Σ'' έναν κόσμο γεμάτο ανισότητες, στην υποσαχάρια Αφρική, ζουν περίπου τόσοι άνθρωποι χωρίς ηλεκτρισμό όσοι ζούσαν και την εποχή που ο Thomas Edison άναψε την πρώτη του λάμπα.
Την ώρα που ένα πεζοδρόμιο στο Λονδίνο παράγει ηλεκτρισμό όταν βαδίζουν πάνω του οι πολίτες, καθώς οι περαστικοί μπορούν να παράγουν ηλεκτρική ενέργεια απλά και μόνο βαδίζοντας πάνω στον 10 τετραγωνικών μέτρων «Πεζόδρομο Pavegen», υπάρχουν εκατομμύρια άνθρωποι που δεν έχουν στη διάθεσή τους ηλεκτρικό ρεύμα.
Οι περισσότεροι από τους μισούς ζουν στην περιοχή της υποσαχάριας Αφρικής, καθώς η Ευρώπη και η Αμερική διαθέτουν σχεδόν παντού δίκτυο ηλεκτροδότησης, ενώ και η Ασία προχωρά με σταθερά βήματα.
Σύμφωνα με έκθεση της Παγκόσμιας Τράπεζας, που δημοσιεύτηκε τον Μάιο, δεδομένων των σημερινών τάσεων είναι πολύ πιθανό να μην φτάσει το ρεύμα σε μισό δισεκατομμύριο ανθρώπους στην υποσαχάρια Αφρική έως το 2040. Ακόμα και αυτοί που διαθέτουν ρεύμα στην περιοχή τους δεν είναι εξασφαλισμένοι: Οι διακοπές ρεύματος στην Τανζανία το 2013 ήταν τόσο δεδομένες που κόστισαν στις επιχειρήσεις το 15% των ετήσιων πωλήσεών τους.
Η ηλεκτροδότηση της Αφρικής είναι μια από τις μεγαλύτερες αναπτυξιακές προκλήσεις παγκοσμίως. Μέχρι πρόσφατα, οι περισσότεροι νόμιζαν ότι η Αφρική θα αποκτούσε δίκτυο με τον ίδιο τρόπο που απέκτησε και ο υπόλοιπος κόσμος. "Η πεποίθηση ήταν ότι τελικά θα φτιάξουμε εδώ το δίκτυο που έχουν και οι ΗΠΑ", αναφέρει ο Xavier Helgesen, αμερικανός συνιδρυτής και διευθύνων σύμβουλος της Off-Grid Electric, στον New Yorker. “Οι ΗΠΑ όμως είναι η πλουσιότερη χώρα στον κόσμο και δεν είχε ούτε αυτή ηλεκτρισμό σε όλη την επικράτεια μέχρι τη δεκαετία του 1940, ενώ ήταν και μια εποχή που ο χαλκός για τα καλώδια ήταν φτηνός, όπως επίσης και η ξυλεία για τις κολώνες, ο άνθρακας κτλ. Τίποτα από αυτά δεν είναι τόσο φτηνό πια, τουλάχιστον όχι εδώ στην Αφρική", συμπληρώνει ο Xavier Helgesen.
Η χρηματοδότηση, η οποία προέρχεται κυρίως από ιδιώτες επενδυτές από το Silicon Valley ή την Ευρώπη, ρέει χωρίς πρόβλημα, με περισσότερα από 200 εκατομμύρια δολάρια από κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών πέρυσι, ενώ ήταν μόλις 19 εκατομμύρια το 2013. Παράλληλα, οι επιχειρήσεις επεκτείνουν ταχύτατα τις δραστηριότητές τους.
Η ηλεκτροδότηση αποτελεί μια από τις πιο μεγάλες κοινωνικοοικονομικές προκλήσεις της υποσαχάριας Αφρικής. Λιγότερο από το ένα τρίτο του πληθυσμού της περιοχής έχει πρόσβαση σε ηλεκτρική ενέργεια, ενώ καταγράφονται περίπου 600.000 θάνατοι κάθε χρόνο από την ατμοσφαιρική ρύπανση των νοικοκυριών που προκύπτει από τη χρήση ρυπογόνων καυσίμων για μαγείρεμα και φωτισμό.
