«Οι Δυνάμεις Αμύνης του Ισραήλ (ΔΑΙ) δεν εκπλήρωσαν την αποστολή τους, δηλαδή να υπερασπισθούν τους κατοίκους με τον πλέον αποτελεσματικό τρόπο και ως εκ τούτου απέτυχαν στην αποστολή τους».
Με αυτή τη λιτή παραδοχή, στη μοναδική μέχρι τούδε εκδοθείσα επίσημη έκθεση διερευνήσεως της αντιδράσεώς τους, οι Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις ανέλαβαν ευθέως την ευθύνη, για την κολοσσιαία αποτυχία τους, να αντιμετωπίσουν την τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, την 7η Οκτωβρίου 2023. Το Ισραήλ υπέστη στρατηγικό αιφνιδιασμό. Η Χαμάς του επέφερε το μεγαλύτερο πλήγμα, σε επίπεδο απωλειών, από την εποχή του Ολοκαυτώματος, ήτοι 1200 νεκροί και 250 αιχμάλωτοι και το οδήγησε σε ένα πόλεμο που επεκτάθηκε προς το Λίβανο, ενέπλεξε το Ιράν και τους αυτονομιστές Χούτι της Υεμένης, αλλά και Δυτικές δυνάμεις (ΗΠΑ, Μ. Βρετανία κτλ), χωρίς ορατό τέλος και με κίνδυνο να διευρυνθεί σε ολόκληρη τη Μέση Ανατολή με απρόβλεπτες συνέπειες.
Παρότι η έκθεση κινείται στο τακτικό επίπεδο και αναφέρεται στη Μάχη του Κιμπούτς Μπέρι (Be’eri), το οποίο πλήρωσε ένα από τα βαρύτερα τιμήματα της τρομοκρατικής δράσεως της Χαμάς, παρέχει μια πολύ συνοπτική περιγραφή και αξιολόγηση της αντιδράσεως των δυνάμεων ασφαλείας. Εύλογα τίθεται το ερώτημα, είναι δυνατόν να εξαχθούν γενικότερα συμπεράσματα για την αντιμετώπιση της εισβολής της Χαμάς από μια και μόνο μάχη; Η απάντηση είναι θετική, καθώς πληροφορίες και μαρτυρίες από άλλες μάχες όχι μόνο τα επιβεβαιώνουν, αλλά και τα ενισχύουν, δημιουργώντας έτσι ένα πλαίσιο αναφοράς. Πέραν αυτού ακόμη και αν είχε αντιμετωπισθεί επιτυχώς η Χαμάς σε όλες τις άλλες μάχες και είχε παραμείνει ενεργή μόνο αυτή του Κιμπούτς Μπέρι, πάλι η συνολική εικόνα της επιχειρήσεως θα επηρεαζόταν από την τελευταία.
Τα κύρια συμπεράσματα, τα οποία εξήχθησαν εκ της Μάχης του Κιμπούτς Μπέρι συνοψίζονται ως εξής: Οι ΔΑΙ, δεν ήταν έτοιμες για την αντιμετώπιση ενός σεναρίου ευρείας διεισδύσεως της Χαμάς, ενώ διαμόρφωσαν μια ολοκληρωμένη εκτίμηση της καταστάσεως μόλις τις απογευματινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου. Η αντιμετώπιση της Χαμάς στο Κιμπούτς για επτά ώρες περίπου εγένετο αποκλειστικά από τους κατοίκους του, ενώ η σταδιακή είσοδος στον αγώνα των δυνάμεων ασφαλείας χαρακτηρίζεται από έλλειψη αποτελεσματικής διοικήσεως και ελέγχου, συντονισμού και κατάλληλης συγκροτήσεως των δυνάμεων και των μονάδων, τα οποία τελικά βελτιώθηκαν και προϊόντος του χρόνου επετεύχθη η εξουδετέρωση της Χαμάς.
Επίσης, κατά τη διεξαγωγή της μάχης, παρουσιασθήκαν φαινόμενα απρεπούς συμπεριφοράς από τις δυνάμεις ασφαλείας προς τους κατοίκους, ενώ η διαχείριση ενός σοβαρού επεισοδίου ομηρίας κατοίκων εντός του Κιμπούτς ήταν ανεπιτυχής, με αρνητικά αποτελέσματα. Διαβάζοντας και εμβαθύνοντας μέσα και πίσω από τις γραμμές αυτών των συμπερασμάτων, με βάση βασικές αρχές της εθνικής ασφάλειας και τη στρατιωτική τέχνη, ανακύπτει ανάγλυφη η εικόνα της αντιδράσεως του κράτους του Ισραήλ και των οργάνων του την συγκεκριμένη ημέρα.
