Σε τροχιά μετωπικής σύγκρουσης με οργανώσεις προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNCHR), καθώς και τους αντιπολιτευόμενους Εργατικούς, οδηγεί τη συντηρητική κυβέρνηση του Ρίσι Σούνακ το «δρακόντειο» νομοσχέδιο περί παράνομης μετανάστευσης που προβλέπει την κράτηση και άμεση απέλαση των παράτυπων μεταναστών που φθάνουν στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσω της Μάγχης, στερώντας τους το δικαίωμα υποβολής αιτήματος για την παροχή ασύλου.
Έχοντας θέσει το μεταναστευτικό στην κορυφή των προτεραιοτήτων της πρωθυπουργικής του θητείας, και επιχειρώντας να λύσει συνοπτικά και «διά παντός» το ζήτημα με τις λέμβους που διαπλέουν τη Μάγχη, ο Ρίσι Σούνακ προωθεί ένα αμφιλεγόμενο νομοσχέδιο, που ακόμη και η ίδια η αρμόδια υπουργός Εσωτερικών, Σουέλα Μπράβερμαν, αναγκάστηκε να παραδεχθεί κατά την παρουσίασή του πως δεν μπορεί να εγγυηθεί πως είναι συμβατό με την Ευρωπαϊκή Σύμβαση Δικαιωμάτων του Ανθρώπου, αν και μετέπειτα σε σειρά συνεντεύξεών της επέμεινε πως δεν παραβιάζει το νόμο και τις διεθνείς νομικές υποχρεώσεις της Βρετανίας.
Οι προσφυγές κατά του νομοσχεδίου στα βρετανικά δικαστήρια και ενώπιον του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου στο Στρασβούργο θεωρούνται δεδομένες, εντούτοις η συντηρητική κυβέρνηση δηλώνει αποφασισμένη να προχωρήσει προς «ανάκτηση του ελέγχου των συνόρων της Βρετανίας», κατά δήλωση του Ρίσι Σούνακ, φρασεολογία που παραπέμπει στις εποχές της εκστρατείας των υπερμάχων του Brexit.
Προοδευτικά τα τελευταία έτη κορυφώνεται ο αριθμός των μεταναστών που προσπαθούν να περάσουν με μικρές βάρκες τη Μάγχη διακινδυνεύοντας τη ζωή τους· ναυάγια που κόστισαν ανθρώπινες ζωές ενέτειναν του φόβους ότι η Μάγχη μπορεί να μεταβληθεί σε «Μεσόγειο του Βορρά», ενώ κατόπιν σκληρής αντιπαράθεσης Βρετανία και Γαλλία κατέληξαν προ μηνών σε συμφωνία συνεργασίας για τον περιορισμό των μεταναστευτικών ροών. Στη σκιά της παρουσίασης του νέου βρετανικού σχεδίου, ο Ρίσι Σούνακ αναμένεται την Παρασκευή στο Παρίσι για συνομιλίες με τον Γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν.
Το 2022, 45.755 άνδρες, γυναίκες και παιδιά έφθασαν μέσω της Μάγχης στο Ηνωμένο Βασίλειο (αύξηση της τάξεως του 60% σε σχέση με το 2021), οι περισσότεροι εκ των οποίων υπέβαλαν αίτηση για την παροχή ασύλου. Μέχρι στιγμής φέτος οι αφίξεις μεταναστών προσεγγίζουν τις 3.000, ενώ βάσει των επίσημων εκτιμήσεων έως τα τέλη του έτους θα έχουν αγγίξει τις 80.000. Αυτή τη στιγμή εκκρεμεί η εξέταση 160.000 αιτήσεων ασύλου στη Βρετανία.
