Το 1929 ξεχωρίζει έως σήμερα για την πιο ακραία και μεγάλης διάρκειας οικονομική κρίση την οποία γνώρισε ποτέ το καπιταλιστικό σύστημα και κυρίως για την εμφάνισή της στις ΗΠΑ! Η παγκόσμια ιστορία υπέστη μία άνευ προηγουμένου κρίση, η οποία είχε αντίκτυπο σε κάθε όψη της κοινωνικής και οικονομικής ζωής ολόκληρου του πλανήτη.
Η οικονομική κατάρρευση που ακολούθησε τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο είχε παγκόσμιο χαρακτήρα και επηρέασε όλες τις πτυχές του οικονομικού συστήματος. Μελετώντας το κραχ του 1929 καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι ο πανικός των επενδυτών συνέβαλε αρκετά αλλά όχι και τόσο αποφασιστικά όσο η ατολμία της Κεντρικής Τράπεζας και της ρεπουμπλικανικής τότε κυβέρνησης για την στήριξη της οικονομίας.
Η στάση της Αμερικανικής Κεντρικής Τράπεζας επικρίθηκε έντονα και θεωρήθηκε ανεπαρκής, καθώς οι κινήσεις της δεν ήταν ένα σχέδιο πρόληψης αλλά είχε χαρακτήρα καταστολής και εποπτείας. Αρχικά η FED κράτησε τα επιτόκια χαμηλά, προσφέροντας «εύκολο χρήμα» για τους κερδοσκόπους τροφοδοτώντας τη φούσκα. Μόλις είδε τα σκούρα αποφάσισε να αυξήσει τα επιτόκια δίνοντας τη “χαριστική βολή” στο σύστημα. Οι αγορές κατόρθωσαν να ανακάμψουν έπειτα από πέντε χρόνια καθοδηγούμενες από τη γενναία πολιτική του Δημοκρατικού Φραγκλίνου Ρούσβελτ, ο οποίος με το πρόγραμμα «New Deal» επέφερε σαρωτικές αλλαγές στο κράτος
Οι επενδυτές χρειάστηκε να περιμένουν 25 χρόνια για να πάρουν πίσω τα χρήματα τους!. Ήταν ένα κλίμα που θα επαναλαμβανόταν με την άνοδο του Pόναλντ Pίγκαν στην εξουσία. H επανεμφάνιση αυτού του κλίματος ίσως να μην ήταν ένα τυχαίο γεγονός! Oι περισσότεροι απ’ αυτούς που έχουν σημαντικά ποσά για να επενδύσουν είναι, συνήθως, ρεπουμπλικάνοι. Λογικό και αναπόφευκτο, να πιστεύουν στους πολιτικούς που υποστηρίζουν και στα οικονομικά πλεονεκτήματα που απορρέουν εξ αυτών. Ολόκληρη πανδημία διέλυσε την πραγματική οικονομία και οι δείκτες στη Wall Street γράφουν νέα υψηλά με τον ρεπουμπλικάνο πρόεδρο Τραμπ!
Πριν από 33 χρόνια, στις 19 Οκτωβρίου του 1987,η Γουόλ Στριτ έμοιαζε για ακόμη μία φορά με πεδίο μάχης. Μέσα σε μια ημέρα ο δείκτης έχασε 22%! Ήταν η μεγαλύτερη πτώση που σημειώθηκε ποτέ στην αγορά μετοχών!
