Στην Κίνα των 1,4 δισ. κατοίκων, περισσότεροι από 97 εκατ. ενήλικες είναι μέλη του Κομμουνιστικού Κόμματος. Επιπλέον, 74 εκατ. νέοι 14-28 ετών ανήκουν στη «Λίγκα της Νεολαίας» του Κόμματος.
Για τον πρόεδρο Σι Τζινπίνγκ και τα ανώτερα μέλη του Κομουνιστικού Κόμματος το μέλλον και η εθνική αναγέννηση της Κίνας, καθώς και η επιβίωση του ίδιου του Κόμματος, βρίσκεται στα χέρια των νέων. Το ερώτημα που γεννιέται είναι πώς την εποχή της παγκοσμιοποίησης, όπου εκατομμύρια Κινέζοι ταξιδεύουν στο εξωτερικό και εκατοντάδες χιλιάδες φοιτούν σε πανεπιστήμια της Δύσης, επιτυγχάνει το Κομουνιστικό Κόμμα της Κίνας να εντάσσει και να διατηρεί τη νεολαία στους κόλπους του;
Ο κ. Ζερόμ Ντογιόν, καθηγητής στο κέντρο Διεθνών Σχέσεων (CERI) της Sciences Po στο Παρίσι, ειδικός στη σύγχρονη Κίνα, ανέλυσε στο Liberal και την Μαριλίζα Αναστασοπούλου, τις μεθόδους που χρησιμοποιεί το Κομμουνιστικό Κόμμα της Κίνας για να προσελκύει τα νέα μέλη, ακόμη και όταν βρίσκονται στο εξωτερικό και πώς εξασφαλίζει να μην υπάρχει κριτική και αμφισβήτηση.
«Πολλοί προσεγγίζουν το ερώτημα της συμμετοχής των νέων με απόλυτους όρους και θωρούν ότι γίνονται μέλη είτε για να έχουν χρήματα, είτε λόγω ιδεολογίας.
Η πλευρά των χρημάτων είναι σημαντική διότι υπάρχουν πολλές μελέτες που δείχνουν ότι, το μέσο εισόδημα των μελών του Κουμμουνιστικού Κόμματος είναι υψηλότερο από το μέσο εισόδημα των μη μελών του Κόμματος. Όμως αυτή η εξήγηση από μόνη της μπορεί να είναι παραπλανητική διότι τα μέλη του Κόμματος προέρχονται συνήθως από την ανώτερη μεσαία τάξη. Το ίδιο το Κόμμα πλέον είναι ένα ελιτίστικο κόμμα με ανώτερο ταξικό υπόβαθρο, σε αντίθεση με αυτό που ήταν θεωρητικά ιστορικά τη δεκαετία του 90’, δηλαδή, ένα κόμμα αγροτών και εργατών.
Ένας σημαντικός λόγος που οι νέοι εντάσσονται στις νεολαίες του Κόμματος στο πανεπιστήμιο, ειδικά τις τελευταίες χρονιές είναι ότι υπάρχουν υψηλότερες ποσοστώσεις για να ενταχθεί κανείς όσο είναι φοιτητής. Η ένταξη στο Κόμμα ανοίγει μετά μερικές πόρτες εργασίας. Για να μπει κάποιος σε μία εισαγωγική θέση στο δημόσιο δεν παίζει σημαντικό ρόλο, όμως για κάποιες δουλειές, όπως σε ένα ναυπηγείο, είναι πολύ σημαντικό. Με αυτό τον τρόπο οι νέοι γίνονται μέρος ενός μηχανισμού που έχει συμφέρον στο να διατηρηθεί το κομματικό σύστημα διακυβέρνησης.
Ωστόσο, ούτε αυτό είναι αρκετό από μόνο του να εξηγήσει πώς διατηρείται τόσο υψηλά η προσέλκυση των νέων. Στις σχετικές έρευνες που διεξάγονται – στις οποίες υπάρχει δυσκολία διότι δεν μπορούν να μιλήσουν ελεύθερα- οι περισσότεροι νέοι αναφέρονται σε κίνητρα προσωπικής ανάπτυξης και καριέρας. Εμβαθύνοντας την έρευνα μου, καταλήγω ότι η κοινωνική και συμβολική πτυχή της συμμετοχής στις δραστηριότητες του Κόμματος παίζει επίσης μεγάλο ρόλο» εξηγεί ο κ Ντογιόν.
