Η σύγκρουση μεταξύ του Ισραήλ και της Χαμάς βρίσκεται σε εξέλιξη, ενώ απασχολούν ολόκληρο τον πλανήτη, η έκταση και η μορφή την οποία είναι δυνατόν να λάβει αλλά και οι επιπτώσεις της.
Το Ισραήλ έχει θέσει ως στρατηγικό του στόχο την εξάλειψη της Χαμάς, πράγμα το οποίο αυτομάτως γεννά το ερώτημα αν και πως μπορεί να το επιτύχει. Προς τούτο έχει υιοθετήσει μια καθαρά στρατιωτική στρατηγική η οποία υλοποιείται σε πρώτη φάση, με αεροπορικούς βομβαρδισμούς κατά βάση, εναντίον στόχων εντός της Γάζας.
Αυτή η δράση του Ισραήλ συναντά τεράστια προβλήματα καθώς οι δυνάμεις της Χαμάς είναι διεσπαρμένες εντός του πληθυσμού και χρησιμοποιούν χώρους κατοικίας και τις υποδομές της Γάζας, πράγμα που καθιστά δυσχερή τον διαχωρισμό των στρατιωτικών από τους αστικούς στόχους.
Αποτέλεσμα είναι οι απώλειες και στον άμαχο πληθυσμό, η καταστροφή του αστικού περιβάλλοντος και των υποδομών και κατά συνέπεια η πρόκληση ανθρωπιστικής κρίσεως. Αυτά επιτείνουν τις διεθνείς αντιδράσεις σε βάρος του Ισραήλ και περιορίζουν τις στρατιωτικές επιλογές του. Άπαντες γνωρίζουν πολύ καλά ότι η Χαμάς δεν είναι δυνατόν να περιορισθεί επιχειρησιακά, ακόμη δε, περισσότερο να εξαλειφθεί από το χώρο της Γάζας, χωρίς την ανάληψη ευρείας κλίμακας χερσαία επιχείρηση, την οποία έχει προαναγγείλει ο πρωθυπουργός του Ισραήλ.
Ο στρατός του Ισραήλ έχει αναπτυχθεί, έχει απομονώσει τη Γάζα και διεξάγει επιχειρήσεις, ωστόσο το πράσινο φως για την ανάληψη της κυρίας επιχειρήσεως δεν έχει έλθει ακόμη. Στο Ισραήλ διακινούνται πληροφορίες περί διαφωνιών μεταξύ του πρωθυπουργού Νετανιάχου και πολιτικών της αντιπολιτεύσεως, πρώην στρατιωτικών, οι οποίοι συμμετέχουν στο Συμβούλιο Πολέμου για τη σκοπιμότητα αναλήψεως της επιχειρήσεως στο άμεσο μέλλον. Άλλωστε και στο παρελθόν το Ισραήλ είχε επιστρατεύσει και αναπτύξει τον στρατό του, χωρίς να εισέλθει στη Γάζα ή απλώς προχώρησε σε περιορισμένης κλίμακας επιχειρήσεις εντός της Γάζας.
Ανεξαρτήτως του χρόνου λήψεως και του είδους της αποφάσεως, η επιχείρηση αυτή καθεαυτή προκαλεί διαρκή προβληματισμό καθώς θα διεξαχθεί εντός ενός πυκνοκατοικημένου αστικού περιβάλλοντος. Οι κατοικημένες περιοχές αποτελούν ένα πολύ σύνθετο περιβάλλον για τη διεξαγωγή στρατιωτικών επιχειρήσεων. Η πολυπλοκότητα εξαρτάται από ποικίλους παράγοντες όπως η τοποθεσία, η οικονομική ανάπτυξη, το κλίμα, τα κτίρια, το φυσικό περιβάλλον, η έκταση και άλλοι.
Σε κάθε περίπτωση όλα δύνανται να συνοψισθούν κάτω από τη λεγόμενη «αστική τριάδα» δηλαδή, τις κτιριακές κατασκευές, τις υποδομές και τον πληθυσμό (μέγεθος, πυκνότητα, σύνθεση, πολιτισμικό υπόβαθρο κτλ). Για παράδειγμα στην περιοχή της Γάζας οι περίφημες υπόγειες στοές της Χαμάς θα πρέπει να ενταχθούν στις υποδομές οι οποίες επηρεάζουν τις επιχειρήσεις. Η πολυπλοκότητα καθιστά κάθε αστικό περιβάλλον μοναδικό.
