Η Γερμανία, η μεγαλύτερη οικονομία της Ευρώπης, με τους 84 εκ. κατοίκους και τη βαριά βιομηχανία της, αναζητά, μάλλον ανόρεκτα, το νέο γεωπολιτικό της ρόλο και μαζί, ενδεχομένως και έναν διαμεσολαβητικό ρόλο ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία.
Ο κ. Markus Ferber, πρόεδρος του Ιδρύματος Hanss Seidel και μέλος του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου από το 1994, μίλησε* στο Liberal για τις οικονομικές και αμυντικές «εξαρτήσεις» της Γερμανίας και πώς αυτές επηρεάζονται από την εσωτερική πολιτική σκηνή, καθώς και για την άμεση ανάγκη αναζήτησης νέων συμμαχιών, σε γερμανικό και ευρωπαϊκό επίπεδο.
Zeitenwende: νέα εποχή στο γεωστρατηγικό ρόλο της Γερμανίας;
Ο Όλαφ Σολτς μετά την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία, σε μία περίφημη ομιλία του, στο γερμανικό κοινοβούλιο, μίλησε για την «Zeitenwende», δηλαδή για μια τεκτονική αλλαγή στον γεωπολιτικό ρόλο της Γερμανίας. Ξεκινήσαμε τη συζήτηση με τον κύριο Ferber ζητώντας του να μας σχολιάσει κατά πόσο έχει υλοποιηθεί αυτή η στροφή.
«Θεωρώ ότι η περίφημη ''Zeitenwende'', είναι ακόμα μια φράση χωρίς νέα πολιτική» είπε ο κ . Ferber και εξήγησε ότι αυτή είναι μια από τις κύριες ανησυχίες που έχουν στη Γερμανία, διότι «αφενός, δεν επενδύσαμε τα τελευταία 30 χρόνια πολύ στον στρατό μας και δεν είμαστε σε θέση να εκπληρώσουμε όλες τις απαιτήσεις που έχουμε υποσχεθεί στο ΝΑΤΟ ή στην Ευρωπαϊκή Ένωση και αφετέρου, υπάρχουν απαιτήσεις από την πλευρά της Ουκρανίας και από τους συμμάχους μας να παραδώσουμε, για παράδειγμα, Leopards στην Ουκρανία, και παρόλο που τα χρήματα είναι διαθέσιμα αυτά που χρειάζονται δεν πραγματοποιούνται».
Οι λόγοι για του οποίους δεν πραγματοποιούνται οι αλλαγές αυτές μπορούν να αναζητηθούν στο εσωτερικό της Γερμανίας. Ο κ. Ferber εξήγησε ότι μία ολόκληρη γενιά, μετά την επανένωση της Γερμανίας, αισθανόταν ότι δεν διατρέχει κάποιο κίνδυνο. Με την επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία, αυτή η χρυσή εποχή έληξε και οι Γερμανοί δεν είναι προετοιμασμένοι για τις αλλαγές που χρειάζεται να γίνουν.
Για να κατανοήσουμε τη δυσκολία να αλλάξει ρότα η γερμανική πολιτική ο κ. Ferber τονίζει ότι πρέπει να κοιτάξουμε την εσωτερική πολιτική σκηνή και εξηγεί «Ο συνασπισμός που έχουμε είναι μεταξύ Σοσιαλδημοκρατών, Πρασίνων και Φιλελευθέρων. Μία από τις ρίζες των Πρασίνων είναι το κίνημα ειρήνης, που διαδήλωνε κατά της γερμανικής συμμετοχής στο ΝΑΤΟ, που διαδήλωνε κατά της εξαγωγής όπλων, κατά της παραγωγής όπλων. Τώρα γίνονται οι ειδικοί της παράδοσης όπλων. Είναι πολύ ενδιαφέρον το πώς αλλάζουν, αλλά οι ρίζες τους ήταν το κίνημα ειρήνης.»
«Οι Σοσιαλδημοκράτες, βαθιά μέσα τους, εξακολουθούν να πιστεύουν στις καλές σχέσεις με τη Μόσχα. Ο επικεφαλής της ομάδας στο Εθνικό Κοινοβούλιο, ο κ. Mützenich είναι πραγματικά απογοητευμένος που η πίστη του στις καλές σχέσεις με τη Ρωσία έχει φτάσει στο τέλος της.