Η κυβέρνηση Σούνακ υποστηρίζει ότι η έγκριση του νομοσχεδίου από τη Βουλή των Κοινοτήτων θα αποτρέψει τους διακινητές να στέλνουν απελπισμένους ανθρώπους σε επικίνδυνα ταξίδια στη Μάγχη· «η παρούσα κατάσταση δεν είναι ούτε ηθική, ούτε βιώσιμη. Εάν δεν σταματήσουμε τις βάρκες, η δυνατότητά μας να βοηθήσουμε γνήσιους πρόσφυγες στο μέλλον θα περιοριστεί», υποστηρίζει ο Βρετανός πρωθυπουργός. Ανήθικο, όμως, αλλά και πρακτικά ανεφάρμοστο, είναι το ίδιο το νομοσχέδιο περί παράνομης μετανάστευσης, σύμφωνα με τους επικριτές του εντός και εκτός Ηνωμένου Βασιλείου.
Βάσει του επίμαχου νομοσχεδίου, που περιγράφεται από την κυβέρνηση ως «αυστηρό μεν, αλλά αναγκαίο και δίκαιο», κάθε μετανάστης ή πρόσφυγας που φθάνει στο Ηνωμένο Βασίλειο παράτυπα, κυρίως με λέμβους μέσω της Μάγχης, θα κρατείται για διάστημα 28 ημερών και κατόπιν θα απελαύνεται προς τη χώρα του ή «προς ασφαλή τρίτη χώρα» (η Βρετανία έχει ήδη συνάψει αμφιλεγόμενη συμφωνία για την απέλαση μεταναστών στη Ρουάντα). Επιβάλλονται ταυτόχρονα περιορισμοί στην επίκληση νόμων του βρετανικού κράτους εκ μέρους των μεταναστών για να μπλοκάρουν τη διαδικασία απέλασης.
Δικαίωμα υποβολής αιτήματος για την παροχή ασύλου δεν προβλέπεται, ενώ θα απαγορεύεται διά βίου η επανείσοδος στο Ηνωμένο Βασίλειο μεταναστών που απελάθηκαν στο πλαίσιο της συγκεκριμένης διαδικασίας. Υφίστανται ορισμένες εξαιρέσεις στην άμεση απέλαση εάν πρόκειται για παιδιά ή άτομα που αντιμετωπίζουν σοβαρό πρόβλημα υγείας.
Η βρετανική κυβέρνηση υπογραμμίζει ότι τη Μάγχη διαπλέουν πολλοί οικονομικοί μετανάστες και όχι πρόσφυγες «δείχνοντας» στην άνοδο που καταγράφηκε πέρυσι στις αφίξεις από την Αλβανία. Οργανώσεις προάσπισης των δικαιωμάτων των προσφύγων αντιτείνουν πως οι περισσότεροι άνθρωποι που φθάνουν στη Βρετανία μέσω Μάγχης διαφεύγουν από πολεμικές συρράξεις, διωγμό ή το φάσμα της πείνας προερχόμενοι από χώρες όπως το Αφγανιστάν, η Συρία, το Ιράν και το Ιράκ, εκ των σχετικών αιτημάτων που έχουν μέχρι στιγμής διεκπεραιωθεί, η πλειονότητα έχει λάβει άσυλο στο Ηνωμένο Βασίλειο.
Παράλληλα, το νομοσχέδιο ορίζει και ανώτατο όριο στον αριθμό των προσφύγων που θα επιτρέπεται να εισέρχονται ετησίως στο Ηνωμένο Βασίλειο μέσω νόμιμων οδών.
«Το τέλος του δικαιώματος στο άσυλο»
Περισσότεροι από 45.000 μετανάστες και πρόσφυγες έφθασαν μέσω της Μάγχης στο Ηνωμένο Βασίλειο το 2022 (AP Photo/Matt Dunham)
Θορυβημένη από τις συνολικές διατάξεις του νέου νομοσχεδίου, η Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) εξέδωσε ανακοίνωση διά της οποίας καλεί την κυβέρνηση Σούνακ να αναθεωρήσει, καταγγέλλοντας ότι επί της ουσίας το επίμαχο νομοσχέδιο ισοδυναμεί με «το τέλος του δικαιώματος στο άσυλο» και συνιστά κατάφωρη παραβίαση της Σύμβασης για το καθεστώς των προσφύγων.