Συνοπτικά η Λωρίδα της Γάζας είναι ένα παραλληλόγραμμο σχεδόν, με μήκος 40 χιλιόμετρα και πλάτος 9 χιλιόμετρα, κατά μέσο όρο περίπου, με έκταση μόλις 365 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Στον περιορισμένο αυτό χώρο διαβιούν 2.000.000 κάτοικοι περίπου, καθιστώντας τη Γάζα μια από τις περιοχές με τους υψηλότερους δείκτες πυκνότητας πληθυσμού, που την κατατάσσει στην 3η θέση παγκοσμίως, με πλέον πυκνοκατοικημένο το βόρειο τμήμα της. Επομένως και μόνο αυτά τα στοιχεία, χωρίς να επέκταση στους άλλους παράγοντες καθιστούν αυτοχρήμα τη Γάζα ένα ιδιαίτερο, δύσκολο και πολύ απαιτητικό περιβάλλον.
Πολλοί αναλυτές προσπαθούν να προσομοιώσουν την ενδεχόμενη επιχείρηση του Ισραήλ με αντίστοιχες σε αστικό περιβάλλον οι οποίες έλαβαν χώρα τα τελευταία χρόνια, όπως στο Γκρόζνυ της Τσετσενίας, στη Φαλούτζα και στη Μοσούλη του Ιράκ.
Στη δεύτερη μάχη του Γκρόζνυ οι Ρώσοι χρησιμοποίησαν το πυροβολικό και την αεροπορία και αφού ισοπέδωσαν κάθε οικοδομικό τετράγωνο, ενέπλεξαν τους εναπομείναντες τσετσένους μαχητές με το πεζικό τους και εκκαθάρισαν την πόλη.
Στη δεύτερη μάχη της Φαλούτζα (Νοέμβριος – Δεκέμβριος 2004) μετά από σχεδόν εξάμηνη προπαρασκευή ανελήφθησαν συνδυασμένες συμβατικές επιχειρήσεις, με ένα εξαιρετικό σχέδιο παραπλανήσεως αρχικά, οι οποίες επέτυχαν σε 8 ημέρες να ελέγξουν την πόλη και σε 40 ημέρες εν συνεχεία να την εκκαθαρίσουν πλήρως.
Στη Μάχη της Μοσούλης (16 Οκτώβριου 2016 – 20 Ιουλίου 2017), περικυκλώθηκε η πόλη σε πρώτη φάση έγινε προώθηση των δυνάμεων όσο ήταν δυνατό, σε δεύτερη φάση απελευθερώθηκε η ανατολική Μοσούλη και σε τρίτη η δυτική, με ένα συνδυασμό συμβατικών και ειδικών επιχειρήσεων, σε πολύ αργό ρυθμό λόγω της προβαλλόμενης αντιστάσεως.
Είναι λοιπόν εύκολα κατανοητό ότι σε κάθε περίπτωση χρησιμοποιηθήκαν διαφορετικά επιχειρησιακά και τακτικά σχέδια, τα οποία πέραν των στρατιωτικών παραγόντων επηρεάσθηκαν αποφασιστικά από τους πολιτικούς και στρατηγικούς στόχους. Ας εξετάσουμε για τις παραπάνω περιπτώσεις ενδεικτικά τον παράγοντα πληθυσμό και έκταση κατά προσέγγιση.
Το Γκρόζνυ είχε ένα πληθυσμό 300.000 και έκταση 325 τ.χλμ. , η Φαλούτζα είχε 250.000 πληθυσμό και έκταση 25 τ. χλμ, ενώ η Μοσούλη 1.500.000 πληθυσμό και έκταση 180 τ.χλμ. Μια απλή σύγκριση με τα στοιχεία της Γάζας δείχνει ότι η τελευταία είναι διαφορετική περίπτωση.
