Η Ευρώπη εισέρχεται σε μια κρίσιμη εβδομάδα για το μέλλον της ασφάλειάς της - μετά από μια Σύνοδο Κορυφής στο Λονδίνο που έδωσε πολλές υποσχέσεις, αλλά λίγες συγκεκριμένες απαντήσεις.
Όπως ανέφερε το Politico, μια ομάδα παγκόσμιων ηγετών - μεταξύ των οποίων και ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι της Ουκρανίας, αλλά όχι ο πρόεδρος των Ηνωμένων Πολιτειών Ντόναλντ Τραμπ - πέρασε το απόγευμα της Κυριακής στο Lancaster House της πρωτεύουσας του Ηνωμένου Βασιλείου εξετάζοντας το ιστορικό ερώτημα αν η Αμερική εξακολουθεί να βρίσκεται στην «καρδιά» της δυτικής αμυντικής συμμαχίας.
Κατά το δημοσίευμα, αυτό που φοβούνται στις ευρωπαϊκές πρωτεύουσες είναι ότι «η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν θα «εκμεταλλευτεί» αυτή την κρίση για να επεκτείνει τις εξουσίες των Βρυξελλών σε νέους τομείς και να ενισχύσει την επιρροή της έναντι των εθνικών κυβερνήσεων».
Υπενθυμίζεται ότι, κατά τη διάρκεια της πανδημίας Covid-19, παραγκώνισε χώρες για να αγοράσει εμβόλια για λογαριασμό τους, και κατά την έναρξη του πολέμου στην Ουκρανία, ανέλαβε το προβάδισμα για την επιβολή κυρώσεων στη Ρωσία και την παράδοση όπλων στο Κίεβο. Αυτή η συγκεντρωτική προσέγγιση της χάρισε το προσωνύμιο «Βασίλισσα Ούρσουλα».
Οι ηγέτες της ΕΕ δεν θέλουν να συμβεί ξανά κάτι τέτοιο σε ένα ευαίσθητο θέμα όπως οι αμυντικές δαπάνες.
«Η άμυνα εξακολουθεί να είναι σε μεγάλο βαθμό και εθνική ευθύνη», δήλωσε ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ την περασμένη εβδομάδα εξηγώντας την αντίθεση της χώρας τους προς ένα ταμείο για την άμυνα που θα διαχειρίζεται η Επιτροπή.
Με τη θέση αυτή εμφανίζονται να συντάσσονται χώρες όπως η Πολωνία και η Φινλανδία που, κατά το δημοσίευμα, «θέλουν να θωρακίσουν την άμυνα από την επιχειρούμενη υπερβολή της Επιτροπής».
«Η Πολωνία έχει μια ξεκάθαρη θέση ότι θέλει να το κάνει αυτό έξω από την Επιτροπή», δήλωσε δεύτερος διπλωμάτης της ΕΕ από άλλη χώρα.
Αναμένεται ότι οι εντάσεις θα κορυφωθούν κατά τη διάρκεια της έκτακτης συνόδου των ηγετών της ΕΕ στις 6 Μαρτίου, όπου η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι θα παρουσιάσει ένα «ολοκληρωμένο σχέδιο επανεξοπλισμού της Ευρώπης».
Ένα σχέδιο εγγράφου που ετοίμασαν οι κυβερνήσεις της ΕΕ για τη συνάντηση αυτή, το οποίο είδε το Politico, προτρέπει την Επιτροπή να δώσει στις χώρες μεγαλύτερο δημοσιονομικό περιθώριο «χωρίς καθυστέρηση» και να προτείνει «πρόσθετες πηγές χρηματοδότησης» για την άμυνα «σε επίπεδο ΕΕ», συμπεριλαμβανομένης της δυνατότητας ανακατεύθυνσης κονδυλίων για την περιφερειακή ανάπτυξη. Ζητούν από το εκτελεστικό όργανο της ΕΕ να «παρουσιάσει γρήγορα σχετικές προτάσεις».
Σύμφωνα με το εν λόγω έγγραφο, η Επιτροπή θα προσφέρει διάφορες «επιλογές χρηματοδότησης» σε επιστολή προς τους ηγέτες της ΕΕ.
Το φαινόμενο Τραμπ
Αυτή την εβδομάδα η φον ντερ Λάιεν θα περιγράψει πώς σκοπεύει να χαλαρώσει τους κανόνες της ΕΕ για τις δαπάνες, ώστε να επιτρέψει στις χώρες να εξαιρούν ουσιαστικά τις στρατιωτικές δαπάνες από τα αυστηρά ελεγχόμενα από τις Βρυξέλλες όρια του δημοσιονομικού ελλείμματος, δήλωσαν αρκετοί αξιωματούχοι, καθώς το μπλοκ αντιδρά από τους αυξανόμενους φόβους ότι ο Τραμπ θα εγκαταλείψει την Ουκρανία και την Ευρώπη.