Σχεδίαση Επιχειρήσεων
Η προπαρασκευή των ΔΑΙ μόνο για την αντιμετώπιση μεμονωμένων, περιορισμένης εκτάσεως και αριθμού διεισδύσεων σε συγκεκριμένα σημεία, όπως επίσης η εκπαίδευση, ο προσανατολισμός και η διατήρηση περιορισμένων δυνάμεων προς τούτο, καταδεικνύει την έλλειψη σχεδιασμού αμυντικών επιχειρήσεων στο Νότιο Ισραήλ, έναντι της Λωρίδας της Γάζας. Ο ισχυρισμός ότι οι ΔΑΙ δεν ήταν προπαρασκευασμένες για να αντιμετωπίσουν ένα σενάριο ευρείας κλίμακας επιθέσεως της Χαμάς, δεν ευσταθεί και θα μπορούσε ακόμη να χαρακτηριστεί και ως παρελκυστικός για να αμβλύνει τις ευθύνες τους.
Οι ΔΑΙ δεν είχαν αξιολογήσει ορθά, όπως αποδείχθηκε στην πράξη, και είχαν υποτιμήσει τις δυνατότητες της Χαμάς, οι οποίες συνεχώς διευρύνονταν ποσοτικά και ποιοτικά την τελευταία δεκαπενταετία. Συνέπεια αυτού ήταν να μην αναθεωρήσουν και αναπροσαρμόσουν το επιχειρησιακό τους δόγμα στα νέα δεδομένα και να μεριμνήσουν, ώστε αυτό να αντανακλάται στα σχέδιά τους.
Η επιχειρησιακή σχεδίαση τόσο του Επιτελείου των ΔΑΙ όσο και της Νότιας Διοικήσεως, στον τομέα της οποίας έλαβε χώρα η εισβολή της Χαμάς, ήταν εντελώς ανεπαρκής. Ειδικότερα η Νότια Διοίκηση, δεν είχε εκπονήσει Σχέδιο Επιχειρήσεων Αμύνης, με κατανομή του εδάφους έναντι της Λωρίδας της Γάζας στους υφιστάμενους Σχηματισμούς της και ανάθεση έργων και αποστολών, τις οποίες έπρεπε να φέρουν σε πέρας. Κατά συνέπεια οι υφιστάμενοι Σχηματισμοί δεν διέθεταν δυνάμεις ανάλογου επίπεδου ετοιμότητας και διαθεσιμότητας, ώστε να είναι ικανές να αντιδράσουν σε οποιοδήποτε κίνδυνο και απειλή που είχε σχεδιασθεί στον τομέα τους. Γενικώς μια επιχειρησιακή σχεδίαση πρέπει να αντιμετωπίζει όχι μόνο τις δύσκολες καταστάσεις αλλά και τις πλέον δυσμενείς (worst case scenario).
To αποτέλεσμα ήταν οι Διοικήσεις και τα Τμήματα να αυτοσχεδιάζουν, ασυντόνιστα. Σημείο καμπής αποτέλεσε η κατανομή του εδάφους σε Επιχειρησιακούς Τομείς και ο ορισμός Διοικητών σε αυτούς, τις απογευματινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου. Από τότε άρχισε να ενασκείται ουσιαστική διοίκηση στις δυνάμεις, να εκπονούνται σχέδια και να συντονίζεται η διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Έτσι επιτεύχθηκε σταδιακά ο έλεγχος της καταστάσεως, ο περιορισμός της Χαμάς, η ανάληψη της πρωτοβουλίας από τις ισραηλινές δυνάμεις και η εκκαθάριση των τομέων τους.
Γιατί δεν υπήρχε η κατάλληλη επιχειρησιακή σχεδίαση; Είχε επικρατήσει η αλαζονική αντίληψη ότι η Χαμάς δεν είχε τη δυνατότητα, την τόλμη και τα μέσα να αναλάβει την πρωτοβουλία για τέτοιου είδους και εκτάσεως επιχείρηση. Σε αυτό είχε συμβάλει αποφασιστικά και η αντίληψη ότι είχε επιτευχθεί η αποτροπή της Χαμάς είτε μέσω της στρατηγικής του «κουρέματος του γρασιδιού - mowing the grass» είτε της «διευκολύνσεως» της από το Ισραήλ να διακυβερνά τη Γάζα, ώστε να διατηρείται η αντιπαράθεση με την Παλαιστινιακή Αρχή στη Δυτική όχθη και να υπονομεύεται η δημιουργία ενιαίου παλαιστινιακού κράτους.