«Σε αντίθεση με τη Δύση, στην Κίνα υπάρχει η ιδιαιτερότητα ότι το το κινεζικό κομματικό κράτος ελέγχει σχεδόν όλες τις εξωσχολικές δραστηριότητες που μπορούν να ακολουθήσουν οι φοιτητές, όπως τους φοιτητικούς συλλόγους, τα πρωταθλήματα και τα προγράμματα εθελοντισμού. Οι νέοι συμμετέχουν στις φοιτητικές ομάδες για να κοινωνικοποιηθούν και να έρχονται σε επαφή με τους φίλους τους. Υπάρχει ένα συμβολικό στοιχείο σε αυτό διότι κερδίζουν κάποιο κύρος μέσα στην πανεπιστημιούπολη. Ταυτόχρονα, σταδιακά ανεβαίνουν στην κομματική ιεραρχία και πολλοί από φοιτητικά «στελέχη» (cadres) γίνονται κομματικά επίσημα κομματικά «στελέχη» και αποκτούν μία καριέρα, συνήθως γραφειοκρατική.
Ουσιαστικά από το πανεπιστήμιο, ειδικά στους τελειόφοιτους, δημιουργούνται δύο κόσμοι. Αυτοί που συμμετέχουν στις κομματικές δραστηριότητες και οι υπόλοιποι. Μερικοί δεν συμμετέχουν διότι δεν ενδιαφέρονται και εντάσσουν τους εαυτούς τους στους ακαδημαϊκούς κύκλους, και τους «άλλους» στους πολιτικούς. Υπάρχουν και περιπτώσεις που προσπάθησαν να ενταχθούν στις φοιτητικές κομματικές δραστηριότητες και εν συνεχεία είτε σταμάτησαν διότι έχασαν το ενδιαφέρον τους, είτε δεν έγιναν αποδεκτοί από το σύστημα, είτε λόγω χαρακτήρα, ελλιπούς πειθαρχίας κ.α. Ένας δραστήριος φοιτητής μπορεί να κάνει πετυχημένη καριέρα στις επιχειρήσεις ακόμη και αν δεν ενταθχεί στο κόμμα» αναλύει ο κ. Ντογιόν.
Πώς όμως καταφέρνει το Κόμμα να ελέγχει πιθανές αντιδράσεις και προκλήσεις από τους νέους που δεν ανήκουν στο σύστημά του;
Το 2018, για παράδειγμα, υπήρξαν ομάδες μαρξιστικών σπουδών από το Πανεπιστήμιο του Πεκίνου και από άλλα πανεπιστήμια που υποστήριξαν ενεργά εργάτες που απεργούσαν σε άλλα μέρη της χώρας. «Το Κομουνιστικό Κόμμα κατέστειλε γρήγορα αυτές τις ομάδες. Στοχοποίησαν του ηγέτες των ομάδων, μερικοί συνελήφθησαν και τους αναδιοργάνωσαν ώστε να ακολουθείται η κομματική γραμμή. Από την οπτική του κράτους η βασική απειλή είναι η δυνατότητα για συλλογική δράση» αναλύει ο κ. Ντογιόν.
Τέτοιες προκλήσεις συμβαίνουν σπάνια. Ωστόσο, πρόσφατα υπήρξε μεγάλη κινητοποίηση των φοιτητών κατά των αυστηρών μέτρων για τον κορονοϊό.
«Το κράτος ήταν προσεκτικό στον τρόπο που τις χειρίστηκε. Πρώτον, υπήρξε αλλαγή πολιτικής σε κεντρικό επίπεδο, το οποίο δείχνει ότι για να περιορίσουν τις κινητοποιήσεις υιοθέτησαν πολιτική που αφορούσε τα αιτήματα. Δεύτερον, ναι μεν υπήρξαν συλλήψεις, αλλά το επίπεδο της καταστολής δεν ήταν τόσο υψηλό όσο κάποιοι θα πίστευαν. Υπήρξε μεγάλη προσπάθεια να αποτραπεί η συλλογική δράση σε πανεπιστημιακό επίπεδο, με ήπιο τρόπο, πληρώνοντας εισιτήρια αεροπλάνων ή τρένων σε φοιτητές να επιστρέψουν πίσω στη γενέτειρά τους, ώστε να μην μπορούν να οργανωθούν» αναλύει ο κ. Ντογιόν.
Αυτό που έχει ιδιαίτερο ενδιαφέρον είναι πώς γίνεται η «εξαγωγή» αυτού του συστήματος στους Κινέζους φοιτητές στο εξωτερικό.
