Στον δρόμο προς τις κάλπες οι Τούρκοι, οι οποίοι πλήττονται εδώ και χρόνια από τον εκτοξευόμενο πληθωρισμό και τις συναλλαγματικές κρίσεις, καλούνται να αποφασίσουν σύντομα εάν θα προχωρήσουν με το «όραμα» του Προέδρου Ταγίπ Ερντογάν για μια βαριά διοικούμενη οικονομία ή θα το εγκαταλείψουν για μια οδυνηρή επιστροφή στη «φιλελεύθερη ορθοδοξία».
Με τους ψηφοφόρους να βρίσκονται σε σταυροδρόμι, οι προεδρικές και βουλευτικές εκλογές στην Τουρκία, οι οποίες πιθανότατα θα γίνουν τον Μάιο, θα καθορίσουν εάν ο Ερντογάν, 68 ετών, θα εισέλθει σε τρίτη δεκαετία στην εξουσία.
Οι διεθνείς επενδυτές παρακολουθούν στενά την κατάσταση. Οι διαχειριστές κεφαλαίων είπαν στο Reuters ότι ακόμη και ο υπαινιγμός μιας νίκης της αντιπολίτευσης θα μπορούσε να προκαλέσει ένα σημαντικό ράλι στα τουρκικά περιουσιακά στοιχεία, προοιωνίζοντας ανάκληση των «Erdonomics».
Ωστόσο ο δραστικός μετασχηματισμός της οικονομίας και των χρηματοπιστωτικών αγορών σημαίνει ότι μια τέτοια αλλαγή θα φέρει τις δικές της αβεβαιότητες.
Οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι ο Ερντογάν θα μπορούσε να διατηρήσει την προεδρία ενώ το κόμμα του με ισλαμικές ρίζες χάνει τον έλεγχο του κοινοβουλίου.
Κάτι τέτοιο, σύμφωνα με τους αναλυτές, θα μπορούσε να είναι η χειρότερη περίπτωση καθώς θα οδηγήσει σε βραχυπρόθεσμη πολιτική αβεβαιότητα και αστάθεια της αγοράς.
Υπάρχει πολύς δρόμος ακόμα
Μια συμμαχία έξι κομμάτων της αντιπολίτευσης δεν έχει ακόμη επιλέξει υποψήφιο για την προεδρία. Μια δημοφιλής επιλογή, ο δήμαρχος της Κωνσταντινούπολης, ασκεί έφεση για ποινή φυλάκισης και πολιτική απαγόρευση.
Οι επικριτές λένε ότι τα δικαστήρια φιμώνουν τους αντιπάλους του Ερντογάν, έναν ισχυρισμό που η κυβέρνηση αρνείται.
Οι εκλογές θα καθορίσουν επίσης τον ρόλο της περιφερειακής στρατιωτικής δύναμης και του ΝΑΤΟ για Ουκρανία και γειτονική Συρία.
Αχίλλειος πτέρνα
Ο Ερντογάν δεν φαινόταν ποτέ πιο ευάλωτος, με την οικονομία να είναι η «αχίλλειος πτέρνα» του.
Η αποφασιστικότητά του να μειώσει τα επιτόκια στο 9% από 19% οδήγησε τη λίρα να καταρρεύσει στα τέλη του 2021 και να υποχωρήσει άλλο 30% πέρυσι, στη 10η συνεχόμενη ετήσια βουτιά της. Ο πληθωρισμός εκτοξεύτηκε στο 85% σε υψηλό 24 ετών τον Οκτώβριο, καθώς το κόστος των τροφίμων, των καυσίμων και των ενοικίων αυξήθηκε.
Για να αντισταθμίσει τις πιέσεις των ψηφοφόρων, η Άγκυρα κατέγραψε ρεκόρ δαπανών κοινωνικής βοήθειας ύψους περίπου 1,4% του ετήσιου προϋπολογισμού, συμπεριλαμβανομένων των ενεργειακών επιδοτήσεων, διπλασιάζοντας τον κατώτατο μισθό και επιτρέποντας σε περισσότερους από 2 εκατομμύρια Τούρκους να συνταξιοδοτηθούν αμέσως.
Η Τουρκία εξακολουθεί να έχει πολύ χαμηλότερα επίπεδα χρέους από τις περισσότερες χώρες, αλλά τα χρόνια εξάντλησης των συναλλαγματικών αποθεμάτων, η διάβρωση της ανεξαρτησίας της κεντρικής τράπεζας και του δικαστικού συστήματος και γενικότερα η «ανορθοδοξία» έχουν αφήσει το στίγμα τους.