Το «κούρεμα του γρασιδιού», είναι μια στρατηγική φθοράς, με περιορισμένους αντικειμενικούς σκοπούς, ώστε να περιορισθεί η ικανότητα των αντιπάλων του Ισραήλ (Χαμάς, Χεζμπολάχ κτλ) να το πλήξουν αποφασιστικά, με σκοπό την προσωρινή αποτροπή. Αυτή επιτυγχανόταν με ευρείας κλίμακος στρατιωτικές επιχειρήσεις, κατά περίπτωση και κατά βάση με αεροπορικές προσβολές, όπως την τελευταία εικοσαετία οι τρείς πόλεμοι και μικρότερες επιχειρήσεις στη Γάζα και ο δεύτερος πόλεμος του Λιβάνου με τη Χεζμπολάχ (στην ακραία του εκδοχή ως «δόγμα της Νταχίγια»).
Επίσης, πρέπει να προστεθεί και η έλλειψη γραπτής Εθνικής Στρατηγικής, η οποία ακουμπά στην κυβέρνηση και συνιστά ένα σημαντικό κενό. Η απουσία ενός στιβαρού αφετηριακού κειμένου για μια χώρα βρίσκεται σε κατάσταση συγκρούσεως από τη δημιουργίας της, το οποίο να αποτελεί οδηγό αλλά και δημιουργεί παράλληλα δεσμεύσεις για τις κυβερνήσεις της, έχει επιπτώσεις μέχρι και το κατώτατο επίπεδο των ΔΑΙ.
Ένα τέτοιο κείμενο αρχών και κατευθύνσεων αποτελεί το «φάρο» της πολιτικής βουλήσεως, στον οποίο πρέπει να προσανατολίζεται και ο τελευταίος στρατιώτης. Όλα αυτά κατέρρευσαν ηχηρά το πρωί της 7ης Οκτωβρίου και αναδείχθηκαν οι αδυναμίες και τα κενά, ενώ μέχρι τώρα αναζητούνται απαντήσεις. Επομένως αυτό που προβάλλεται σε ό,τι αφορά το σχεδιασμό στα χαμηλά επίπεδα της Δομής του Στρατού, διαπερνά όλη τη στρατιωτική και πολιτική ιεραρχία και φθάνει στην κυβέρνηση. Πρέπει να καταστεί σαφές ότι ο τρόπος που αντιδρούν οι Ένοπλες Δυνάμεις μιας Χώρας στο πεδίο, δεν είναι ζήτημα μόνο τακτικού σχεδιασμού, αλλά συμπυκνώνει τη στρατηγική και επιχειρησιακή αντίληψη που εκπορεύεται από την πολιτική και τη στρατιωτική ηγεσία αλλά και την πολιτική της κυβερνήσεως.
Η Διεξαγωγή της Μάχης του Κιμπούτς Μπέρι
Τη συγκεκριμένη ημέρα έλαβαν χώρα στο ισραηλινό έδαφος, έναντι της Λωρίδας της Γάζας, περίπου σαράντα μάχες και σημαντικά συμβάντα, ενώ ο πλήρης έλεγχος επιτεύχθηκε σε 5 ημέρες. Οι επιχειρήσεις, μέχρι την τελική εκκαθάριση του Κιμπούτς, διήρκεσαν περίπου 60 ώρες. Από τις 06.30 άρχισε η εισβολή των τρομοκρατών, την οποία αντιμετώπισαν μόνο τα τμήματα αμέσου αντιδράσεως πολιτών και κάτοικοι του Κιμπούτς (συνολικά 26 πολίτες), ενώ από τις 09.00 μέχρι τις 13.30, οι τρομοκράτες της Χαμάς έθεσαν υπό τον έλεγχό τους το Κιμπούτς, επιτρέποντας ακόμη και σε αμάχους Παλαιστίνιους να εισέλθουν και να προβούν σε λεηλασίες και λαφυραγωγία.
