Από το 2004 που έγινε η πρώτη εκλογή αρχηγού ελληνικού κόμματος με καθολική ψηφοφορία από την (δήθεν) κομματική βάση, μέχρι το 2024, πέρασε αρκετός χρόνος ώστε να έχουμε δυνατότητα να κρίνουμε αν το μοντέλο πήγε καλά, άσχημα ή αδιάφορα. Αν δεν μου διαφεύγει κάτι, με αυτή τη διαδικασία (δίνεις 3-5 ευρώ συνδρομή και ψηφίζεις) εκλέχτηκαν ο Γιώργος Παπανδρέου, η Φώφη Γεννηματά, ο Νίκος Ανδρουλάκης, ο Αντώνης Σαμαράς, ο Κυριάκος Μητσοτάκης, ο Αλέξης Τσίπρας και ο Στέφανος Κασσελάκης. Είκοσι χρόνια, τρία κόμματα, καμιά δεκαριά εκλογικές διαδικασίες, ξέρουμε πια τα συν και τα πλην, οπότε αξιολογούμε.
Κάποιες απ’ αυτές τις εκλογές θα είχαν το ίδιο (αυτονόητο) αποτέλεσμα, ακόμα κι αν δεν γίνονταν με καθολική ψηφοφορία αλλά με διαδικασίες κάποιου σώματος περιορισμένου αριθμού, ενός συνεδρίου για παράδειγμα. Ο Γιώργος το 2004, η Φώφη το 2015 και ο Τσίπρας το 2022 ήταν έτσι κι αλλιώς αδιαφιλονίκητοι. Στις υπόλοιπες πιο διαφιλονικούμενες αναμετρήσεις, αλλού ο κόσμος διέλυσε τους εσωκομματικούς μηχανισμούς (Σαμαράς απέναντι στην Ντόρα το 2009) κι αλλού τα κομματικά μηχανάκια νίκησαν κατά κράτος (Φώφη εναντίον Καμίνη, Θεοδωράκη το 2017, Ανδρουλάκης εναντίον Λοβέρδου το 2021).
Υπήρξαν και δυο κορυφαίες διαδικασίες που η έκπληξη συμβάδισε με το απρόσμενο ή το φαιδρό. Αρχικά, οι εκλογές στη ΝΔ το 2016-17, όπου ένα ηλεκτρονικό φιάσκο και μια πρωτοφανής ανοργανωσιά έκαναν το εκλογικό σώμα να αλλάζει γνώμη κάθε δυο μήνες. Ξεκίνησε ψηφίζοντας Μεϊμαράκη, δημοσκοπικά πήγε στον Τζιτζικώστα, για να καταλήξει τελικά στον Μητσοτάκη μετά από έξι μήνες προεκλογικών ζυμώσεων και μετωπικών αντιπαραθέσεων.
Η άλλη βέβαια ήταν η διαδικασία εκλογής ηγεσίας στον Σύριζα το φθινόπωρο του 2023, όπου έγινε το αδιανόητο. Ένας άγνωστος ήρθε από το εξωτερικό και δίχως να τον ξέρει κανένας αλλά και χωρίς να έχει την παραμικρή σχέση με το κόμμα, κέρδισε τις εσωκομματικές εκλογές χάρις στους άσχετους πολίτες που πήγαν και τον ψήφισαν. Η συγκεκριμένη διαδικασία έφτασε το μοντέλο στο ακραίο του όριο. Όχι μόνο ψηφίζουν για αρχηγό άνθρωποι που δεν είναι μέλη του κόμματος, αλλά δεν ήταν μέλος ούτε καν αυτός που εξελέγη. Γράφτηκε στο κόμμα την ημέρα που ψήφισε τον εαυτό του. Και μάλιστα, λίγα χρόνια νωρίτερα δήλωνε οπαδός του μεγάλου αντιπάλου, του Μητσοτάκη.
Θα ανέμενε κανείς, ειδικά μετά την εκλογή Κασσελάκη, τα κόμματα να κάτσουν και να συζητήσουν εσωτερικά αυτή την εν πολλοίς ανορθόδοξη διαδικασία που τα μετατρέπει σε σκορποχώρι ενός χαοτικού εκλογικού σώματος. Κι όμως δεν το κάνουν. Γιατί;
(Αύριο το τρίτο μέρος. Τι πρέπει να γίνει)
