Ο Μπάιντεν αποκάλεσε τον Πούτιν «εγκληματία πολέμου» για την εκτυλισσόμενη επίθεση στην Ουκρανία, όπου έχουν βομβαρδιστεί νοσοκομεία και μαιευτήρια. Αλλά το να κηρύξεις κάποιον εγκληματία πολέμου δεν είναι τόσο απλό. Υπάρχουν ορισμοί και διαδικασίες για τον προσδιορισμό του ποιος είναι εγκληματίας πολέμου και πώς πρέπει να τιμωρηθεί, σημειώνει ο Guardian σε ανάλυσή του, παρουσιάζοντας το πλαίσιο που καθιστά εφικτή την προοπτική να χαρακτηριστεί κάποιος εγκληματίας πολέμου.
Ποιος είναι εγκληματίας πολέμου;
Ο όρος ισχύει για οποιονδήποτε παραβιάζει ένα σύνολο κανόνων που έχουν υιοθετήσει οι παγκόσμιοι ηγέτες γνωστός ως νόμος των ένοπλων συγκρούσεων. Οι κανόνες διέπουν πως συμπεριφέρονται οι χώρες σε περιόδους πολέμου. Αυτοί οι κανόνες τροποποιήθηκαν και επεκτάθηκαν κατά τον περασμένο αιώνα, προερχόμενοι από τις συμβάσεις της Γενεύης μετά τον δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και τα Πρωτόκολλα που προστέθηκαν αργότερα.
Οι κανόνες αποσκοπούν στην προστασία των ατόμων που δεν συμμετέχουν σε μάχες και εκείνων που δεν μπορούν πλέον να πολεμήσουν, συμπεριλαμβανομένων αμάχων όπως γιατρών και νοσοκόμων, τραυματισμένων στρατιωτών και αιχμαλώτων πολέμου. Οι Συνθήκες και τα Πρωτόκολλα καθορίζουν ποιος μπορεί να γίνει στόχος και με ποια όπλα. Ορισμένα όπλα απαγορεύονται, συμπεριλαμβανομένων των χημικών και των βιολογικών.
Ποια συγκεκριμένα εγκλήματα κάνουν κάποιον εγκληματία πολέμου;
Οι «σοβαρές παραβιάσεις» των Συνθηκών που ισοδυναμούν με εγκλήματα πολέμου περιλαμβάνουν τη δολοφονία εκ προθέσεως και την εκτεταμένη καταστροφή και ιδιοποίηση περιουσίας που δεν δικαιολογείται από στρατιωτική αναγκαιότητα. Άλλα εγκλήματα πολέμου περιλαμβάνουν τη σκόπιμη στόχευση αμάχων, τη χρήση δυσανάλογης βίας, τη χρήση ανθρώπινων ασπίδων και τη σύλληψη ομήρων.
Το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο διώκει επίσης εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας που διαπράττονται στο πλαίσιο «μιας εκτεταμένης ή συστηματικής επίθεσης που στρέφεται κατά οποιουδήποτε άμαχου πληθυσμού». Αυτά περιλαμβάνουν δολοφονίες, εξόντωση, βίαιη μεταφορά, βασανιστήρια, βιασμός και σεξουαλική κακοποίηση ή εμπόριο λευκής σαρκός.
Ο πιο πιθανός τρόπος με τον οποίο ο Πούτιν θα μπορούσε να οριστεί ως εγκληματίας πολέμου είναι μέσω του ευρέως αναγνωρισμένου νομικού δόγματος της ευθύνης διοίκησης. Εάν οι διοικητές διατάξουν ή γνωρίζουν ή είναι σε θέση να γνωρίζουν για εγκλήματα και δεν έκαναν τίποτα για να τα αποτρέψουν, μπορούν να θεωρηθούν νομικά υπεύθυνοι.