«Η οικονομική ανάπτυξη της εποχής του Ρέιγκαν διέτρεχε ήδη το τέταρτο έτος της, και ενώ η οικονομία ήκμαζε, ταυτόχρονα έδειχνε σαφή σημάδια αστάθειας... Τα τεράστια κρατικά ελλείμματα υπό τον Ρέιγκαν είχαν τριπλασιάσει περίπου το εθνικό χρέος…Ήταν διάχυτη η ανησυχία ότι η Αμερική θα έχανε την ανταγωνιστικότητά της- τα ΜΜΕ δεν έχαναν ευκαιρία να κρούσουν τον κώδωνα του κινδύνου για την αυξανόμενη «ιαπωνική απειλή» Από την αρχή του χρόνου, όπου ο μέσος βιομηχανικός δείκτης Dow Jones ξεπέρασε για πρώτη φορά τις 2000 μονάδες, το χρηματιστήριο είχε κερδίσει παραπάνω από 40%φτάνοντας τις 2700 μονάδες και η Wall Street είχε πέσει με τα μούτρα στην κερδοσκοπία...
Τη Δευτέρα, 19/10/1987, το απόγευμα είχα προγραμματισμένο ταξίδι για το Ντάλας, όπου την Τρίτη θα μιλούσα στην Ένωση Αμερικανών Τραπεζιτών…Η αγορά εκείνο το πρωί άνοιξε αδύναμα...Δεν είχα τηλέφωνο στο αεροπλάνο. Οπότε το πρώτο πράγμα που έκανα όταν έφθασα ήταν να ρωτήσω αυτούς που με υποδέχτηκαν, πώς πήγε τελικά το χρηματιστήριο; Εκείνος απάντησε, κάτω 508! Συνήθως όταν λέμε 508, εννοούμε 5,08. άρα η αγορά είχε πέσει μόνο κατά 5 μονάδες.
Ουφ, είπα, δεν άξιζε όλη η αγωνία που τραβήξαμε! Καθώς πρόφερα τα λόγια μου όμως είδα ότι η έκφραση του προσώπου του δεν έδειχνε ανακούφιση. Η πραγματικότητα ήταν ότι η αγορά είχε πέσει 508 μονάδες-πτώση 22,5%, στη μεγαλύτερη μονοήμερη απώλεια της ιστορίας, μεγαλύτερη και από αυτή με την οποία ξεκίνησε η μεγάλη ύφεση με αφορμή τη Μαύρη Παρασκευή του 1929….Οι πιο δυσάρεστες συζητήσεις μου ήταν με χρηματιστές και τραπεζίτες που γνώριζα από χρόνια, που οι φωνές τους έτρεμαν από τον φόβο.» Άλαν Γκρίνσπαν, Η εποχή των αναταράξεων (πρώην κεντρικός τραπεζίτης Fed)
Η διαφορά της «Μαύρης Δευτέρας» με το κραχ του 1929 βρίσκεται στο ότι η αμερικανική οικονομία ήταν πιο δυνατή και ανθεκτική. Επίσης καθοριστική υπήρξε η επέμβαση της κυβέρνησης και της κεντρικής τράπεζας των ΗΠΑ, οι οποίες διέθεσαν στην αγορά μεγάλες ποσότητες ρευστού. Πολλοί επενδυτές δεν κατάλαβαν τι ακριβώς έγινε, καθώς το κραχ ήταν σύντομο και η ανάκαμψη ήρθε αρκετά γρήγορα. Οι τράπεζες επωφελήθηκαν, μείωσαν τα επιτόκια και δάνεισαν σημαντικά κεφάλαια στις μεγαλύτερες εισηγμένες επιχειρήσεις. Το 1987 ανέλαβε το τιμόνι της FED ο Άλαν Γκρίνσπαν. Η επιτυχής, σύμφωνα με τους περισσότερους αναλυτές, αντιμετώπιση του κραχ του 1987 του χάρισε τη φήμη η οποία τον συνοδεύει ως σήμερα.