Επιπλέον πρέπει να ληφθεί υπόψη και ο τρόπος με τον οποίο θα ενεργήσει η Χαμάς. Δηλαδή αν θα δώσει την αποφασιστική μάχη στην περίμετρο, αν θα εφελκύσει τις ισραηλινές δυνάμεις προς το κέντρο των πόλεων και εκεί θα δώσει τον μεγάλο αγώνα ή κάτι άλλο. Πέραν αυτών των περιπτώσεων δεν πρέπει να διαφεύγει τις προσοχής ότι ο ισραηλινός στρατός έχει και δικές τους εμπειρίες από την πολιορκία της Βυρηττού, τις συγκρούσεις με τη Χεζμπολάχ, αλλά και τη Χαμάς τις οποίες σίγουρα θα αξιοποιήσει.
Ανεξαρτήτως του σχεδιασμού που θα επιλεγεί ισχύουν στο ακέραιο οι βασικές προϋποθέσεις μιας τέτοιας επιχειρήσεως. Δηλαδή η σταθερή πολιτική στήριξη χωρίς αμφιταλαντεύσεις σε όλη τη διάρκειά της, με δεδομένα ότι, θα είναι μακρού χρόνου, απαιτεί ευρείες προπαρασκευές, θα έχει μεγάλες απώλειες, απαιτεί μεγάλη υποστήριξη διοικητικής μερίμνης και μια ισχυρή πληροφοριακή εκστρατεία, θα διεξαχθεί σε τρεις διαστάσεις (υπόγεια, επιφανειακή και καθ’ ύψος εντός των κατασκευών) και σε ορίζοντα 360 μοιρών.
Επίσης στον όλο σχεδιασμό πρέπει να ληφθούν υπόψη, η απομάκρυνση των αμάχων στην ευρύτερη δυνατή έκταση, ότι τα πυρά ακριβείας έχουν τους περιορισμούς τους, πρέπει να αξιοποιηθούν όλες οι δυνατότητες στο χερσαίο, ναυτικό και αεροπορικό πεδίο, όπως και σε αυτό των ειδικών επιχειρήσεων, ενώ η εξουδετέρωση των στοών πρέπει να αποτελέσει κύριο αντικείμενο του σχεδιασμού.
Η επιλογή του επιχειρησιακού και των τακτικών σχεδίων θα είναι αποτέλεσμα κυρίως της πληροφοριακής προετοιμασίας του πεδίου της μάχης, η οποία εκ της φύσεως του αγώνα είναι μακρού χρόνου, λεπτομερειακή και τεχνική. Οι ισραηλινές δυνάμεις δεν φαίνεται να έχουν αυτή τη στιγμή ολοκληρώσει τη διαδικασία ή έχουν ενδεχομένως κενά και για αυτό συνεπικουρούντων και άλλων παραγόντων, υπάρχει η καθυστέρηση στην όποια λήψη αποφάσεως.
Τελικά ποιο σχέδιο θα εφαρμοσθεί, αν αποφασισθεί να εισέλθει ο ισραηλινός στρατός στη Γάζα; Σε καμία περίπτωση δεν θα είναι απομίμηση του σχεδίου κάποιας άλλης πόλεως. Σίγουρα θα συμπεριληφθούν στοιχεία από αυτά που μνημονεύθηκαν (προπαρασκευαστική καταστροφή στόχων είναι σε εξέλιξη, τμηματική εκκαθάριση και σταθεροποίηση, εξουδετέρωση ειδικών στόχων κτλ) όπως και άλλα τα οποία απαιτούνται.
Το σχέδιο νίκης δεν θα κριθεί από την έκταση απομίμησης κάποιου άλλου σχεδίου, αλλά από το βαθμό που έχει ενσωματώσει τα διδάγματα του παρελθόντος και το κυριότερο από την ορθή εκτίμηση των δυνατοτήτων και επιλογών της Χαμάς. Θεμελιώδη στοιχεία για την επιτυχία του σχεδίου θα αποτελέσουν η ικανότητα του ισραηλινού στρατού για συνεκτική και συνεπή εφαρμογή του, σε συγκεκριμένα χρονικά περιθώρια, καθώς ο χρόνος δεν είναι σύμμαχός του, όπως επίσης και η εφαρμογή τακτικών, τεχνικών και διαδικασιών οι οποίες θα εξουδετερώσουν τα όποια πλεονεκτήματα της Χαμάς.
* Ο Κωνσταντίνος Γκίνης είναι Στρατηγός ε.α. - Επίτιμος Α/ΓΕΣ
