Το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη συνεπιμέλεια, εφόσον αποδειχθεί ότι ανταποκρίνεται στις ανάγκες της κοινωνίας, θα αποτελέσει ένα σημαντικό βήμα για το συμφέρον του παιδιού και των γονέων του. Αλλά αν αυτό δε συνοδευτεί από τη δημιουργία σύγχρονων μηχανισμών κοινωνικής προστασίας που σήμερα απουσιάζουν, οι αλλαγές στο οικογενειακό δίκαιο, θα μείνουν για μια ακόμη φορά κενό γράμμα του νόμου.
Ας δούμε τέσσερις εδώ και χρόνια ουσιαστικές ελλείψεις που πρέπει ούτως ή άλλως να καλυφθούν, ανεξάρτητα από το νέο θεσμικό πλαίσιο για τη συνεπιμέλεια.
Η σύσταση σώματος δικαστικών ψυχοκοινωνικών υπηρεσιών είχε προβλεφθεί από το 1997, ουδέποτε συστάθηκε, και το 2015 καταργήθηκε και η πρόβλεψη σύστασής του. Είχε προταθεί στην πρόσφατη επιτροπή για την αναθεώρηση του οικογενειακού δικαίου να δοθεί νομοθετική εξουσιοδότηση στους συναρμόδιους υπουργούς για να οργανώσουν ένα σώμα που να απαρτίζεται από επαγγελματίες της οικογένειας (ψυχιάτρους, παιδοψυχιάτρους, παιδιάτρους, ψυχολόγους, κοινωνικούς λειτουργούς) και να προσληφθούν ως άμισθοι δημόσιοι δικαστικοί υπάλληλοι, κατά τα πρότυπα των συμβολαιογράφων, για να γίνουν τα μάτια και τ’ αυτιά του δικαστή.
Με ενιαίο πρωτόκολλο ενεργειών, ενιαία διαγνωστικά τεστ και θεραπευτικά πρωτόκολλα για όλη τη χώρα, θα συντάσσουν τις εκθέσεις τους και θα τις διαβιβάζουν στην αρμόδια γραμματεία ψυχοκοινωνικής υπηρεσίας του δικαστηρίου προς χρήση των διαδίκων και του δικαστηρίου. Και θα επιβλέπουν την τήρηση των αποφάσεων.
Τα σχέδια ανατροφής τέκνου – parenting plans είναι προϋπόθεση για να λειτουργήσει η συνεπιμέλεια. Ο υπουργός Δικαιοσύνης θα εξουσιοδοτηθεί ν’ αναρτήσει ερωτηματολόγιο με ερωτήσεις, όπως ενδεικτικά για τον τόπο διαμονής του παιδιού, το σχολείο στο οποίο θα φοιτά, την ξένη γλώσσα που θα διδαχθεί, ποιες εξωσχολικές δραστηριότητες και ποια σπορ θα ακολουθεί, όπως και κάθε άλλο σοβαρό ζήτημα αφορά την ανατροφή του. Τις απαντήσεις θα παραδώσει ο ένας γονέας στον άλλο κατά την πρώτη συνάντηση υποχρεωτικής διαμεσολάβησης. Στατιστικά, το 70 % των απαντήσεων θα είναι κοινές. Για τα υπόλοιπα, εάν συμφωνήσουν, θα υπογράψουν συναινετικό διαζύγιο. Μπορούν να προσφύγουν και στη διαμεσολάβηση για οτιδήποτε διαφωνούν. Αν πάλι προσφύγουν στη Δικαιοσύνη, τότε ο δικαστής θ’ αποφασίσει αυτός για οποιαδήποτε διαφωνία. Έτσι θα δούμε να γράφει η απόφαση αν το παιδί θα κάνει γαλλικά ή γερμανικά αντί ν’ ασχολείται με επιμέλειες.
Η κατάρτιση πίνακα «αντικειμενικών αξιών διατροφής τέκνου» θα κάνει τους γονείς να προσφεύγουν στο δικαστήριο μόνο αν συντρέχουν ειδικές συνθήκες όπως ειδικές θεραπείες, μαθησιακές δυσκολίες κα. Οι πίνακες δαπανών διαβίωσης οικογενειών που καταρτίστηκαν για τα υπερχρεωμένα νοικοκυριά μπορούν να ληφθούν υπόψη.
Η πιο σημαντική εξέλιξη θα είναι η φιλική δικαιοσύνη. Οι οικογενειακοί δικαστές και αργότερα, μετά τη συνεπιμέλεια, τα οικογενειακά δικαστήρια, θα θέλουν τους γονείς, καθώς και το παιδί να συνεργάζονται μαζί τους και με τις υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης. Ο δικαστής θα είναι ο ίδιος που θα παρακολουθεί την υπόθεση για πολλά χρόνια. Το παιδί θα εκφράζει τη γνώμη του προς τις υπηρεσίες ψυχοκοινωνικής υποστήριξης, δηλαδή θα μιλάει με επιστήμονες που διαθέτουν τα αντίστοιχα επαγγελματικά δικαιώματα. Επ’ ουδενί δε θα ανακηρύσσεται νικητής και ηττημένος διάδικος από τη διαδικασία, σχεδόν δε θα υπάρχουν διάδικοι και αντιδικία.
Όλα τα ανωτέρω που σε μερικούς ακούγονται εξωπραγματικά είναι ο τρόπος που λειτουργούν όλες οι πολιτισμένες χώρες. Αυτά τα συστήνουν διεθνείς οργανισμοί σαν καλές πρακτικές.
Είναι απορίας άξιο γιατί ο κ. Υπουργός Δικαιοσύνης καθώς και οι αρνητές της συνεπιμέλειας αποφεύγουν τη συζήτηση για αυτά τα καίρια ζητήματα.
* Ο Ιωάννης Παπαρρηγόπουλος είναι Δικηγόρος ΔΣΑ
