Είναι αρκετά ισχυρές οι πιθανότητες μετά από μερικά χρόνια η Ελλάδα να αντιμετωπίσει μια νέα κρίση, όταν η δυναμική από την ανάπτυξη θα αρχίσει να ξεθωριάζει και οι δανειακές ανάγκες της χώρας να αυξάνονται, δηλώνει στο Liberal.gr, o Ζολτ Ντάρβας.
Ο οικονομικός αναλυτής του Bruegel που βρίσκεται στην Αθήνα, προσκεκλημένος σε χρηματοοικονομικό συνέδριο, χαρακτηρίζει κατώτερα των περιστάσεων τα προχθεσινά μέτρα του πακέτου Τσίπρα, θεωρεί λάθος ότι παραπέμφθηκαν στο 2020 αυτά που αφορούν την ανάπτυξη και τις επενδύσεις, για τη συνεχιζόμενη βουτιά των οποίων, όπως και την αδυναμία προσέλκυσης νέων, εκφράζει την μεγάλη του ανησυχία.
Τα δύσκολα, όπως λέει, δεν αφορούν στα αμέσως επόμενα χρόνια, όπου η οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, οι χρηματοδοτικές ανάγκες να είναι περιορισμένες και το «μαξιλάρι» γεμάτο, όσο μετά από μια τριετία, όπου προβλέπει πως η ελληνική οικονομία θα αρχίσει να ξεμένει από τις όποιες δυνάμεις της.
«Σε αυτό λοιπόν τον χρονικό ορίζοντα θα έδινα πιθανότητες 50% στο σενάριο μιας νέας ελληνικής κρίσης, 40% στο σενάριο η οικονομία να συνεχίσει να πορεύεται ασθμαίνοντας, και μόνο 10% για ένα αναπτυξιακό θαύμα», σχολιάζει ο κ. Ντάρβας σε πείσμα όσων πιστεύουν ότι τα χειρότερα πέρασαν. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, όπως λέει, ένα νέο μνημόνιο θα μπορούσε να είναι πιθανό.
Συνέντευξη στον Γιώργο Φιντικάκη
Σχολιάστε μας το πακέτο παροχών που ανακοίνωσε ο Πρωθυπουργός Αλ.Τσίπρας. Εκτιμάτε ότι είναι αυτό που χρειάζεται αυτή την στιγμή η ελληνική οικονομία;
Η ελληνική κυβέρνηση έχει κάποιο δημοσιονομικό χώρο και έχει πετύχει υπερπλεονάσματα την προηγούμενη τριετία.
Προφανώς υπάρχουν κάποια χρήματα για να ξοδέψει και είναι κατανοητό ότι αυτά θα διατεθούν, ειδικά πριν από εκλογές. Το θέμα όμως είναι να χρησιμοποιηθεί ένας τέτοιος δημοσιονομικός χώρος για να δώσει ώθηση στην ανάπτυξη, γιατί όσο υψηλότερη αυτή είναι, τόσο αυξάνονται τα φορολογικά έσοδα και ενισχύεται η βιωσιμότητα του ελληνικού χρέους.
Από αυτή την άποψη, έχει νόημα η μείωση των εργοδοτικών εισφορών, ειδικά στην υπερφορολογημένη ελληνική οικονομία, καθώς έτσι θα ενισχυθεί η απασχόληση. Θα μπορούσε επίσης να αποτελέσει ένα βήμα για την μείωση της μαύρης εργασίας, παρ'' ότι οι εισφορές θα παραμείνουν υψηλές και η μάχη κατά της αδήλωτης εργασίας θα πάρει καιρό. Νόημα θα είχαν επίσης, από κοινωνικής και αναπτυξιακής πλευράς, κίνητρα προς τις ιδιωτικές επιχειρήσεις, προκειμένου να προσλάβουν νέους ανθρώπους. Επίσης νόημα θα είχε η αύξηση στις δημόσιες επενδύσεις, εφόσον φυσικά υπάρξει σωστή διαχείριση.
Παρ'' όλα αυτά, τα μέτρα που ανακοινώθηκαν προχθές (13η σύνταξη, μείωση του ΦΠΑ σε συγκεκριμένα προιόντα και υπηρεσίες), δεν καλύπτουν τα δικά μου κριτήρια. Πολύ φοβάμαι ότι το πακέτο μέτρων του 2019 δεν θα βοηθήσει την ελληνική οικονομία να μπει σε ένα βιώσιμο μονοπάτι.