Εκατοντάδες χιλιάδες Κινέζοι φοιτητές σπουδάζουν στο εξωτερικό κάθε χρόνο. Ενδεικτικά, τo 2019, 710.000 Κινέζοι σπούδαζαν σε άλλες χώρες, εκ των οποίων το μεγαλύτερο ποσοστό στην Αμερική, στο Ηνωμένο Βασίλειο και στον Καναδά, ενώ τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αύξηση και σε χώρες της Ασίας, όπως στη Μαλαισία και στην Ταϊλάνδη.
«Το Κόμμα μέσα στην Κίνα δεν έχει ανταγωνισμό στην προσέλκυση φοιτητών, στο εξωτερικό όμως και ιδίως στη Δύση, υπάρχουν αμέτρητες επιλογές. Στο εξωτερικό λοιπόν ακολουθείται μία πολιτική «καρότου και μαστίγιου» εξηγεί ο κ. Ντογιόν.
«Σε κάθε πόλη ή μερικές φορές σε κάθε πανεπιστήμιο, όταν είναι πολλοί Κινέζοι φοιτητές, υπάρχει μία Ένωση Κινέζων Φοιτητών και Ακαδημαϊκών, στην οποία υπάρχει και ένας βασικός αξιωματούχος από την πλευρά του κομματικού κράτους, η οποία λειτουργεί ως άμεσος σύνδεσμος με την πρεσβεία. Στις ενώσεις αυτές προσλαμβάνουν Κινέζους φοιτητές για να οργανώνουν πολιτιστικές δραστηριότητες σε ακαδημαϊκά φόρουμ, καθώς και συναντήσεις που αφορούν στην επιστροφή και την εργασία σε διάφορους τομείς στην Κίνα.
Αυτές οι οργανώσεις έχουν και ένα πιο «σκοτεινό» σημείο κινητοποίησης και ενδεχομένως λογοκρισίας. Έτσι, για παράδειγμα, εάν προσκληθούν από κάποιο πανεπιστήμιο αντιφρονούντες, ακτιβιστές του Χονγκ Κονγκ, ή των Ουιγούρων, οι οργανώσεις θα προσπαθήσουν να ασκήσουν πίεση να μην γίνουν οι ομιλίες και πολλές φορές συλλέγουν πληροφορίες για το ποιοι συμμετείχαν.
Όσοι μένουν πολλά χρόνια στο εξωτερικό και δεν συμμετέχουν στις οργανώσεις δεν μπορούν να ενταχθούν στο σύστημα όταν επιστρέψουν στην Κίνα, επειδή θεωρείται ότι έχουν επηρεαστεί από «ξένες δυνάμεις». Συνεπώς, το τι κάνουν στο εξωτερικό και για πόσο καιρό λείπουν έχει μεγάλο αντίκτυπο στο ποιες θα είναι οι επιλογές τους όταν επιστρέψουν.
Σε ατομικό επίπεδο, μπορεί κανείς να προσληφθεί ως υπάλληλος και να ανεβεί στην ιεραρχία σε πολλούς διαφορετικούς τομείς χωρίς να είναι μέλος του Κόμματος. Αλλά σε ορισμένους τομείς, ακόμη και στον ιδιωτικό τομέα, που συνδέονται με την υψηλή τεχνολογία, με την προπαγάνδα, με τη βιομηχανία των μέσων ενημέρωσης και ούτω καθεξής, το αποτύπωμα του Κόμματος και του κράτους είναι όλο και πιο σημαντικό» καταλήγει ο κ. Ντογιόν.
Το διαδίκτυο αποτελεί επίσης ένα μέσο ελέγχου και καθοδήγησης των νέων. Στην Κίνα 1,079 δις άνθρωποι, δηλαδή 76%, χρησιμοποιεί το διαδίκτυο. Ωστόσο, αν και υψηλής τεχνολογίας, η πρόσβαση δεν είναι ελεύθερη ως προς το περιεχόμενο. Από το 1998 λειτουργεί το «Μεγάλο Τείχος Προστασίας της Κίνας» μέσω του οποίου ελέγχεται ποιες σελίδες και τι περιεχόμενο είναι προσβάσιμο στους πολίτες. Ενδεικτικά, κοινωνικές εφαρμογές όπως το facebook, το twitter και το youtube, καθώς και σελίδες ενημέρωσης όπως το Reuters και οι New York Times απαγορεύονται. Συνεπώς, στην Κίνα το διαδίκτυο αντί να αποτελεί παράθυρο στον κόσμο, υιοθετώντας κατευθυνόμενο και προπαγανδιστικό περιεχόμενο, αποτελεί άλλο ένα μέσο στο εκπαίδευσης της νέας γενιάς βάσει των εθνικιστικών αρχών του Κομουνιστικού Κόμματος.