«Ο νόμος, εφόσον εγκριθεί, θα ισοδυναμεί με το τέλος του δικαιώματος στο άσυλο, στερώντας από εκείνους που φτάνουν παράτυπα στο Ηνωμένο Βασίλειο το δικαίωμα να αναζητήσουν την προστασία που χορηγείται σε έναν πρόσφυγα, όσο επείγον και αν είναι το αίτημά τους», αναφέρει σχετικά η Ύπατη Αρμοστεία για τους Πρόσφυγες, εκφράζοντας βαθιά ανησυχία. «Οι περισσότεροι άνθρωποι που φεύγουν για να γλιτώσουν από τον πόλεμο και τις διώξεις, πολύ απλά δεν είναι σε θέση να εκδώσουν διαβατήρια και τις απαιτούμενες βίζες. Δεν υπάρχουν ασφαλείς και νόμιμοι οδοί στη διάθεσή τους», υπογραμμίζει.
«Δεν υπάρχει τίποτα δίκαιο, ανθρώπινο ή ακόμη και πρακτικό σε αυτό το σχέδιο, και είναι ειλικρινά ανατριχιαστικό να βλέπεις υπουργούς να προσπαθούν να αφαιρέσουν την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων για ομάδες ανθρώπων που έχουν επιλέξει ως αποδιοπομπαίο τράγο για τις δικές τους αποτυχίες», αναφέρει την ίδια στιγμή η Διεθνής Αμνηστία.
H βρετανική αντιπολίτευση την ίδια στιγμή καυτηριάζει το νομοσχέδιο καταγγέλλοντας ότι επί της ουσίας δεν αντιμετωπίζει τους εγκληματίες διακινητές, αλλά στρέφεται με τρόπο απάνθρωπο κατά των ίδιων των αιτούντων άσυλο, και το μόνο που θα κάνει είναι «να επιτείνει το χάος»· μιλά για διατάξεις που στερούνται νομιμότητας και είναι σε κάθε περίπτωση πρακτικά ανεφάρμοστες δεδομένου ότι ήδη δεν υπάρχουν επαρκείς εγκαταστάσεις για την κράτηση των μεταναστών και των προσφύγων. Επ’ αυτού υπάρχουν πληροφορίες για σχέδια μετατροπής πρώην βάσης της RAF στο Έσεξ σε κέντρο κράτησης, ενώ κατά τους Times ένα δεύτερο κέντρο κράτησης ενδέχεται να δημιουργηθεί στο Λινκολνσάιρ.
Άγνωστο παραμένει επίσης ποιες (και αν) «ασφαλείς τρίτες χώρες» θα δεχθούν μετανάστες από το Ηνωμένο Βασίλειο· ούτε καν η συμφωνία με τη Ρουάντα δεν έχει αρχίσει να εφαρμόζεται, καθώς εκκρεμούν προσφυγές εκ μέρους οργανώσεων προάσπισης των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η «μάχη» επί του βρετανικού νομοσχεδίου στη Βουλή των Κοινοτήτων αναμένεται να ξεκινήσει στις 16 Μαρτίου. Σε μία «πρόγευση» των όσων αναμένεται να εκτυλιχθούν στην αίθουσα της βρετανικής Βουλής, ο επικεφαλής των Εργατικών Κιρ Στάρμερ «κατακεραύνωσε» την Τετάρτη τον Ρίσι Σούνακ, λέγοντας ότι τρέφει αυταπάτες πως πράγματι μέσω του νομοσχεδίου θα διακοπούν οι μεταναστευτικές ροές στη Μάγχη, «εργαλειοποιεί» το μεταναστευτικό για πολιτικούς σκοπούς και το σύστημα ασύλου ήδη έχει «καταστραφεί ολοσχερώς» επί θητείας του. Η απάντηση του Βρετανού πρωθυπουργού ήταν ότι η διαχείριση του μεταναστευτικού αποτελεί προτεραιότητα του βρετανικού λαού, «μόνο οι Τόρις μπορούν να σταματήσουν τις βάρκες» και ο Κιρ Στάρμερ συντάσσεται με τους «ακτιβιστές των ανοιχτών συνόρων».
