Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει δημιουργήσει την εικόνα μιας συνομοσπονδίας που βασίζεται σε αξίες όπως η ανθρώπινη αξιοπρέπεια, η ελευθερία, η ισότητα και η αλληλεγγύη. Αυτές οι αρχές αποτυπώνονται στις Συνθήκες της ΕΕ και στα θεμελιώδη δικαιώματα των πολιτών της. Ωστόσο, στην εξωτερική της πολιτική, αυτή η φιλοσοφία συχνά υποχωρεί μπροστά στις στρατηγικές ανάγκες και τα οικονομικά συμφέροντα.
Η εικόνα που προβάλλεται είναι ότι η Δύση υπερασπίζεται τις αρχές της ελευθερίας και της ειρήνης, αλλά η πραγματικότητα δείχνει ότι η εφαρμογή αυτών των αξιών εξαρτάται από τη γεωπολιτική σκοπιμότητα και τα συμφέροντα των ισχυρών χωρών. Παρά τις αξιώσεις της ΕΕ να είναι ηγέτης στην προώθηση της δημοκρατίας και του διεθνούς δικαίου, η πραγματικότητα είναι ότι το συμφέρον συχνά υπερτερεί.
Η διπλή ηθική ή οι διπλές προδιαγραφές είναι εμφανείς σε διάφορες περιπτώσεις. Όταν μια σύγκρουση είναι στρατηγικά σημαντική για τις μεγάλες δυνάμεις, οι αρχές του διεθνούς δικαίου συχνά παραβλέπονται, και η αντίδραση είναι επιλεκτική.
Στην περίπτωση της Ουκρανίας, η Δύση επιδιώκει να διαφυλάξει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας, καθώς ο πόλεμος εκεί έχει μεγάλη στρατηγική σημασία λόγω της γεωπολιτικής αντιπαράθεσης με τη Ρωσία.
Στην περίπτωση της Κύπρου, η Τουρκία, ως μέλος του ΝΑΤΟ και στρατηγικός σύμμαχος της Δύσης, παραβιάζει την εδαφική ακεραιότητα ενός κράτους-μέλους της ΕΕ, αλλά η Δύση επιλέγει να μην ασκήσει την ίδια πίεση, διότι τα στρατηγικά συμφέροντα στην περιοχή υπερτερούν. Σε αυτό βέβαια ευθύνη έχει και η Ελλάδα και οι εκάστοτε Κυβερνήσεις.
Αυτές οι αντιφάσεις δημιουργούν την αίσθηση ότι το διεθνές δίκαιο εφαρμόζεται ανάλογα με τη στρατηγική αξία των κρατών και όχι με βάση μια συνεπή και ίση προσέγγιση για όλους. Η απογοήτευση των πολιτών από αυτές τις πρακτικές είναι φυσική, γιατί δημιουργείται η εντύπωση ότι οι αξίες και οι αρχές είναι απλώς εργαλεία που χρησιμοποιούνται για την εξυπηρέτηση των συμφερόντων των ισχυρών κρατών, χωρίς πραγματική δέσμευση στην εφαρμογή τους.
Η εξωτερική πολιτική της Δύσης, ιδιαίτερα των ΗΠΑ και της ΕΕ, έχει ένα κοινό χαρακτηριστικό: την κυριαρχία των στρατηγικών συμφερόντων. Η εθνική ασφάλεια, η στρατηγική επιρροή και τα οικονομικά συμφέροντα συνήθως καθορίζουν τις αποφάσεις τους, ακόμα κι αν αυτό σημαίνει ότι πρέπει να παραβλέψουν τις αρχές του διεθνούς δικαίου ή να δείξουν αδιαφορία για τις παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων σε άλλες χώρες.
Η υποστήριξη της Ουκρανίας είναι ένα παράδειγμα αυτού του φαινομένου, καθώς η Δύση θέλει να περιορίσει την επιρροή της Ρωσίας στην Ευρώπη και να διατηρήσει την ασφάλεια του ΝΑΤΟ. Η υποστήριξη στην Ουκρανία δεν είναι απλώς μια ηθική επιλογή, αλλά και μια στρατηγική κίνηση για να περιοριστεί η επιρροή της Ρωσίας και να διασφαλιστεί η γεωπολιτική σταθερότητα της περιοχής.