Τα μέτρα που θα μπορούσαν να δώσουν ώθηση στην ανάπτυξη μετατέθηκαν για το 2020, ενώ το εύρος του πακέτου της διετίας 2019-2020 φαίνεται ότι υπερβαίνει το διαθέσιμο δημοσιονομικό χώρο, δεδομένης της υποχρέωσης της Ελλάδας να συνεχίσει να επιτυγχάνει πρωτογενή πλεονάσματα 3,5% του ΑΕΠ.
Φοβάμαι επίσης ότι είναι λανθασμένο το επιχείρημα της ελληνικής κυβέρνησης ότι θα καταθέσει 5,5 δισ ευρώ σε ένα δεσμευμένο λογαριασμό, ως εγγύηση έναντι των δανειστών ότι θα εφαρμοσθούν έως το 2022 οι δημοσιονομικοί στόχοι για τα πλεονάσματα.
Τι εννοείτε ακριβώς;
Εννοώ ότι τα χρήματα ενός δεσμευμένου λογαριασμού (ή κάθε λογαριασμού) είναι περιουσιακό στοιχείο της κυβέρνησης. Εάν προορίζονταν για την αποπληρωμή χρέους θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν για παράδειγμα, ως εγγύηση για την εξόφληση δανείων. Εννοώ ότι τα χρήματα αυτά δεν έχουν την παραμικρή σχέση με τη δημοσιονομική ισορροπία, δηλαδή τη διαφορά μεταξύ δημοσίων εσόδων και δαπανών. Οποιαδήποτε χρήματα σε ένα δεσμευμένο ή μη λογαριασμό, δεν μπορούν να εγγυηθούν ότι θα επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι. Μόνο οι μειώσεις στις δημόσιες δαπάνες και η αύξηση στα έσοδα, μπορούν να επηρεάσουν το δημοσιονομικό αποτέλεσμα.
Πως θα χαρακτηρίζατε την Ελλάδα εννέα μήνες μετά το τέλος του 3ου μνημονίου; Έχει ξεφύγει από τον κίνδυνο;
Τα καλά νέα είναι ότι η ανάπτυξη και η μείωση της ανεργίας συνεχίζονται, ενώ υπήρξε μια αύξηση στους μισθούς. Ωστόσο αυτό είναι το αποτέλεσμα της ανάκαμψης έπειτα από μια πολύ βαθιά συρρίκνωση που υπέστη η χώρα μεταξύ 2009-2015.
Η μεσοπρόθεσμη αναπτυξιακή δυναμική της Ελλάδας παραμένει αδύναμη. Η κόπωση μπορεί να φρενάρει ριζικές μεταρρυθμίσεις, αναγκαίες για να βελτιωθεί το επιχειρηματικό περιβάλλον και να δοθεί ώθηση στις επενδύσεις. Εξαιρετική ανησυχία προκαλεί η μεγάλη πτώση το 2018 των επενδύσεων, σπρώχνοντας τις σε ακόμη χαμηλότερα επίπεδα. Οι καθαρές επενδύσεις, έγιναν ακόμη πιο αρνητικές το 2018, δείχνοντας ότι το κεφαλαιακό απόθεμα συνεχίζει να μειώνεται. Δυστυχώς δεν βλέπουμε κάποια αύξηση των ξένων επενδύσεων στην Ελλάδα.
Τι θα συμβεί αν αυτή η κατάσταση συνεχιστεί; Παλαιότερα είχατε υποστηρίξει ότι αργά ή γρήγορα, το χαμηλό κεφαλαιακό απόθεμα θα αποτελέσει το μεγαλύτερο εμπόδιο για την ανάπτυξη, η οποία με την σειρά της θα υποχωρήσει κι άλλο, τα έσοδα θα μειωθούν, αυτό θα δυσκολέψει την ικανοποίηση των στόχων για τα πλεονάσματα και η Ελλάδα θα οδηγηθεί ξανά στον δανεισμό του ESM. Επιμένετε σε αυτή την άποψη;
Διατηρώ την ίδια άποψη, ενώ η περαιτέρω πτώση των καθαρών επενδύσεων το 2018, χειροτερεύει την κατάσταση. Για παράδειγμα, ο κίνδυνος είναι οι τουρίστες που επισκέπτονται τα καλοκαίρια τη χώρα, να μην έχουν την ίδια διάθεση να κάνουν διακοπές στην Ελλάδα, εφόσον επιδεινωθεί η ποιότητα της ξενοδοχειακής υποδομής, και ενώ θα καθυστερεί ο εκσυγχρονισμός των παλαιών ξενοδοχείων.