Οι χώρες της ΕΕ, ωστόσο, διχάζονται σχετικά με τα ψιλά γράμματα της «εθνικής ρήτρας διαφυγής» - ενός μηχανισμού έκτακτης ανάγκης που έχει σχεδιαστεί για να διευκολύνει την πίεση στις χώρες που αντιμετωπίζουν ξαφνική κατάσταση έκτακτης ανάγκης.
Η φον ντερ Λάιεν δήλωσε ότι ο μηχανισμός αυτός θα εφαρμοστεί «με ελεγχόμενο και υπό όρους τρόπο» για να αποτραπούν οι ανεξέλεγκτες δαπάνες από τις υπερχρεωμένες χώρες.
Όμως, δημοσιονομικά συντηρητικά κράτη όπως η Γερμανία και η Ολλανδία, και στρατιωτικά βαριά ονόματα όπως η Ελλάδα, θέλουν να περιορίσουν τη ρήτρα έκτακτης ανάγκης σε χώρες που ήδη δαπανούν πάνω από το 2% του ακαθάριστου εγχώριου προϊόντος τους για την άμυνα, ως κίνητρο για τις υπόλοιπες να πετύχουν αυτόν τον στόχο.
Η ιδέα αυτή έχει εξοργίσει τα κράτη που υπολείπονται αυτού του στόχου, συμπεριλαμβανομένης της Ιταλίας και της Ισπανίας.
«Αυτό είναι παράλογο, διότι θα εμπόδιζε τις χώρες που έχουν μεγαλύτερη ανάγκη να αυξήσουν τις δαπάνες τους να το πράξουν», δήλωσε ένας τρίτος ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ υπό τον όρο της ανωνυμίας.
Μια ξεχωριστή πρόταση που υπερασπίζεται η Πολωνία συνίσταται στην παροχή μεγαλύτερης ευελιξίας στις εθνικές πρωτεύουσες με τη διεύρυνση του ορισμού των αμυντικών δαπανών στους κανόνες της ΕΕ.
Ταμείο υπεράσπισης
Ωστόσο, η τροποποίηση των κανόνων της ΕΕ για τις δαπάνες δύσκολα θα ξεκλειδώσει την κλίμακα της χρηματοδότησης που απαιτείται για τη ριζική ενίσχυση των αμυντικών αναγκών του μπλοκ.
Το μεγαλύτερο ερώτημα που αντιμετωπίζουν οι κυβερνήσεις στο μέλλον είναι πώς θα δημιουργηθεί ένα κοινό ταμείο χρημάτων που θα στηρίξει τις μακροπρόθεσμες αμυντικές επενδύσεις.
Η φον ντερ Λάιεν πρότεινε πρόσφατα ένα εργαλείο της ΕΕ για την προμήθεια βασικών εξοπλιστικών προγραμμάτων, όπως πύραυλοι, μη επανδρωμένα αεροσκάφη και ολοκληρωμένη αεράμυνα.
Παρέλειψε, ωστόσο, να απαντήσει αν το εργαλείο θα πρέπει να χρηματοδοτηθεί από κοινό χρέος της ΕΕ - μια ιδέα που επίσης διχάζει τις κυβερνήσεις.
Κυβερνήσεις με υψηλό χρέος, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, υποστηρίζουν την έκδοση κοινού χρέους της ΕΕ - το οποίο είναι ουσιαστικά δωρεάν χρήμα - για την άμυνα.
Μια άλλη ιδέα που διατυπώθηκε δημοσίως από τον Επίτροπο Οικονομίας Βάλντις Ντομπρόβσκις περιλαμβάνει την επαναχρησιμοποίηση 93 δισεκατομμυρίων ευρώ σε αχρησιμοποίητα δάνεια από το μετακοβιδικό πρόγραμμα της ΕΕ για τη χρηματοδότηση της άμυνας.
Αλλά για ορισμένες χώρες, όπως η Πολωνία, ένα ξεχωριστό ταμείο ή μια αναπτυξιακή τράπεζα εκτός του πλαισίου της ΕΕ θα ήταν μια πιο ελκυστική λύση.
Αυτές οι επιλογές θα επέτρεπαν σε χώρες όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νορβηγία να συμμετάσχουν στις προσπάθειες του μπλοκ και μπορεί να είναι πιο εφικτές από οποιοδήποτε μέσο σε επίπεδο ΕΕ, το οποίο θα έπρεπε να εγκριθεί ομόφωνα από τις 27 κυβερνήσεις της ΕΕ, συμπεριλαμβανομένου του ισχυρού ηγέτη της Ουγγαρίας, του φιλορώσου Βίκτορ Όρμπαν.