Αντιθέτως, στην περίπτωση της Τουρκίας, η οποία είναι στρατηγικός εταίρος και μέλος του ΝΑΤΟ, η Δύση δεν επιθυμεί να προκαλέσει ένταση με την Άγκυρα, παρά τις συνεχείς παραβιάσεις των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Κύπρου και της Ελλάδος. Αυτή η στρατηγική ευελιξία οδηγεί σε μία πολιτική που είναι υποκριτική, καθώς τα συμφέροντα υπερτερούν της δέσμευσης στις αξίες.
Απογοήτευση και Θυμός στους Πολίτες: Η Αντίφαση στην Πράξη
Η διαφορά στη στάση της Δύσης σε καταστάσεις όπως η Ουκρανία και η Κύπρος δημιουργεί την αίσθηση της αδικίας και της υποκρισίας στους πολίτες, καθώς βλέπουν ότι η υπεράσπιση της δημοκρατίας και του διεθνούς δικαίου είναι πολλές φορές επιλεκτική και εξαρτάται από τη στρατηγική σημασία των κρατών και των περιοχών. Αυτό προκαλεί θυμό και απογοήτευση, καθώς οι πολίτες αισθάνονται ότι οι αρχές της Δύσης, οι οποίες διακηρύσσονται ως καθολικές, χρησιμοποιούνται κατά το δοκούν και δεν εφαρμόζονται με την ίδια αυστηρότητα σε όλες τις περιπτώσεις.
Η ΕΕ και οι ΗΠΑ αντιμετωπίζουν μια σοβαρή πρόκληση. Πώς να επαναφέρουν την αξιοπιστία τους και να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών τους όταν οι πολιτικές τους φαινομενικά αναιρούν τις αξίες που προβάλλουν. Για να αντιμετωπιστεί η απογοήτευση και η αίσθηση αδικίας, θα πρέπει η διεθνής κοινότητα να εργαστεί για μια πιο συνεπή και δίκαιη εφαρμογή του διεθνούς δικαίου, ανεξάρτητα από τα συμφέροντα των μεγάλων δυνάμεων. Το ζητούμενο είναι να βρεθούν τρόποι να ενισχυθεί η αλληλεγγύη και η δικαιοσύνη, προκειμένου οι πολίτες να αισθάνονται ότι οι αρχές της Δύσης δεν είναι απλώς ένα εργαλείο για την επιβολή της ισχύος, αλλά μια πραγματική δέσμευση για ένα δικαιότερο και ειρηνικό διεθνές σύστημα.
Ο θυμός και η απογοήτευση των πολιτών είναι κατανοητοί και δικαιολογημένοι, καθώς οι διπλές προδιαγραφές και η εφαρμογή του διεθνούς δικαίου με βάση τα συμφέροντα και όχι τις αρχές οδηγούν σε αίσθηση αδικίας. Η Ευρώπη και οι ΗΠΑ καλούνται να αναλογιστούν τις συνέπειες αυτής της πολιτικής και να επαναξιολογήσουν την προσέγγισή τους, προκειμένου να αποκαταστήσουν την εμπιστοσύνη των πολιτών και να δείξουν μια πραγματική δέσμευση για την υπεράσπιση των αξιών της δικαιοσύνης και της ειρήνης.
Η χώρα μας, έχοντας κυριαρχία και ισχυρούς ιστορικούς και πολιτικούς δεσμούς με την Κύπρο θα έπρεπε να αναδείξει την ανάγκη για μια πιο συνεπή στάση της Δύσης στα θέματα εδαφικής ακεραιότητας και σεβασμού της κυριαρχίας των κρατών. Η Ελλάδα θα έπρεπε να απαιτήσει ότι, εάν η Δύση υπερασπίζεται την Ουκρανία, τότε θα πρέπει να ισχύει το ίδιο και για την Κύπρο και για τις παραβιάσεις που υπήρξαν από την Τουρκία.
* Ο Κωνσταντίνος Ιατρίδης είναι Αντιπτέραρχος (Ι) εα., Επίτιμος Διοικητής ΔΑΥ, Επίτιμος Πρόεδρος Ένωσης Αποστράτων Αξιωματικών Αεροπορίας, Αμυντικός Αναλυτής