Επίσης τυχόν επιβράδυνση της ανάπτυξης μπορεί να επιδεινώσει τον τρόπο με τον οποίο αντιμετωπίζουν οι αγορές την Ελλάδα, γεγονός που με τη σειρά του θα αυξήσει τις δυσκολίες χρηματοδότησης της χώρας, ειδικά από τα μέσα της δεκαετίας του 2020, οπότε και οι ανάγκες εξυπηρέτησης του χρέους αυξάνονται. Κάτω από αυτές τις προϋποθέσεις, ένα νέο μνημόνιο θα μπορούσε να είναι πιθανό.
Επομένως ποιο πιστεύετε ότι είναι το πιο πιθανό σενάριο;
Θα ήθελα να τονίσω ότι ανησυχώ για την μεσοπρόθεσμη περίοδο, δηλαδή για μετά από 3-5 χρόνια, όχι μέχρι τότε. Τα αμέσως επόμενα χρόνια, η οικονομία θα συνεχίσει να αναπτύσσεται, η ανεργία να μειώνεται, ενώ οι χρηματοδοτικές ανάγκες της Ελλάδας είναι περιορισμένες, και το "μαξιλάρι" μεγάλο. Δεν θα περίμενα μια δημοσιονομική κρίση τα επόμενα χρόνια.
Το δυσμενές μου σενάριο τοποθετείται σε 3-4 χρόνια από σήμερα, όταν θα αρχίσει να ξεθωριάζει η δυναμική της όποια ανάκαμψης έπειτα από την βαθιά ύφεση της περιόδου 2009-2015, και ενώ οι ανάγκες χρηματοδότησης θα έχουν αυξηθεί.
Σε αυτό λοιπόν τον χρονικό ορίζοντα θα έδινα πιθανότητες 50% στο σενάριο μιας νέας ελληνικής κρίσης, 40% στο σενάριο η οικονομία να συνεχίσει να πορεύεται ασθμαίνοντας, και μόνο 10% για ένα αναπτυξιακό θαύμα...
Τι πρέπει να κάνει η Ελλάδα για να αποφύγει μια νέα περιπέτεια σαν αυτήν που προβλέπει το δυσμενές σας σενάριο;
Η λίστα των προτεραιοτήτων στις μεταρρυθμίσεις είναι πολύ μεγάλη. Κυρίαρχη θέση σε αυτές έχει η φορολογική μεταρρύθμιση: Πολύ λίγοι άνθρωποι και πολύ λίγες εταιρείες στην Ελλάδα πληρώνουν πολύ υψηλούς φόρους, ωθώντας πολλούς στην μαύρη οικονομία. Είναι κακό για εργαζόμενους, και επιχειρήσεις, και δυναμιτίζει την ανάπτυξη. Απαραίτητο είναι να μειωθούν οι φόροι αλλά και να διευρυνθεί η φορολογική βάση.
Δυστυχώς, έπειτα από τρία μνημόνια (2010-2018), δεν έχει συμβεί το παραμικρό με τη φορολογική μεταρρύθμιση. Η βελτίωση του επιχειρηματικού κλίματος, και το να καταστεί η Ελλάδα ελκυστική σε ξένες επενδύσεις, είναι μια άλλη προτεραιότητα. Επίσης το ελληνικό τραπεζικό σύστημα είναι αδύναμο και η πιστωτική επέκταση αρνητική. Χρειάζονται περισσότερες ενεργητικές πολιτικές για να πάρουν μπροστά οι τράπεζες και η στεγαστική πίστη.
* Ο Ζολτ Ντάρβας είναι senior fellow και οικονομικός αναλυτής στο think tank Bruegel
