικά πόσο σημαντική ήταν αυτή η «καλή είδηση» που ανακοίνωσε ο Τ. Ερντογάν για το κοίτασμα στην Μ. Θάλασσα ; Είναι ικανό να αλλάξει την εικόνα της γείτονος στον ενεργειακό χάρτη;
Έχουμε τα αποτελέσματα μια πρώτης εξερευνητικής γεώτρησης από την οποία πάντοτε έχουμε μια αρχική εικόνα, μια εκτίμηση τάξης μεγέθους. Εδώ δεν έχουμε κάτι τέτοιο, δεν υπάρχει ανακοίνωση όπως συνήθως υπάρχει εάν τα 320 δισ. κυβικά μέτρα (ΔΚΜ) είναι η μέση, η χαμηλή ή η υψηλότερη δυνατή τιμή της αρχικής εκτίμησης των in situ αποθεμάτων, χρειαζόμαστε περισσότερες πληροφορίες που δεν δόθηκαν. Σε κάθε περίπτωση εάν ανακαλύφθηκε τόσο πυκνή συγκέντρωση φυσικού αερίου βάσει των στρωμάτων που τρυπήθηκαν μπορεί να ισχύει Αλλά επαναλαμβάνω ότι είναι πολύ πρόωρο για να εκτιμηθεί με ακρίβεια.
Είναι απαραίτητες τουλάχιστον δύο επιβεβαιωτικές γεωτρήσεις για να έχουμε μια καλύτερη εκτίμηση του μεγέθους και τους κόστους ανάπτυξης όπως και των ποιοτικών χαρακτηριστικών ενός τόσο μεγάλου κοιτάσματος, όπως το ποσοστό καθαρότητας μεθανίου που επηρεάζει και το κόστος παραγωγής/επεξεργασίας.
Το κοίτασμα είναι αρκετά μακριά από την ακτή περί τα 145 χλμ οπότε θα χρειαστεί αγωγός προς την ακτή και νέες υποδομές διασύνδεσης του με το τουρκικό ΕΣΦΑ (Εθνικό Σύστημα Φυσικού Αερίου) κάτι που από μόνο του μπορεί να κοστίσει 500-700 εκατομμύρια δολάρια, μόνο για την κατασκευή των υποδομών μεταφοράς.
Είναι πολύ νωρίς να εκτιμήσουμε το κόστος ανάπτυξης του πεδίου αλλά είναι πάρα πολύ δύσκολο να το σηκώσει μόνη της η ΤΡΑΟ με δεδομένη την κατάσταση της τουρκικής οικονομίας.
Σε κάθε περίπτωση αν το κοίτασμα είναι όντως τόσο μεγάλο, περίπου ισοδύναμο με το 40% των βεβαιωμένων, ωστόσο αποθεμάτων του Ζόρ, το κόστος ανάπτυξης θα είναι πολλά δισ. δολάρια. Αποτελεί επομένως ένα πολύ καθαρό στόχο για την επιβολή κυρώσεων κατά της ΤΡΑΟ, εάν φυσικά ορισμένοι σοβαρευθούν σε ότι αφορά την ανταποδοτική εργαλειοποίηση των κυρώσεων από την ΕΕ έναντι της παραβατικής συμπεριφοράς της Τουρκίας κατά της Ελλάδος και της Κύπρου. Το νομικό πλαίσιο είναι έτοιμο από τον Οκτώβριο του 2019 και είναι σχεδόν δρακόντειο.
Αυτό που προς στιγμή λείπει είναι η πολιτική βούληση διεύρυνσης του καταλόγου των κυρώσεων (targeted list), όπου πρώτη και καλύτερη πρέπει να φιγουράρει η ΤΡΑΟ ως νομικό πρόσωπο. Με δεδομένο το εύθραυστον της τουρκικής οικονομίας η αναγγελία και μόνο επιβολής στοχευμένων κυρώσεων από την ΕΕ (συμπεριλαμβανομένων των τραπεζικών) κατά του τουρκικού κλάδου εξερεύνησης και παραγωγής υδρογονανθράκων θα έχει αρνητικές επιπτώσεις που θα επεκταθούν πολύ πέραν του καθ' εαυτού ενεργειακού κλάδου επί του συνόλου της τουρκικής οικονομίας.
Εδώ εντοπίζονται γεωπολιτικά οι αποτρεπτικές δυνατότητες των στοχευμένων ευρωπαϊκών κυρώσεων που συμπληρώνουν αλλά ουδέποτε αντικαθιστούν την αξιόπιστη εθνική αμυντική αποτροπή.
Είναι προφανές ότι το σύνολο της παραγωγής του πεδίου θα κατευθυνθεί στο εσωτερικό αλλά δεν μπορούμε να κάνουμε προβολές αναφορικά είτε με τον όγκο, είτε με το χρονοδιάγραμμα παραγωγής. Υπό πολύ αυστηρές προϋποθέσεις θα μπορούσε έως το 2023 να υπάρξει παραγωγή του αρχικού επιπέδου παραγωγής, του λεγόμενου early gas, αλλά επαναλαμβάνω ότι είναι πολύ πρόωρες οι περαιτέρω εκτιμήσεις.
