Η διαμάχη στα σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης με τη Λευκορωσία, με πρόσχημα τους πρόσφυγες, έφερε για άλλη μία φορά στο προσκήνιο το προσφυγικό ζήτημα. Η παρέμβαση του Σαρλ Μισέλ, Πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, για χρηματοδότηση της κατασκευής φρακτών δείχνει την έντονη ανησυχία που επικρατεί εντός της Ευρωπαϊκής Ένωσης.
Λίγο καιρό πριν, η δήλωση του Προέδρου του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου, Σαρλ Μισέλ πως η Ευρωπαϊκή Ένωση θα πρέπει να σκεφτεί να χρηματοδοτήσει την κατασκευή φρακτών για τον αποκλεισμό των προσφύγων θα είχε αποτελέσει «αιτία πολέμου» από πολλές πλευρές. Ο περιορισμός στοιχειωδών δικαιωμάτων των μεταναστών, που η Ευρωπαϊκή Ένωση ανέχεται άλλωστε, είναι ένα βασικό ζήτημα συζήτησης. Η γειτονία με χώρες όπως η Λευκορωσία ή η Τουρκία, που αντιμετωπίζουν ή έχουν αντιμετωπίσει πρόσφυγες ως εργαλεία πολέμου, έχει οδηγήσει σε εκπτώσεις στον τομέα των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.
Η Λιθουανία αποτέλεσε έναν στόχο της πρακτικής του λευκορωσικού καθεστώτος, την οποία το Βίλνιους δυσκολεύεται πολύ να την αντιμετωπίσει. Τη Λιθουανία αφορά άλλωστε κυρίως η πρόταση Μισέλ. Ωστόσο, και η Πολωνία έχει βρεθεί στο μάτι του κυκλώνα, πιθανότατα λόγω των επαφών της, με την αντιπολίτευση του δικτάτορα Λουκασένκο στη Λευκορωσία.
Οι καταγγελίες για τις αεροπορικές μεταφορές μεταναστών προς τη Λευκορωσία, οι οποίοι έπειτα οδηγούνται στα σύνορα της ΕΕ, δίνουν άλλη διάσταση στο ζήτημα. Η λευκορωσική εταιρία Μπελάβια αποτελεί τον βασικό αγωγό των ροών, η οποία έχει ήδη ενταχθεί στη λίστα των ευρωπαϊκών κυρώσεων. Πλέον όμως υπάρχουν καταγγελίες, μεταξύ άλλων, για την κρατική εταιρία αερογραμμών της Τουρκίας, τις Τουρκικές Αερογραμμές, πως μετέφεραν μετανάστες προς τη Λευκορωσία.
Η κρατική εταιρία της Τουρκίας αρνείται τις καταγγελίες, καθώς σε περίπτωση που κριθεί πως διενέργησε trafficking ανθρώπων θα αντιμετωπίσει σοβαρές κυρώσεις, αρχικά της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Αλλά και η Τουρκία θα έχει σοβαρά ζητήματα στις σχέσεις της με τα ευρωπαϊκά κράτη, της Πολωνίας προεξάρχουσας. Πριν από λιγότερο από ένα μήνα, ο Τούρκος Υπουργός Εξωτερικών Μεβλούτ Τσαβούσογλου συνομιλούσε με τον Πολωνό ομόλογο του στη Βαρσοβία για ενίσχυση της συνεργασίας απέναντι στην παράτυπη μετανάστευση. Πώς θα φαινόταν τώρα εάν μία κρατική εταιρία της Τουρκίας διέπραττε τέτοιες ενέργειες;
Η Τουρκία του Ταγίπ Ερντογάν άλλωστε έχει ένα ιστορικό εργαλειοποίησης προσφύγων και μεταναστών, απέναντι στην Ευρώπη, ξεκινώντας από την Ελλάδα. Η ανησυχία στην Ευρωπαϊκή Ένωση είναι έκδηλη, καθώς οι συνέπειες της επικράτησης των Ταλιμπάν στο Αφγανιστάν τώρα ξεδιπλώνονται, ενώ ο λιμός και ο βαρύς χειμώνας πλησιάζει στη χώρα. Από τη στιγμή που το σκοταδιστικό ισλαμικό κίνημα κατέλαβε τη χώρα, περίπου 300.000 Αφγανοί έχουν περάσει τα σύνορα με το Ιράν, σύμφωνα με το Νορβηγικό Συμβούλιο για τους Πρόσφυγες. Ο προορισμός τους φυσικά είναι η Τουρκία αρχικά, καθώς οι συνθήκες διαβίωσης στο Ιράν είναι τραγικές.