Εντός του Κιμπούτς συνέχισαν να ανθίστανται οι προαναφερθέντες (26 πολίτες), ενώ κατέφθασαν και τα πρώτα τμήματα των δυνάμεων ασφαλείας (ΙΔΑ, αστυνομία κτλ), τα οποία, όμως, ήταν ολιγάριθμα και ασυντόνιστα. Εισερχόμενα αυτά στο Κιμπούτς προσεβλήθησαν από τους τρομοκράτες, εκκένωσαν τους τραυματίες και αναδιπλώθηκαν. Στη συνέχεια αναπτύχθηκαν στην είσοδο του Κιμπούτς, χωρίς να εμπλακούν στην κύρια μάχη που διεξήγετο εντός αυτού, παρά μόνο με τους τρομοκράτες που έφθαναν στην είσοδο. Εν τω μεταξύ οι τρομοκράτες της Χαμάς ολοκλήρωσαν σχεδόν ανενόχλητοι τις απαγωγές από το Κιμπούτς. Πρακτικά οι δυνάμεις ασφαλείας, ελάχιστα συνεισέφεραν την προστασία των κατοίκων και του Κιμπούτς, ενώ απέτυχαν να περιορίσουν τις ενέργειες της Χαμάς. Βλέποντας την αναποτελεσματικότητα των τμημάτων, αλλά την αδυναμία του να αντιμετωπίσει την κατάσταση, το Γενικό Επιτελείο των ΙΔΑ αποφάσισε να ορίσει Ανώτερους Περιοχικούς Διοικητές.
Μετά τις 13.30 ενισχύθηκαν ουσιαστικά οι δυνάμεις των ΔΑΙ και της Aστυνομίας, οι οποίες έφθασαν στο επίπεδο των 700 μαχητών περί την 18.00. Στις 16.15 τελικά, ο πυρήνας του Στρατηγείου της 99ης Μεραρχίας, με Διοικητή τον Ταξίαρχο Μπαράκ Χιράμ, εγκαταστάθηκε στο Κιμπούτς και άρχισε σταδιακά να ενασκεί διοίκηση και έλεγχο των τμημάτων και να συντονίζει τη μάχη, επιτυγχάνοντας την έναρξη της εκκενώσεως των κατοίκων και την ανάσχεση των επιχειρήσεων της Χαμάς.
Από τις 22.00 εκκενώθηκε ο όγκος των κατοίκων, ενώ τις πρωινές ώρες της 8ης Οκτωβρίου επιτεύχθηκε και ο έλεγχος του Κιμπούτς από τις ΔΑΙ. Από την 05.00 έως 15.00 της ίδιας ημέρας διεξήχθησαν επιχειρήσεις ερεύνης και εκκαθαρίσεως των τρομοκρατών, με επανειλημμένες σαρώσεις του χώρου και διεξαγωγή μαχών σε διάφορα σημεία. Η τελική εκκαθάριση του χώρου του Κιμπούτς, από μεμονωμένα υπολείμματα τρομοκρατών της Χαμάς και η εκκένωση των σορών των πεσόντων τόσο των Ισραηλινών δυνάμεων όσο και των τρομοκρατών ολοκληρώθηκε την 9η Οκτωβρίου.
Τα αποτελέσματα της συγκεκριμένης Μάχης ήταν από την ισραηλινή πλευρά, νεκροί, 101 κάτοικοι, από τους 1000 περίπου, 5 εκ των τμημάτων αμέσου αντιδράσεως, 18 εκ των ΔΑΙ και 8 εκ της αστυνομίας και συνελήφθηκαν 30 όμηροι, ενώ από τους 340 περίπου τρομοκράτες, 100 εκ των οποίων ανήκαν στις ειδικές δυνάμεις της Χαμάς Νούκμπα, έπεσαν περίπου 100 και συνελήφθησαν 18 αιχμάλωτοι.
Οι Μονάδες οι οποίες ενεπλάκησαν στη μάχη, από πλευράς ΔΑΙ, ήταν κατά βάση τμήματα και όχι πλήρεις μονάδες, ειδικών δυνάμεων και επιχειρήσεων, Διακλαδικά, Στρατού, Ναυτικού και Αεροπορίας, Μηχανικού, Στρατιωτικών Σκύλων και Πληροφοριών και εκ της Αστυνομίας απλά τμήματα, στοιχεία της αντιτρομοκρατικής και συνοριακής Aστυνομίας. Τα τμήματα των ΔΑΙ, προήλθαν από 11 μονάδες χωρίς οργανικούς δεσμούς μεταξύ τους, ενώ συμμετείχαν και 3 διαφορετικά τμήματα της αστυνομίας.
Η διοίκηση και ο έλεγχος τους έγινε προσπάθεια να επιτευχθεί με 7 στοιχεία διοικήσεως, διαφορετικών επιπέδων ασχέτων προς τα τμήματα. Αυτό οδήγησε τις μονάδες να αναπτυχθούν, όπως προαναφέρθηκε, στην είσοδο του Κιμπούτς χωρίς να εμπλακούν στη μάχη, άλλες αναμένοντας οδηγίες για να εκκενώσουν τους κατοίκους, άλλες γιατί περίμεναν τον Διοικητή τους ή τον Διοικητή της Επιχειρήσεως και άλλες γιατί θεωρούσαν ότι θα εγκαταστήσουν περίμετρο πέριξ του Κιμπούτς.