- Πάντως οι πρώτες αντιδράσεις των επενδυτών ήταν επιφυλακτικές. Η τουρκική λίρα συνέχισε την ανοδική της πορεία, το χρηματιστήριο της Κωνσταντινούπολης κινήθηκε πτωτικά και αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ερντογάν βιάστηκε να μιλήσει. Τελικά επρόκειτο για μια κίνηση εντυπωσιασμού ή ουσίας;
Το πόσο ουσιαστική ήταν η ανακοίνωση από ενεργειακή άποψη θα το διαπιστώσουμε όταν έχουμε επιβεβαιωτική γεώτρηση και διευκρινισθεί το τι ακριβώς ήταν το νούμερο του όγκου αερίου που ανακοινώθηκε.
Η δε επίπτωση της ανακοίνωσης στη γενική οικονομική κατάσταση της Τουρκίας είναι και δεν θα μπορούσε παρά να είναι αμελητέα. Εάν ο Ερντογάν το έκανε για να δυναμώσει την τουρκική λίρα μάλλον θα έπρεπε να επαναπροσλάβει τον διοικητή της κεντρικής τράπεζας που απομάκρυνε κλωτσιδόν το 2019 για να κάνει νομισματική πολιτική με στενούς συγγενείς, φίλους και κουμπάρους.
Οι χρηματαγορές και ειδικότερα οι χρηματαγορές συναλλάγματος ουδέποτε επηρεάζονται ουσιαστικά από ανακοινώσεις τέτοιου είδους καθώς ακόμη και εάν είναι ακριβή τα στοιχεία του Tούρκου προέδρου, θα επηρεάσουν την πραγματική κατάσταση της τουρκικής ενεργειακής σκηνής και οικονομίας μετά -το νωρίτερο- τρία χρόνια κατά παραδοχή του ιδίου του Ερντογάν.
Η λίρα σημειώνει το ένα αρνητικό ρεκόρ μετά το άλλο έναντι του αμερικανικού δολαρίου και οι τράπεζες και πολλές ενεργειακές εταιρίες της χώρας έχουν ένα χρέος εκατοντάδων δισ. που πρέπει να ανακυκλώσουν μέσα στο χρόνο με όρους που καθίστανται μέρα με τη μέρα δυσμενέστεροι.
- Πόσο επηρεάζουν τα όσα ανακοίνωσε χθες ο Ερντογάν την πολιτική που ακολουθεί στην Αν. Μεσόγειο ; Τον ακούσαμε να λέει ότι σύντομα θα έχουμε θετικά νέα και από τις έρευνες στην Αν. Μεσόγειο…
Δεν μπορώ να κρίνω τι εννοεί λέγοντας θετικά νέα. Θα το δούμε στην πράξη. Εάν ο μη γένοιτο βέβαια η Τουρκία ανακαλύψει υδρογονάνθρακες τότε το παιχνίδι αλλάζει δραματικά. Γι’ αυτό και πρέπει να επιβληθούν κυρώσεις άμεσα ώστε να μην μπορεί η Τουρκία να στηρίζεται σε ευρωπαϊκή χρηματοδότηση, μέσα, υλικό και ανθρώπινο δυναμικό ώστε να αναπτύξει πιθανά κοιτάσματα που θα ανακαλύψει ως αποτέλεσμα πειρατείας.
Η ανακάλυψη του κοιτάσματος στη Μαύρη Θάλασσα ποσώς θα ανακόψει την επεκτατική διάθεση της Τουρκίας στην Ανατολική Μεσόγειο. Αυτό το ξεκαθάρισε άλλωστε ο ίδιος ο Ερντογάν προαναγγέλλοντας την κάθοδο του Κανουνί στη Μεσόγειο έως το τέλος του έτους.
- Το ρωτώ γιατί μετά και το ραντεβού Μέρκελ-Μακρόν αλλά και ενόψει του έκτακτου Ευρωπαϊκού Συμβουλίου για την Αν. Μεσόγειο (23-24 Σεπτεμβρίου) διαφαίνεται ότι έχουν αρχίσει να ενεργοποιούνται τα ευρωπαϊκά αντανακλαστικά. Το μήνυμα που του έχει σταλεί είναι ότι έχει περιθώριο ενός μηνός να αλλάξει στάση, διαφορετικά μπορεί να βρεθεί αντιμέτωπος με κυρώσεις. Εκτιμάτε ότι παρ’ όλα αυτά θα συνεχίσει τις προκλήσεις σε βάρος της Ελλάδας και της Κύπρου;
Θα δούμε πρώτα τη στάση που θα κρατήσει η Άγκυρα κατά τη φάση των διερευνητικών επαφών μεταξύ των δύο γενικών γραμματέων του ΥΠΕΞ εάν αυτές όντως ξεκινήσουν μέσα στις επόμενες εβδομάδες.
