Τις τελευταίες μέρες ο πλανήτης βιώνει τρομακτικές πλημμύρες. Η χώρα μας δοκιμάζεται όσο ποτέ. Παγκόσμια, αν και το φαινόμενο δεν είναι πρωτόγνωρο πλέον είναι πολύ πιο συχνό.
Το Χονγκ Κόνγκ πλήττεται από τις χειρότερες βροχές των τελευταίων 140 ετών. Καταστροφικές πλημμύρες έπληξαν, μόλις τους δύο τελευταίους μήνες, τη Βουλγαρία, την Τουρκία, την Ισπανία, την Ινδία, την Ιαπωνία, την Αμερική.
Καταστροφικές και θανατηφόρες πλημμύρες συναντώνται από το έπος του Γκιλγκαμές, πριν από 5.000 περίπου χρόνια. Τις τελευταίες δεκαετίες, ωστόσο, έχει καταγραφεί πιο πλούσια πλημμυρική δραστηριότητα. Η ένταση των βροχοπτώσεων, καθώς και της ακραίας ξηρασίας, έχει αυξηθεί απότομα τα τελευταία 20 χρόνια. Τα χαρακτηριστικά των πλημμυρών έχουν αλλάξει ως προς την έκτασή τους, τις θερμοκρασίες του αέρα και την εποχικότητά τους.
Παρότι, σε σχέση με πιο παλιά, οι απώλειες σε ανθρώπινες ζωές έχουν μειωθεί αναλογικά, χάρη κυρίως στα συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης, οι πλημμύρες παραμένουν αποκαρδιωτικά θανατηφόρες. Μόνο το 2021, στις πλημμύρες που έπληξαν τη Δυτική Γερμανία και το Βέλγιο, έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 230 άνθρωποι και οι πληγείσες περιοχές υπέστησαν ανυπολόγιστες καταστροφές.
«Αναμφισβήτητα, τέτοια γεγονότα συμβαίνουν συχνότερα τα τελευταία χρόνια και η συχνότητά τους θα αυξηθεί περαιτέρω καθώς η κλιματική κρίση επιταχύνεται» αναφέρει η τελευταία έκθεση της Διακυβερνητικής Επιτροπής του ΟΗΕ για την Κλιματική Αλλαγή.
Η επιστημονική κοινότητα συμφωνεί ότι οι έντονες πλημμύρες σχετίζονται άμεσα με την κλιματική αλλαγή. Ο Peter H. Gleick, ειδικός σε θέματα νερού, έχει εξηγήσει ότι «ο υδρολογικός κύκλος, ο οποίος αποτελεί θεμελιώδες μέρος του κύκλου του κλίματος, εντείνεται. Αντί για αύξηση του μέσου όρου βροχοπτώσεων, βλέπουμε μια αύξηση στις ακραίες βροχοπτώσεις. Τα ακραία καιρικά φαινόμενα είναι συμπτώματα της κλιματικής αλλαγής».
Γνωρίζουμε ότι οι ξηρασίες, οι πλημμύρες, οι πυρκαγιές σχετίζονται με την κλιματική αλλαγή και ότι αυτά τα φαινόμενα θα αυξηθούν. «Η σημαντικότερη παγκόσμια πρόκληση έχει να κάνει με την κλιματική αλλαγή, με το πώς θα την περιορίσουμε αλλά και πώς θα προσαρμοστούμε σε αυτή», τονίζει στην τελευταία έκθεσή του το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ.
Αυτή είναι η ουσία. Περιορισμός και προσαρμογή. Πώς όμως;
Ένα σημαντικό κεφάλαιο είναι να προστατευτούν και να αποκατασταθούν τα οικοσυστήματα. Στους επιστημονικούς κύκλους υπάρχει, για παράδειγμα, μεγάλη συζήτηση κατά πόσο τα φράγματα λειτουργούν προστατευτικά ή επιτείνουν τις πλημμύρες.
«Στο παρελθόν χτίζαμε φράγματα για να προστατευτούμε από τις πλημμύρες, μετά χτίσαμε αναχώματα, διοχετεύσαμε τα ποτάμια μας και χτίσαμε στις πλημμυρικές πεδιάδες. Από τη στιγμή που γνωρίζουμε ότι θα έχουμε πλέον πιο ακραίες πλημμύρες πρέπει να ξαναδούμε ολόκληρο τον πλημμυρικό σχεδιασμό», εξηγεί ο κ. Gleick.
«Χρειάζονται λύσεις που βασίζονται στη φύση, όπως η επανασύνδεση των πλημμυρικών πεδιάδων για να δώσουν στα ποτάμια περισσότερο χώρο κατά τη διάρκεια πλημμυρών» υποστηρίζει η Άννα Μπράουν, διευθύντρια του «The Nature Conservancy’s Climate Adaptation Strategy».
Σε αυτή την κατεύθυνση για παράδειγμα, καταργούνται φράγματα, όπως στον ποταμό Κλάμαθ στην Καλιφόρνια και «ξεθάβονται» αστικά ποτάμια, όπως ο ποταμός Bièvre, στο Παρίσι.
Χρειάζονται πολιτικές σε τοπικό και εθνικό επίπεδο, αλλά και διακρατική συνεργασία, όπως η πρωτοβουλία του Πράσινου Διαδρόμου του Κάτω Δούναβη, η οποία υλοποιείται εδώ και 20 χρόνια από τέσσερις χώρες, τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία, την Ουκρανία και τη Μολδαβία, με στόχο την αποκατάσταση πλημμυρικής πεδιάδας για αντιπλημμυρική προστασία.
Χρειάζεται να γίνουν πολλά και άμεσα.
Με τα λόγια του Γενικού Γραμματέα των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες,
«…Για ολόκληρο τον πλανήτη, είναι μια καταστροφή. Και για τους επιστήμονες, είναι ξεκάθαρο – οι άνθρωποι φταίνε. Όλα αυτά (τα ακραία φαινόμενα) είναι απολύτως συνεπή με προβλέψεις και επαναλαμβανόμενες προειδοποιήσεις. Η μόνη έκπληξη είναι η ταχύτητα της αλλαγής. Η κλιματική αλλαγή είναι εδώ. Είναι τρομακτικό. Και είναι μόνο η αρχή…Οι ηγέτες πρέπει να ηγούνται. Όχι άλλος δισταγμός. Τέρμα οι δικαιολογίες. Απλώς δεν υπάρχει άλλος χρόνος για αυτό…».