Υπό αυτές τις συνθήκες είναι εύκολα αντιληπτό ότι δεν ήταν δυνατόν να συγκροτηθεί μια συμπαγής και στιβαρή δύναμη με ένα ανάλογο σύστημα διοικήσεως και ελέγχου, τα οποία να αποδώσουν ταχέως το μέγιστο της ισχύος ώστε να εξουδετερώσουν τους εισβολείς και να προστατεύσουν τους κατοίκους.
Όμως, το σημαντικότερο πρόβλημα ήταν η έλλειψη επαρκών και κατάλληλων δυνάμεων στο νότιο τομέα του Ισραήλ. Η έκθεση προσπαθεί να το καλύψει αποδίδοντας την στην αδυναμία της αναπτύξεως των οργανικών δυνάμεων και στις δυσχέρειες μετακινήσεως επί των δρομολογίων, λόγω της παρουσίας των τρομοκρατών της Χαμάς. Παρότι αυτά έχουν βάση, στην πίσω πλευρά κρύβονται μοιραίες πολιτικές και στρατιωτικές αποφάσεις. Ο όγκος των δυνάμεων των ΔΑΙ, μετακινήθηκε από το Βορρά, καθώς είχε προσανατολισθεί προς τη Δυτική Όχθη για να υποστηρίξει του υπερορθόδοξους εβραίους οικιστές της περιοχή και έναντι της Χεζμπολάχ, αποδυναμώνοντας τις δυνάμεις έναντι της Λωρίδας της Γάζας.
Επιπλέον, ήταν οφθαλμοφανής η έλλειψη επαρκούς αριθμού Μονάδων Πεζικού στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίες είναι οι καταλληλότερες για αγώνα σε κατοικημένους τόπους, σε συνδυασμό με τις Ειδικές Δυνάμεις που διετέθησαν, όπως επίσης και Μηχανοκινήτου Πεζικού και Αρμάτων, οι οποίες με την ταχυκινησία και την ισχύ πυρός τους, θα μπορούσαν από τις πρώτες ώρες να ελέγξουν τα σημεία εισόδου - εξόδου στο φράκτη και να αποκόψουν τα δρομολόγια των τρομοκρατών, αλλά και να συμβάλουν ευρύτερα στην εξουδετέρωσή τους.
Στη Μάχη αυτή έλαβε χώρα και ένα συμβάν, το οποίο απασχόλησε τα ΜΜΕ και την κοινή γνώμη του Ισραήλ. Εντός του Κιμπούτς, στο σπίτι του Πεσί Κοέν, εκρατούντο όμηροι κάτοικοι από τους τρομοκράτες της Χαμάς. Οι δυνάμεις ασφαλείας που το είχαν περικυκλώσει, από την Αστυνομία, την Ισραηλινή Υπηρεσία Ασφαλείας (Σιν Μπετ) και το Στρατό, προκειμένου να ασκήσουν πίεση στους τρομοκράτες να παραδοθούν και να απελευθερώσουν τους ομήρους, χρησιμοποίησαν ένα άρμα, το οποίο εκτέλεσε 4 βολές στην περίμετρο του σπιτιού, μια εκ των οποίων τραυμάτισε δύο ομήρους.
Οι διαπραγματεύσεις που είχαν αρχίσει με ένα τρομοκράτη, προκειμένου να παραδοθούν, δεν απέδωσαν καθώς οι άλλοι δήλωσαν στο αρχηγείο της Χαμάς στη Γάζα ότι θα ανατιναχθούν με εκρηκτικά. Οι συνομιλίες των τρομοκρατών υποκλέπτονταν, οπότε οι δυνάμεις ασφαλείας του Ισραήλ, αποφάσισαν να εισβάλουν στο σπίτι. Αυτό οδήγησε στην εξουδετέρωση των τρομοκρατών, οι οποίοι όμως είχαν δολοφονήσει τους ομήρους. Οι ΙΔΑ κατηγορήθηκαν από τον τύπο με αφετηρία το συγκεκριμένο περιστατικό και άλλα μικρότερης εκτάσεως ότι εφήρμοσαν την « Οδηγία Αννίβας – Hannibal Directive».
Η συγκριμένη οδηγία τέθηκε σε εφαρμογή το 1986 και ακυρώθηκε το 2016 και προέβλεπε την εκτέλεση πυρών από ισραηλινές δυνάμεις εναντίον εχθρικών τμημάτων, τα οποία είχαν συλλάβει Ισραηλινούς αιχμαλώτους. Η έκθεση κατέληξε ότι οι επιτόπου Διοικητές ενήργησαν σε συντονισμό και επαγγελματικά, πλην όμως περίπλοκες και ακραίες καταστάσεις όπως η συγκεκριμένη, δεν είναι δυνατόν να έχουν πάντοτε ευτυχές αποτέλεσμα.