Καθώς απομένουν ελάχιστες ημέρες για να μας αποχαιρετίσει ο «μήνας των κραχ» και πλησιάζουμε στις αμερικανικές εκλογές που θα δώσουν την τάση για τα επόμενα τέσσερα χρόνια (και με τον «φόβο να μας χτυπάει την πόρτα», 24/10/2020), καλούμαστε να αποκρυπτογραφήσουμε τα μηνύματα που μας στέλνουν οι διεθνείς αγορές. Τα κραχ πάντοτε ξεκινάνε από την υπερβολική ευφορία και ευεξία που κάνει τους ανθρώπους να υπερτιμούν τις δυνατότητές τους, να εκτίθενται υπερβολικά στο δανεισμό, με αποτέλεσμα η σκληρή πραγματικότητα, κάποια στιγμή να τους προσγειώνει και να μετατρέπει την ευεξία σε φόβο. Ο φόβος είναι η ανθρώπινη αντίδραση όταν απειλείται το αίσθημα της αυτοσυντήρησής και φυσικά της ίδιας του της ζωής (σήμερα με τον Covid-19)!
Ως αποτέλεσμα, σε ατομικό επίπεδο, η κύρια οικονομική αντίδραση του είναι η τάση για αποφυγή ρίσκου, η μείωση της κατανάλωσης και η αποξένωση με τους συνανθρώπους του. Σε επίπεδο επιχειρήσεων το πλήγμα επικεντρώνεται στις τράπεζες όπου η μη έγκαιρη πληρωμή των δόσεων από τους πολίτες που χάνουν την εργασία τους λόγω της κρίσης, έχει ως αποτέλεσμα να βρεθούν οι τράπεζες με τεράστιο αριθμό κατασχεμένων ακινήτων παγκοσμίως.
Οι πωλήσεις των κατασχεμένων ακινήτων ωθούν τις τιμές τους ακόμα πιο κάτω πράγμα το οποίο επιτείνει το πρόβλημα, καθώς οι τράπεζες πωλούν για να μειώσουν το δανεισμό τους και να αυξήσουν τη κεφαλαιακή τους επάρκεια Οι επιχειρήσεις λόγω τις μειωμένης ζήτησης ξεκινούν τη μείωση της παραγωγής και τις απολύσεις, πράγμα το οποίο σημαίνει μεγαλύτερη μείωση της κατανάλωσης. Ένα παγκόσμιο καθοδικό σπιράλ που το 1929 φαντάζει ανέκδοτο, αν υπολογίσουμε και την άνοδο του βιοτικού επιπέδου του πλανήτη τα τελευταία χρόνια.
Οι ιδιώτες επενδυτές πωλούν μετοχές- ομόλογα κλπ. για να περισώσουν κάποια μετρητά,, τα αμοιβαία κεφάλαια πωλούν για να επιστρέψουν τα δάνεια τους στις τράπεζες και τα κεφάλαια στους επενδυτές. Κι όμως οι αγορές διανύουν την καλύτερή τους περίοδο, μέχρι στιγμής. Οι απώλειες του Μαρτίου αποτελούν παρελθόν. Για άλλη μια φορά οι αγορές ανέκαμψαν άμεσα και γρήγορα. Η διαφορά ήταν στην γρήγορη μετάλλαξη των Κεντρικών Τραπεζών, και ιδιαιτέρως της ΕΚΤ, που όπως είχαμε αναφέρει σε παλαιότερα σχόλια, στην επόμενη κρίση θα αγοράζουν τα πάντα!!
Μπορεί το 1929 οι πάντες να πουλούσαν, υπό το καθεστώς φόβου, και η υπερπροσφορά πωλήσεων να οδήγησε στο «μεγάλο κραχ». Σήμερα όμως υπάρχει ένας μεταλλαγμένος «γκρουπιέρης» και όπως λέει ένα παλαιό ρητό «δεν πάμε ποτέ ενάντια στην FED!» Και όχι μόνο! Το ρητό βέβαια είναι παλαιό. Φαντάζομαι αυτός που το έγραψε για πρώτη φορά εάν γνώριζε τη σημερινή μεταλλαγμένη FED θα έλεγε: Πόσος φόβος είναι ικανός να κερδίσει τις Κεντρικές Τράπεζες;