Μέχρι τον περασμένο Φεβρουάριο η κυβέρνηση ήταν η πιο φιλική προς τη Ρωσία σε σχέση με οποιαδήποτε άλλη κυβέρνηση πριν. Οπότε αυτή ήταν η τεράστια αλλαγή και σε πολιτικό επίπεδο, η οποία δεν έχει γίνει ακόμη από όλους σε αυτές τις κοινοβουλευτικές ομάδες και στην κυβέρνηση» καταλήγει ο κ. Ferber.
Οι στενές επαφές τις Γερμανίας με την Κίνα
Η πανδημία, ο πόλεμος στην Ουκρανία και η εν συνεχεία ενεργειακή κρίση ανέδειξαν την ανάγκη για περισσότερη αυτονομία της Γερμανίας και φυσικά ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, σε πολλαπλά επίπεδα.
Η Γερμανία είχε ισχυρή ενεργειακή εξάρτηση από την Ρωσία και εξακολουθεί να έχει την στενότερη εμπορική σχέση με την Κίνα απ’ όλες τις χώρες της Ευρώπης. Πριν λίγες μέρες ο καγκελάριος Σολτς είπε ότι «Για την Κίνα μπορεί να πει κανείς το εξής: κάνουμε ελεύθερο εμπόριο αλλά δεν είμαστε χαζοί».
Η Κίνα είναι ο μεγαλύτερος εμπορικός εταίρος της Γερμανίας, οι άμεσες επενδύσεις στην Κίνα αυξάνονται σταθερά την τελευταία δεκαετία και το διμερές εμπόριο άγγιξε τα σχεδόν 300 δις ευρώ το 2022. Η Γερμανία εισάγει από την Κίνα περίπου τα δύο τρίτα των λεγόμενων μετάλλων σπάνιων γαιών, τα οποία είναι απαραίτητα σε μπαταρίες, ημιαγωγούς και μαγνήτες στα ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Κινεζικές εταιρείες όπως η Huawei και η ZTE κατασκευάζουν εξαρτήματα για το γερμανικό δίκτυο τηλεπικοινωνίων και η Cosco επενδύει σημαντικά στο λιμάνι του Αμβούργου. Για τους κολοσσούς της γερμανικής αυτοκινητοβιομηχανίας, όπως η Volkswagen και η BMW, η Κίνα είναι η πιο σημαντική τους αγορά.
«Δεν βλέπουμε στην πραγματικότητα αυτή την αποσύνδεση από την Κίνα. Οπότε δεν παίρνουμε το μάθημα, από αυτό που συνέβη με τη Ρωσία», σχολιάζει ο κ. Ferber.
«Αυτό είναι πραγματικά μεγάλο πρόβλημα, διότι οι αποφάσεις που έλαβε η Γερμανία τα τελευταία 20 χρόνια ήταν ότι η ασφάλεια εξήχθη στις Ηνωμένες Πολιτείες, η παροχή ενέργειας εξήχθη στη Ρωσία και οι ρυθμοί ανάπτυξης της Γερμανίας εξήχθησαν στην Κίνα. Tώρα πρέπει να αναδιατάξουμε τα πράγματα» εξηγεί ο κ. Ferber.
«Φυσικά, η Αμερική εξακολουθεί να εγγυάται την ασφάλεια, αλλά μέσα σε ένα χρόνο έπρεπε να αλλάξουμε ολόκληρη την αλυσίδα εφοδιασμού ενέργειας. Όσον αφορά τα οικονομικά, η Γερμανία εξακολουθεί να είναι ο μεγαλύτερος ξένος επενδυτής στην Κίνα. Αυτό πρέπει να το ξανασκεφτούμε, γιατί αν κάτι όπως έκανε η Ρωσία με την Ουκρανία, η Κίνα κάνει με την Ταϊβάν.»
Η ανάγκη αναζήτησης νέων οικονομικών συνεργασιών
«Σε αυτό το σενάριο (όπου η Κίνα εισβάλει στην Ταιβάν), η θέση μας μπορεί να είναι μόνο στη διατλαντική συνεργασία και όχι με έναν γερμανικό ειδικό τρόπο. Γι' αυτό θα πρέπει να αρχίσουμε τώρα να αναδιαμορφώνουμε τις οικονομικές μας σχέσεις, πράγμα που σημαίνει, αφενός, ενίσχυση της ενιαίας αγοράς στην Ευρωπαϊκή Ένωση».