Τέλος, είναι αξιοσημείωτο ότι όπως εξελίχθηκε η τρομοκρατική επίθεση της Χαμάς, η συντριπτική αεροπορική κυριαρχία του Ισραήλ δεν μπόρεσε να συμβάλει στην αντιμετώπιση της. Αυτό αποδεικνύει για μια ακόμη φορά ότι η αεροπορική ισχύς, ενώ είναι καθοριστική στο πεδίο της μάχης, δεν μπορεί να συνεισφέρει αποδοτικά σε κάθε κατάσταση στο πεδίο της μάχης ούτε και στον έλεγχο του εδάφους, καταδεικνύοντας τη σημασία, τον αποφασιστικό και ηγετικό ρόλο των χερσαίων δυνάμεων στη διαμόρφωση του τελικού αποτελέσματος.
Το Σύστημα Πληροφοριών
Οι ΙΔΑ κατάφεραν να σχηματίσουν καθαρή και σαφή εικόνα της καταστάσεως στο Κιμπούτς μόλις τις απογευματινές ώρες της 7ης Οκτωβρίου, όταν η επίθεση της Χαμάς είχε αρχίσει την 06.30 το πρωί. Πρακτικά από την ώρα που ανέλαβε την ευθύνη της Μάχης ο καθορισθείς Ανώτερος Διοικητής. Απαιτήθηκαν πάνω από δέκα ώρες, ώστε να διαμορφωθεί μια αξιόπιστη εκτίμηση πληροφοριών και στη συνέχεια της καταστάσεως, παρότι στις πλείστες των περιπτώσεων οι τοπικές κοινότητες, οι οποίες δέχονταν τα τρομοκρατικά πλήγματα παρείχαν περιοδική και έγκυρη ενημέρωση.
Το σύστημα πληροφοριών τόσο των ΔΑΙ όσο και του ισραηλινού κράτους συνολικά, δεν κατάφερε να εντοπίσει και να εκτιμήσει το βαθμό του κινδύνου και το μέγεθος της απειλής, παρά τις ισχυρές ενδείξεις, οι οποίες εκτυλίσσονταν προ των οφθαλμών τους, επί αρκετό καιρό πριν την επίθεση, ώστε να κινητοποιηθούν οι ΔΑΙ στο κατάλληλο επίπεδο συναγερμού, αλλά και να ενημερωθούν οι κάτοικοι του νοτίου Ισραήλ για επικείμενη τρομοκρατική επίθεση, προς λήψη αναλόγων μέτρων προστασίας.
Και όλα αυτά ενώ οι ΔΑΙ είχαν ξεχωριστό κλάδο πληροφοριών, με εξειδικευμένους αξιωματικούς και ανάλογα τμήματα σε όλα τα επίπεδα της διοικήσεως από το κατώτατο κλιμάκιο μέχρι το Γενικό Επιτελείο. Επιπλέον το σύστημα πληροφοριών των ΔΑΙ συνεπικουρείτο από τη Μοσάντ και άλλες υπηρεσίες ασφαλείας του Ισραηλινού κράτους. Που οφείλεται όλη αυτή η αποτυχία; Πέραν των προαναφερθέντων, δηλαδή την αποτροπή και υποτίμηση της Χαμάς, συνέβαλαν και δύο ακόμη παράγοντες, ο συνοριακός φράκτης και η τεχνολογική υπεροχή του Ισραήλ στη συλλογή πληροφοριών.
Ο φράκτης στα σύνορα Ισραήλ - Λωρίδας της Γάζας, μια πανάκριβη κατασκευή, εθεωρείτο το απόλυτο κώλυμα, εφοδιασμένο με ηλεκτρονικά συστήματα προειδοποιήσεως, υπέργεια και υπόγεια, αδιαπέραστο εκ κατασκευής και εξοπλισμένο με αυτόματα τηλεχειριζόμενα οπλικά συστήματα τα οποία μπορούσαν να προσβάλουν κάθε τμήμα της Χαμάς που προσέγγιζε ή επιχειρούσε να το υπερβεί. Όλα αυτά είχαν καταστήσει το φράκτη ένα «τοτέμ» και είχαν οδηγήσει τα στελέχη των υπηρεσιών πληροφοριών στο επίπεδο της αρνήσεως έως και αλαζονείας να «διαβάσουν» τις ενδείξεις που είχαν.