Οι αξιολογήσεις πιστοληπτικής ικανότητας από τους οίκους Moody's και Fitch έχουν υποχωρήσει από την επενδυτική βαθμίδα το 2016 σε «σκουπίδια» (junk) - στο ίδιο επίπεδο με τη Βολιβία και το Καμερούν.
Αποχώρηση επενδυτών
Οι επενδυτές λένε ότι το μοντέλο ελεύθερης αγοράς της Τουρκίας άρχισε να μεταμορφώνεται γύρω στο 2017 όταν υιοθέτησε ένα εκτελεστικό προεδρικό σύστημα που συγκεντρώνει την εξουσία στα χέρια του Ερντογάν.
Το 2019, οι αρχές ανησυχούσαν για την αποσταθεροποιητική κερδοσκοπία που συμπίεσε τις διεθνείς αγορές λίρας. Οι συναλλαγές σε κέντρα όπως το Λονδίνο είναι τώρα κατά μέσο όρο κάτω από 10 δισεκατομμύρια δολάρια την ημέρα, από 56 δισεκατομμύρια δολάρια το 2018, σύμφωνα με στοιχεία της Τράπεζας της Αγγλίας.
Οι ξένοι έχουν μειώσει τις κατοχές τουρκικών κρατικών ομολόγων σε λιγότερο από 1% από 20% το 2017 και τώρα κατέχουν μόλις το 30% της αγοράς μετοχών, σε σύγκριση με το 65% πριν από μερικά χρόνια.
Οι Τούρκοι που αναζητούν έναν τρόπο αντιστάθμισης έναντι των αυξανόμενων τιμών έχουν καλύψει το κενό, βοηθώντας στην άνοδο του δείκτη XU100 της Κωνσταντινούπολης κατά 200% πέρυσι. Πλέον αντιπροσωπεύουν το 70% των μετοχών, από 35% το 2020.
Το σύστημα τραπεζικών καταθέσεων της Τουρκίας που προστατεύεται από τις υποτιμήσεις, το οποίο εισήχθη για να σταματήσει την πτώση της λίρας το 2021, είναι ένα παράδειγμα της ανορθόδοξης και μερικές φορές δαπανηρής προσέγγισής της.
Βραχυπρόθεσμα φαίνεται ότι λειτούργησε, ωστόσο, ανακόπηκε η μακρόχρονη άνοδος των Τούρκων που μετατρέπουν τις λίρες σε δολάρια.
Οι ενέσεις στα κρατικά ταμεία από «φιλικές» χώρες όπως το Κατάρ και η Ρωσία, και από την ανάκαμψη του τουρισμού, βοήθησαν εν τω μεταξύ τη λίρα να παραμείνει περίπου μεταξύ 18,0 και 18,8 ανά δολάριο από τον Αύγουστο - περίπου την εποχή που οι δημοσκοπήσεις του Ερντογάν άρχισαν να ανακάμπτουν.
Ένας τραπεζίτης είπε στο Reuters ότι ορισμένοι ξένοι επενδυτές είχαν αρχίσει να βάζουν βραχυπρόθεσμα στοιχήματα στη λίρα, δεδομένου του σχεδόν διπλασιασμού των καθαρών συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής τράπεζας από τον Νοέμβριο.
Ωστόσο, η λίρα, η οποία έχει χάσει πάνω από το 90% της αξίας της έναντι του δολαρίου από το 2008 εξακολουθεί να είναι 15% υπερτιμημένη με βάση τις οικονομικές ανισορροπίες και τα δημοσιονομικά κίνητρα, δήλωσε ο Ρόμπιν Μπρουκς επικεφαλής οικονομολόγος στο Ινστιτούτο Διεθνών Οικονομικών που εδρεύει στην Ουάσιγκτον.
Αλλά οι προβλέψεις ότι οι πολιτικές του Ερντογάν θα οδηγούσαν σε καταστροφή δεν έχουν υλοποιηθεί, σημείωσε ο Σεργκέι Γκοντσάροφ, διαχειριστής κεφαλαίων στη Vontobel. Την περασμένη εβδομάδα, η Τουρκία δεν είχε κανένα πρόβλημα να δανειστεί 2,75 δισ. δολάρια από τις διεθνείς κεφαλαιαγορές.
Αυτό περιπλέκει την επιλογή για τους ψηφοφόρους που θα μπορούσαν να αντιμετωπίσουν μια οδυνηρή αρχική οικονομική ύφεση εάν μια νίκη της αντιπολίτευσης επρόκειτο να φέρει επιστροφή στις πολιτικές της ελεύθερης αγοράς.
«Είναι μια ασταθής ισορροπία», είπε ο Γκοντσάροφ. «Αλλά είναι δύσκολο να ξεφύγεις».