Παρά την αλλαγή στάσης του Ταγίπ Ερντογάν το τελευταίο διάστημα, η απρόβλεπτη συμπεριφορά του προβληματίζει τους Ευρωπαίους. Μόλις πριν από ένα μήνα ο Ερντογάν προκάλεσε μία διπλωματική κρίση με τους πρέσβεις της Δύσης, συμπεριλαμβανομένων του Αμερικανού, απειλώντας τους με εκδίωξη, για το θέμα της άδικης φυλάκισης του Οσμάν Κάβαλα. Δεν υπάρχει κάποια εγγύηση πως το καθεστώς του Ερντογάν δε θα φερθεί όπως πριν από λίγο καιρό, όταν, σύμφωνα με εκτιμήσεις, περίπου 4.000 με 5.000 Αφγανοί διασχίζουν καθημερινά τα σύνορα του Ιράν προς την Τουρκία. Βέβαια, ήδη στην Τουρκία διαβιούν εκατοντάδες χιλιάδες Αφγανοί. Η Άγκυρα προς το παρών έχει λάβει πολλά μέτρα ανάσχεσης των μεταναστών και των προσφύγων, καθώς οι τουρκικοί έλεγχοι σταματούν πολλούς Αφγανούς με τείχη ή οδοφράγματα ή ακόμα και pushbacks στη λίμνη Βαν, στα σύνορα με το Ιράν.
Το φλέγον ζήτημα παραμένει η αντιμετώπιση του «τελευταίου δικτάτορα της Ευρώπης», του Αλεξάντερ Λουκασένκο. Η Πολωνία άλλωστε έχει αναγάγει τη διαμάχη της με τη Λευκορωσία σε μείζον ζήτημα, προσπαθώντας να κερδίσει πολιτικό κεφάλαιο στο εσωτερικό αλλά και στο διεθνές πεδίο. Ήδη η συζήτηση για το Pol-exit, λόγω της, μάλλον δυσδιάκριτης, διάκρισης των εξουσιών στη χώρα, έχει δώσει τη θέση της στην ευρωπαϊκή αλληλεγγύη.
Οι μνήμες των Ευρωπαίων από το 2015 και το 2016, όταν ο εμφύλιος της Συρίας οδήγησε πολλούς πρόσφυγες και μετανάστες στην καρδιά της Ευρώπης, είναι ακόμα νωπές. Πλέον κι άλλες χώρες αντιμετωπίζουν άμεσα αυτό το ζήτημα. Λίγους μήνες πριν, όταν το καθεστώς του Μαρόκου θεώρησε πως η Ισπανία προσέφερε ιατρική βοήθεια σε αντιπάλους του, επέτρεψε τη διέλευση μεταναστών που κολύμπησαν στο νότιο άκρο της Ιβηρικής χερσονήσου. 8.000 μετανάστες, αρκετοί ανήλικοι μεταξύ αυτών, έφτασαν σε ισπανικό έδαφος.
Υπάρχει μία ακόμα διάσταση πλέον στο ζήτημα. Η Πολωνία, με τη διαχρονική υποψία προς τις προθέσεις της Ρωσίας, διατείνεται πως η Λευκορωσία δε δρα μόνη της, στρέφοντας ουσιαστικά τα βέλη της προς τη Μόσχα. Ο Ρώσος Υπουργός Εξωτερικών Σεργκέι Λαβρόφ έριξε μάλλον λάδι στη φωτιά, προτείνοντας η Ευρωπαϊκή Ένωση να παράσχει οικονομική βοήθεια στη Λευκορωσία, ώστε να σταματήσει τις ροές μεταναστών από το έδαφος της. Μάλιστα, ο Λαβρόφ αναφέρθηκε στο παράδειγμα της συμφωνίας της Τουρκίας με την Ευρωπαϊκή Ένωση το 2016. Βέβαια, αυτή η συμφωνία δεν εξελίχθηκε όπως σχεδιαζόταν από τους Ευρωπαίους.