Όμως το τόσο πολυδιαφημισμένο και πανάκριβο αυτό κώλυμα δεν άντεξε πάνω από ελάχιστα λεπτά στα μηχανήματα εκσκαφών και στα εκρηκτικά, ενώ οι αισθητήρες και τα αυτόματα όπλα του καταστράφηκαν από φθηνά εμπορικού τύπου drones με μικρή ποσότητα εκρηκτικής ύλης και πυρά απλών τυφεκίων. Οι Ισραηλινοί ξέχασαν το βασικό, ότι κώλυμα μη ελεγχόμενο παύει να είναι κώλυμα, όπως επίσης ότι η διαχείριση του φράκτη έπρεπε να γίνει ως σύνορο και όχι ως απλό κώλυμα.
Η τεχνολογική υπεροχή του Ισραήλ ήταν αναμφισβήτητη, ενδεικτικά αναφέρονται drones, αερόστατα συλλογής πληροφοριών και άλλα, τα οποία ωστόσο δεν ανταποκρίθηκαν στις απαιτήσεις της καταστάσεως. Τα συστήματα υποκλοπής επικοινωνιών έδωσαν σχετικές ενδείξεις, χωρίς όμως να ληφθούν υπόψη. Όλα αυτά παρέλυσαν το σύστημα πληροφοριών ολοκλήρου του Ισραήλ, το οποίο έκανε περίπου 10-12 ώρες να συνέλθει και να ξαναβρεί τον εαυτό του, ώστε να υποστηρίξει τις επιχειρήσεις εναντίον της Χαμάς. Οι Ισραηλινοί έπεσαν θύματα της υπεροχής τους, καθώς δεν μπόρεσαν να διασυνδέσουν τις ενδείξεις που τους έδωσε με τις επιχειρησιακές ενέργειες της Χαμάς. Επίσης παρέβλεψαν το θεμελιώδες ότι, η τεχνολογία έχει όρια, υποστηρίζει την πληροφορία, όμως σε καμία περίπτωση δεν είναι αυτή που την παράγει.
Πέραν αυτών κατέρρευσε η ουσία της αντιλήψεως περί πληροφοριών. Μπορεί στην εποχή της πληροφορίας και των επικοινωνών να επικρατεί η στην κοινή γνώμη αντίληψη ότι κάθε συμβάν σε οποιοδήποτε σημείο του κόσμου είναι άμεσα ορατό, όμως αυτό δεν ισχύει στις στρατιωτικές επιχειρήσεις. Είναι γνωστό ότι σε καμία περίπτωση ένας διοικητής δεν είναι δυνατόν να έχει όλο εκείνο τον όγκο των πληροφοριών που θα του δώσουν την πλήρη και ολοκληρωμένη εικόνα των δυνατοτήτων, των ενεργειών και των προθέσεών του αντιπάλου. Ως εκ τούτου πρέπει να είναι έτοιμος να ενεργήσει και να αντιδράσει και με ανεπαρκείς πληροφορίες, χωρίς έγκαιρη προειδοποίηση, μέσα σε ένα συγκεχυμένο περιβάλλον, με βάση τη γενικότερη εκτίμηση περί εχθρού. Δυστυχώς για τις ΔΑΙ, αυτά δεν λειτούργησαν. Επομένως η προβαλλόμενη κατά κόρον άποψη, ότι η 7η Οκτωβρίου οφείλεται αποκλειστικά στην αποτυχία του συστήματος πληροφοριών δεν ευσταθεί πλήρως.
Κατανομή Ευθυνών
Τα συμπεράσματα που εξήχθησαν κινούνται στο τακτικό και επιχειρησιακό επίπεδο και δεν καλύπτουν το Γενικό Επιτελείο των ΙΔΑ, το οποίο δηλώνει ότι θα διεξαγάγει έρευνα για τα ζητήματα του επίπεδου του, χωρίς όμως ένα χρόνο μετά να έχει καταλήξει σε κάτι χειροπιαστό, ούτε επίσης να έχει ολοκληρώσει τις έρευνες, όπως είχε δηλώσει, μέχρι τον Αύγουστο 2024 για όλες τις μάχες στο πρότυπο της Μάχης του Μπέρι.
