Του Κώστα Υφαντή
Δεν ήταν πρωταπριλιάτικο αστείο: Ο Ταγίπ Ερντογάν υπέστη ήττα. Μετά από σχεδόν δύο δεκαετίες, για πρώτη φορά δεν κατορθώνει να ικανοποιήσει τις προσδοκίες που ο ίδιος έθεσε κατά την προεκλογική περίοδο και αποτυγχάνει να πιάσει τους στόχους του. Προσοχή! Παραμένει ο κυρίαρχος του παιγνιδιού με το κόμμα του να είναι μακράν πρώτη δύναμη για μία ακόμη φορά, αλλά έχει «ματώσει». Τα ποσοστά του AKP επιβεβαιώθηκαν στα επίπεδα της προηγούμενης εκλογικής αναμέτρησης, δηλαδή γύρω στο 44% (μαζί με το εθνικιστικό MHP στο 52%)αλλά αυτό έχει και μια αρνητική ανάγνωση για τον Πρόεδρο. Η εποχή των απόλυτων πλειοψηφιών μάλλον έχει τελειώσει.
Η συντηρητική μεσαία τάξη που δημιουργήθηκε και διευρύνθηκε λόγω των οικονομικών πολιτικών του AKP στο πλάι της έτσι κι αλλιώς μειοψηφούσας «φωτισμένης» κεμαλικής ελίτ δεν πείσθηκε ότι η λύση στην οικονομική της υποβάθμιση είναι ο Πρόεδρος – ένα κομμάτι της τουλάχιστον. Μικρό ίσως κομμάτι αλλά σε συνθήκες οριακής αναμέτρησης απολύτως κρίσιμο.
Η αντιπολίτευση χωρίς να έχει βελτιωθεί, χωρίς να έχει ξεφύγει από την πολιτική αναπηρία που την χαρακτηρίζει εδώ και χρόνια κατάφερε έστω και οριακά να επικρατήσει στις εμβληματικές για την πολιτική ηγεμονία του Προέδρου Άγκυρα και Κωνσταντινούπολη. Με στοιχειωδώς σοβαρούς υποψηφίους αυτή τη φορά κατάφερε να κεφαλαιοποιήσει την δυσαρέσκεια από την κακή κατάσταση της τουρκικής οικονομίας, η οποία όσο περνά ο καιρός και τα προβλήματα οξύνονται τόσο περισσότερο θα καθορίζει αποφασιστικά τα πολιτικά πράγματα.
Η διακυβέρνηση των δύο μεγάλων αστικών κέντρων είναι και ένα τεράστιο στοίχημα για την αντιπολίτευση. Ας μην ξεχνάμε ότι η μετεωρική άνοδος του AKP ήλθε ως αποτέλεσμα της οικονομικής κατάρρευσης του 2000-2001. Αν οι Γιαβάς και Εμάμογλου καταφέρουν να δείξουν ότι μπορούν να προσφέρουν τα «δημόσια αγαθά» καλύτερα από τους προκατόχους τους και έτσι πλήξουν και την «ορθοδοξία» του ίδιου του Προέδρου τότε ίσως μπορέσουμε να μιλήσουμε με μεγαλύτερη ασφάλεια για την προοπτική μεγαλύτερης αλλαγής. Είναι ακόμη πολύ νωρίς.
Τώρα, υπό φυσιολογικές συνθήκες, η Τουρκία έχει μία τριετία τουλάχιστον μπροστά της χωρίς τις «παρενοχλήσεις» των εκλογικών αναμετρήσεων. Για τον παντοδύναμο θεσμικά και πολιτικά Πρόεδρο είναι ένα κρίσιμο παράθυρο ευκαιρίας να εστιάσει στην οικονομία. Μόνο που οι επιλογές του είναι οριακές. Οι δημοσιονομικές προσαρμογές που απαιτούνται θα είναι επώδυνες. Τα στρώματα που πλήττονται σήμερα θα υποφέρουν πρώτα και ακόμη περισσότερο. Αυτό είναι το τίμημα του να αναβληθούν όλες οι δύσκολες αποφάσεις για μετά τις εκλογές. Οι προσαρμογές είναι ακόμη πιο επιτακτικές, ακόμη πιο δύσκολες και με μεγαλύτερο κόστος, ιδιαίτερα όταν ο μέσος Τούρκος ψηφοφόρος του AKP έχει γαλουχηθεί από τον ίδιο τον Πρόεδρο ότι για την κατάσταση ευθύνονται οι εχθροί του έθνους, εξωτερικοί και εσωτερικοί.
Μια τελευταία παρατήρηση: Και οι εκλογές αυτές επιβεβαίωσαν ότι η Τουρκία είναι ένα τριχοτομημένο έθνος. Μια ματιά στον εκλογικό χάρτη αρκεί. Στα δυτικά και νοτιο-δυτικά παράλια η κυριαρχία της κεμαλικής, κοσμικής και νεωτερικής – στην ιδιοτυπία της – Τουρκίας είναι δεδομένη. Η ενδοχώρα της Ανατολίας με ελάχιστες εξαιρέσεις ανήκει στο AKP και τον ισλαμογενή συντηρητισμό ο οποίος επιπλέον αποκτά και εντονότερα από ποτέ εθνικιστικά χαρακτηριστικά εξαιτίας της σύμπλευσης με το MHP. Και στα νοτιοανατολικά το Κουρδικό στοιχείο κυριαρχεί αν και πολιτικά ευνουχισμένο. Σε ότι μας αφορά, οι τουρκικές θέσεις, αιτιάσεις και διεκδικήσεις στο Αιγαίο και στην Κύπρο παραμένουν στρατηγικού χαρακτήρα και μόνο η εργαλειοποίησή τους μπορεί να αυξομειώνεται ανάλογα με την εσωτερική συγκυρία.
*Ο κ. Κώστας Υφαντής είναι Αναπληρωτής Καθηγητής Διεθνών Σχέσεων στο Πάντειο Πανεπιστήμιο και Επισκέπτης Καθηγητής στο Πανεπιστήμιο Kadir Has στην Κωνσταντινούπολη.