Προσωπικά είμαι εξαιρετικά απαισιόδοξος για το οποιοδήποτε παράθυρο προόδου προς ένα συνυποσχετικό προς τη Χάγη, αλλά μπορεί και να εκπλαγούμε θετικά. Θα δούμε επίσης τι είδους αντανακλαστικά ενεργοποιούνται σε ευρωπαϊκό επίπεδο γιατί μέχρι στιγμής η στάση Γαλλίας και Γερμανίας απέχουν παρασάγγης. Επιτρέψτε μου επίσης να διευκρινίσω ότι η πολιτική της Τουρκίας στη Μεσόγειο δεν καθοδηγείται πρωτίστως από την ανάγκη να βρει φυσικό αέριο.
Καθοδηγείται από τις φαντασιώσεις μεγαλομανίας της «Γαλάζιας Πατρίδας» που θέλουν να μετατρέψουν την Ελλάδα σε χώρα μειωμένης κυριαρχίας που θα συμπεριφέρεται ως τουρκικός δορυφόρος ωσάν να έχει ηττηθεί στα πεδία των μαχών. Στόχος που το τουρκικό καθεστώς θέλει να πετύχει είτε έως την επέτειο των 200 ετών από την Ελληνική Επανάσταση που αποτέλεσε την αρχή του τέλους της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, την οποία μασκαρεύεται ότι εκπροσωπεί, είτε έως τα τέλη του 2022, οπότε και συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη Μικρασιατική Καταστροφή, είτε έως τα τέλη του 2023, οπότε συμπληρώνονται τα 100 χρόνια από τη Συνθήκη της Λωζάνης. Συνθήκη την οποία ο Ερντογάν θέλει να ανατρέψει χωρίς πόλεμο, γιατί πόλεμο δεν τον παίρνει να κάνει με την Ελλάδα.
Στην ψυχολογία του Τούρκου προέδρου τα ιστορικά αυτά ορόσημα έχουν μεγάλη σημασία και λειτουργούν εν είδει ψυχολογικού καταναγκασμού που τον υποχρεώνουν στην ανάληψη δράσεων καθώς επιδιώκει να αναδειχθεί σε μεγαλύτερο ηγέτη από τον Κεμάλ Ατατούρκ στο εσωτερικό της Τουρκίας. Η συμβολική αξία επαναχρησιμοποίησης της Αγίας Σοφίας ως ισλαμικό τέμενος εκεί ακριβώς στοχεύει.
Ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα στοιχεία ανάλυσης της τουρκικής ενεργειακής στρατηγικής είναι ότι εδώ και 10 χρόνια το ενεργειακό μείγμα της χώρας επαναλιγνητοποιείται αξιοποιώντας εγχώρια αποθέματα λιγνίτη.
Γι’ αυτό και η Τουρκία είναι μια από τις τρεις χώρες στον κόσμο που δεν έχει επικυρώσει ακόμη την κλιματική συμφωνία των Παρισίων του 2015. Η τουρκική ζήτηση αερίου μειώνεται σταθερά από το 2017 και ποσοτικά και ποιοτικά, ως ποσοστό του πρωτογενούς ενεργειακού μείγματος της χώρας.
Μεταξύ 2017-2019, βάσει των ετήσιων στατιστικών εκθέσεων της BP Statistical Review of World Energy, η πτώση στη ζήτηση αερίου ήταν καταλυτική από 51,6 δισ. κυβικά μέτρα σε 43,2 δισ. κ.μ και συνεχίζεται.
Σε ότι αφορά στην Ανατολική Μεσόγειο η Τουρκία δεν αναζητά φυσικό αέριο προς χάριν του φυσικού αερίου. Δεν αναζητά στα τυφλά ούτε κάνει γιαλαντζί γεωτρήσεις αλλά η στόχευση είναι πρωτίστως γεωστρατηγική και δευτερευόντως ενεργειακή. Εάν βρεθεί φυσικό αέριο ακόμη καλύτερα για την ίδια αλλά δεν είναι αυτό το κυρίαρχο ζητούμενο.
Η Τουρκία έχει την πεποίθηση ότι βγήκε νικητής από την κρίση της Navtex της 10η Αυγούστου οπότε και το πιθανότερο είναι ότι θα κλιμακώσει την προκλητικότητα της επιτιθέμενη κατά ακόμη και της οριοθετημένης ΑΟΖ μας με την Αίγυπτο, κάτι που δεν μπορεί να αποτραπεί μόνο με την επίκληση της προοπτικής επιβολής κυρώσεων.
Μια τέτοια τουρκική κίνηση θα αποτελούσε μια πολύ μεγαλύτερη πρόκληση από την Νavtex της περιόδου 10-23 Αυγούστου και γι’ αυτό πρέπει να είμαστε έτοιμοι να την αποτρέψουμε και σε περίπτωση που αποτύχει η αποτροπή, να την εμποδίσουμε πασεί δυνάμει.