Σε καμία περίπτωση αυτά δεν καλύπτουν την Κυβέρνηση, η οποία με πρόσχημα τον εν εξελίξει πόλεμο είναι απρόθυμη να συγκροτήσει ανεξάρτητη εξεταστική επιτροπή, όπως έγινε το 1973 για τον πόλεμο του Γιόμ Κιπούρ (Επιτροπή Αγκρανάτ) και το 2006 για το Δεύτερο Λιβανικό Πόλεμο (Επιτροπή Γουίνογκρατ) και μάλλον επιδιώκει την αποφυγή της, αφήνοντας να εννοηθεί ότι δεν έχει καμία ευθύνη. Το Γενικό Επιτελείο προχώρησε στην δημοσίευση αυτής της ερεύνης κυρίως για να αποκαταστήσει τις σχέσεις εμπιστοσύνης των Ενόπλων Δυνάμεων με την κοινωνία, οι οποίες έχουν τρωθεί μετά την αποτυχία. Ασχέτως των πρόσκαιρων επιδιώξεων των εμπλεκομένων, είναι απαραίτητο να διερευνηθεί σε όλες της τις διαστάσεις η 7η Οκτωβρίου, ώστε αφενός να αποδοθούν ευθύνες σε όλα τα επίπεδα αλλά και να εξαχθούν τα κατάλληλα συμπεράσματα και διδάγματα.
Επίλογος
Λαμβάνοντας υπόψη τα ανωτέρω, προκύπτει αβίαστα ότι η 7η Οκτωβρίου, για το Ισραήλ, δεν ήταν απλώς μια αποτυχία του στρατιωτικού συστήματος ή αυτού των πληροφοριών. Κατέρρευσαν οι βασικές αρχές της Εθνικής Στρατηγικής του Ισραήλ, όπως διαμορφώθηκαν από την εποχή του Μπεν Γκουριόν, πρώτον, ότι το Ισραήλ δεν μπορεί να βάλει οριστικό τέλος στη σύγκρουση με τους εχθρούς του και δεύτερον, δεν μπορεί να διατηρεί μακροχρόνια μεγάλο στρατό, για αυτό πρέπει να βασίζεται σε στρατό εφέδρων, στην έγκαιρη προειδοποίηση και τρίτον να επιδιώκει σύντομους και υψηλής εντάσεως πολέμους. Το σύστημα πληροφοριών σε όλα τα επίπεδα (στρατηγικό, επιχειρησιακό, τακτικό) και η έγκαιρη προειδοποίηση, δεν λειτούργησε, ώστε να δημιουργήσουν προϋποθέσεις για την αντιμετώπιση της τρομοκρατικής επιθέσεως της Χαμάς. Οι πολιτικές επιλογές για τον προσανατολισμό των ΔΑΙ υπονόμευσαν την αποδοτικότητα και αποτελεσματικότητά τους.
Οι ΔΑΙ αποδειχθήκαν ανέτοιμες για την αντιμετώπιση αυτής της απειλής, σε όλες τους τις διαστάσεις, οργάνωση, δομή, συγκρότηση, στελέχωση, σύστημα διοικήσεως και ελέγχου, άμεση αντίδραση, επιχειρησιακό δόγμα, σχεδίαση και διεξαγωγή των επιχειρήσεων. Κρίσιμες αντιλήψεις για την άμυνα και ασφάλεια του Ισραήλ όπως αποτροπή, «κούρεμα του γρασιδιού», αντίδραση, τεχνολογική υπεροχή, απαγόρευση, κωλύματα, αεροπορική κυριαρχία, αγώνας σε κατοικημένους τόπους και άλλες, δεν απέδωσαν και είναι απαραίτητο να επανεξετασθούν υπό το πρίσμα των αποτελεσμάτων της 7ης Οκτωβρίου.
Οι επιχειρήσεις σε κατοικημένους τόπους με την παρουσία ομήρων και αμάχων είναι πολύπλοκες και σύνθετες επιχειρήσεις, έγιναν με πάρα πολλούς περιορισμούς, με υψηλό στρές και ενίοτε με ατυχή αποτελέσματα, τα οποία επηρέασαν αρνητικά τους αμάχους και υπονόμευσαν την εικόνα των ΔΑΙ.
Κλείνοντας, το Ισραήλ υπέστη ολοκληρωτικό αιφνιδιασμό την 7η Οκτωβρίου. Έπεσε στα ολέθρια σφάλματα της υπερεμπιστοσύνης στις δυνατότητές του, της υποτιμήσεως της Χαμάς, του εφησυχασμού και της αλαζονείας, τα οποία δεν μπόρεσαν να υπερκαλυφθούν από την πληροφοριακή του εμβέλεια και τη στρατιωτική του υπεροχή. Δυστυχώς για το Ισραήλ ήταν μια εθνική αποτυχία.
* Ο Κωνσταντίνος Γκίνης είναι Στρατηγός ε.α – Επίτιμος Α/ΓΕΣ