Ποιοι είναι οι δρόμοι προς τη δικαιοσύνη;
Συνολικά υπάρχουν τέσσερις δρόμοι για τη διερεύνηση και τον προσδιορισμό των εγκλημάτων πολέμου, αν και το καθένα έχει όρια.
- Ο πρώτος είναι μέσω του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου.
- Μια δεύτερη επιλογή θα ήταν ο ΟΗΕ να αναθέσει τη συγκεκριμένη υπόθεση σε μια εξεταστική επιτροπή που θα κατέληγε σε ειδικό δικαστήριο εγκλημάτων πολέμου για τη δίωξη του Πούτιν.
- Τρίτη επιλογή θα ήταν να δημιουργηθεί ένα δικαστήριο για να δικάσει τον Πούτιν από μια ομάδα ενδιαφερόμενων ή ενδιαφερόμενων κρατών και ομάδων, όπως το ΝΑΤΟ, η ΕΕ και οι ΗΠΑ. Ως παράδειγμα αναφέρονται τα στρατοδικεία της Νυρεμβέργης κατά των ηγετών των Ναζί.
- Τέλος, ορισμένες χώρες έχουν τους δικούς τους νόμους για τη δίωξη των εγκλημάτων πολέμου. Η Γερμανία, για παράδειγμα, ήδη ερευνά τον Πούτιν. Οι ΗΠΑ δεν διαθέτουν τέτοιο νόμο, αλλά τμήμα του Υπουργείου Δικαιοσύνης διερευνά πράξεις όπως η γενοκτονία, τα βασανιστήρια, η στρατολόγηση παιδιών στρατιωτών και ο ακρωτηριασμός των γεννητικών οργάνων των γυναικών.
Πού μπορεί να δικαστεί ο Πούτιν;
Δεν είναι ξεκάθαρο. Η Ρωσία δεν αναγνωρίζει τη δικαιοδοσία του Διεθνούς Ποινικού Δικαστηρίου και δεν θα στείλει κανέναν κατηγορούμενο στο δικαστήριο της Χάγη στην Ολλανδία, εκτιμάει ο Guardian. Ο Πούτιν θα μπορούσε να δικαστεί σε μια χώρα που θα επιλεγεί από τον ΟΗΕ ή από μια κοινοπραξία ενδιαφερόμενων χωρών. Αλλά θα ήταν δύσκολο να μεταφερθεί εκεί.
Έχουν διωχθεί οι εθνικοί ηγέτες στο παρελθόν;
Ο Guardian απαντάει ναι. Ηγέτες κρατών έχουν διωχθεί για τις πράξεις τους σε χώρες όπως η Βοσνία, η Καμπότζη και η Ρουάντα. Υπενθυμίζει πως ο πρώην Γιουγκοσλάβος ηγέτης Σλόμπονταν Μιλόσεβιτς δικάστηκε από το δικαστήριο του ΟΗΕ στη Χάγη για υποκίνηση αιματηρών συγκρούσεων στις αρχές της δεκαετίας του 1990. Ο Μιλόσεβιτς απεβίωσε φυλακισμένος πριν εκδοθεί η ετυμηγορία.
Ο Σερβοβόσνιος σύμμαχός του, Κάρατζιτς και ο Σερβοβόσνιος στρατιωτικός ηγέτης Μλάντιτς, διώχθηκαν επιτυχώς και εκτίουν ισόβια κάθειρξη.
Ακόμα, ο πρώην πρόεδρος της Λιβερίας Τσαρλς Τέιλορ καταδικάστηκε σε κάθειρξη 50 ετών μετά την καταδίκη του για χρηματοδότηση θηριωδιών στη γειτονική Σιέρα Λεόνε.
Ο πρώην δικτάτορας του Τσαντ, Χισέν Χαμπρέ ο οποίος πέθανε πέρυσι, ήταν ο πρώτος πρώην αρχηγός κράτους που καταδικάστηκε για εγκλήματα κατά της ανθρωπότητας από αφρικανικό δικαστήριο. Καταδικάστηκε σε ισόβια.