Σύμφωνα με το ινστιτούτο Bruegel, η επίλυση αυτού του ζητήματος αποτελεί βασική προϋπόθεση για την ανάδειξη της οικονομικής δυναμικής που έχει η υποσαχάρια Αφρική. Δεδομένου του μεγέθους της πρόκλησης, μόνο μια συλλογική προσπάθεια που θα περιλαμβάνει χώρες της υποσαχάριας Αφρικής αλλά και διεθνείς οργανισμούς και εταιρείες τόσο δημόσιες όσο και ιδιωτικές, θα οδηγούσε σε μια ενδεχόμενη επίλυση.
Ποσοστό χωρών με πρόσβαση σε ηλεκτρικό ρεύμα
Πηγή: Παγκόσμια Τράπεζα
Οι χώρες της υποσαχάριας Αφρικής, παρά τα πολιτικά και οικονομικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν, οφείλουν να κινηθούν ώστε να βελτιώσουν τις συνθήκες διαβίωσης των πολιτών. Οι τρόποι θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν τη μεταρρύθμιση των ενεργειακών τους τομέων, ιδίως βελτιώνοντας τη λειτουργία των αναποτελεσματικών κρατικών εταιρειών ηλεκτρικής ενέργειας και σταδιακά καταργώντας επιδοτήσεις ενέργειας που στρεβλώνουν την αγορά. Όπως αναφέρει το ινστιτούτο, χωρίς τέτοιου τύπου μεταρρυθμίσεις, δεν θα υπάρξουν διεθνείς επενδύσεις που να αλλάξουν το τοπίο.
Οι διεθνείς οργανισμοί πρέπει να διαδραματίσουν καθοριστικό ρόλο στην αλλαγή του τομέα της ενέργειας στην υποσαχάρια Αφρική, ιδίως στην ηλεκτροδότηση των αγροτικών περιοχών, όπου και ζουν τα τρία πέμπτα του πληθυσμού. Η διεθνής δημόσια στήριξη είναι ιδιαίτερα σημαντική για τους διεθνείς ιδιώτες επενδυτές, κυρίως μέσω νέων εταιρικών σχέσεων δημόσιου και ιδιωτικού τομέα.
Από τους “παίκτες” της παγκόσμιας αγοράς, έχουν αρχίσει να ασχολούνται με την ηλεκτροδότηση η Κίνα και οι Ηνωμένες Πολιτείες. Η Κίνα έχει επενδύσει σημαντικά σε μεγάλης κλίμακας έργα ηλεκτρικής ενέργειας, ενώ οι ΗΠΑ έχουν θέσει σε εφαρμογή μια πρωτοβουλία, την Power Africa, για να αναβαθμιστεί η ηλεκτροδότηση, ιδίως στις αγροτικές περιοχές.
Μάλιστα, πολλές αμερικανικές startups ανταγωνίζονται για το ποια θα φέρει δίκτυα ρεύματος σε περιοχές που δεν διαθέτουν. Για παράδειγμα, η Off-Grid Electric στην Τανζανία και στην Ακτή Ελεφαντοστού εγκαθιστά ηλιακά συστήματα σε κάθε σπίτι ξεχωριστά. Οι ηλιακοί αυτοί πίνακες, μπορεί να μην παράγουν αρκετή ενέργεια για να λειτουργήσει ένα ψυγείο, αλλά αρκούν για μερικά φώτα, έναν φορτιστή κινητού και αν έχουν οι κάτοικοι την οικονομική άνεση, μια τηλεόραση.
Η Ευρώπη, αντιθέτως, χωρίς κάποια συγκροτημένη στρατηγική, έχει προχωρήσει σε μια πληθώρα κατακερματισμένων πρωτοβουλιών για την προώθηση της ηλεκτροδότησης, περιορίζοντας έτσι τη δυνατότητα συγκέντρωσης επενδύσεων και την τόνωση των μεταρρυθμίσεων του ενεργειακού τομέα. Αυτή η μη κατάσταση χρειάζεται να αλλάξει, ίσως μέσω του συντονισμού των πρωτοβουλιών των ευρωπαϊκών θεσμικών οργάνων και των χωρών της ΕΕ.
Πηγή: The New Yorker, Bruegel
Επιμέλεια: Δανάη Μαραγκουδάκη