«Υπάρχουν ακόμη κάποιες δυνατότητες και καλώ την Επιτροπή να παράσχει περισσότερα γι’ αυτό. Αυτό θα δημιουργούσε κέρδη για όλους, ακόμη και για την Ελλάδα και όλα τα άλλα κράτη μέλη. Από την άλλη πλευρά, πρέπει να διαφοροποιήσουμε τις επενδύσεις μας στην Ασία. Υπάρχει η Ινδία, η οποία σε λίγα χρόνια θα έχει περισσότερους ανθρώπους από την Κίνα και είναι αυτή τη στιγμή μία πολύ γραφειοκρατική δημοκρατία. Θα πρέπει επίσης να προσέξουμε την Ινδονησία, όπου ζουν 500 εκατομμύρια άνθρωποι και είναι μία πολύ ελκυστική αγορά» αναλύει ο κ. Ferber.
Ευρωπαϊκή οικονομική και αμυντική αυτονομία
Τι σημαίνει Ευρωπαϊκή αυτονομία; Ο κ. Ferber εξήγησε ότι χρειάζεται να διαχωρίσουμε το είδος της αυτονομίας που θέλουμε να πετύχουμε. Ως προς το οικονομικό σκέλος «δεν πρέπει να πιστεύουμε ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι μια ανοιχτή αγορά, ακόμη και υπό τον Μπάιντεν και συνεπώς χρειάζεται να ενισχύσουμε τις ρίζες μας, για παράδειγμα, στη Λατινική Αμερική, στις χώρες της Mercosur.»
«Ως προς το σκέλος της ασφαλείας και της άμυνας οι διατλαντικές σχέσεις είναι εξαιρετικά σημαντικές. Μόνο για να αναφέρουμε ένα νούμερο: έχουμε 6000 πυρηνικές βόμβες εναντίον μας. Στη Γαλλία έχουμε 350 οι οποίες δεν έχουν καν τη δυνατότητα να φτάσουν στη Ρωσία. Στο Ηνωμένο Βασίλειο έχουμε περίπου 500. Στις Ηνωμένες Πολιτείες έχουμε 6000. Αυτό λοιπόν εγγυάται πραγματικά την ασφάλειά μας», τονίζει ο κ. Ferber.
Η Γερμανία στο ρόλο διαμεσολαβητή ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία
Σύμφωνα με διεθνείς αναλυτές, μετά και από τις ελληνικές εκλογές η Δύση επιθυμεί να γίνει μια προσπάθεια διαλόγου μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας, με την Αμερική και την Γερμανία να παίζουν κεντρικό ρόλο.
Η Γερμανία στο παρελθόν, ειδικά επί Μέρκελ, έχει προσπαθήσει να παίξει αυτόν τον ρόλο.
Οι σχέσεις Ελλάδας-Γερμανίας έχουν ομαλοποιηθεί τα τελευταία χρόνια και η κυβέρνηση του Όλαφ Σολτς εμφανίζεται πιο απόμακρη απέναντι στην Τουρκία σε σχέση με την Μέρκελ, σε σημείο που το καλοκαίρι του 2022 ο Τσαβούσογλου κατηγόρησε τη Γερμανία ότι έχει χάσει την ουδετερότητά της υπέρ της Ελλάδας.
Ο ίδιος ο καγκελάριος Σολτς, κατά τη διάρκεια επίσκεψής του στην Αθήνα, τον περασμένο Οκτώβριο, προσφέρθηκε(8) να διαμεσολαβήσει ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία ώστε να μειωθούν οι εντάσεις στην ανατολική Μεσόγειο.
Ο κ. Ferber μας λέει ότι «η Τουρκία είναι πολύ σημαντικός εταίρος στο ΝΑΤΟ και επίσης είναι πολύ σημαντικός εταίρος στις διαπραγματεύσεις, ειδικά όταν μιλάμε για τη Μαύρη Θάλασσα και την πρόσβαση στην Κορέα μέσω της Μαύρης Θάλασσας».
«Η Γερμανία θα μπορούσε να παίξει έναν μεσολαβητικό ρόλο καθώς έχουμε καλούς δεσμούς με την Ελλάδα και έχουμε καλούς δεσμούς και με την Τουρκία, υπό την προϋπόθεση ότι προστατεύονται οι αρχές της κυριαρχίας και της εδαφικής ακεραιότητας.»
«Ωστόσο, παρατηρήσαμε επίσης ότι η Ελλάδα και η Τουρκία άνοιξαν πρόσφατα από μόνες τους κάποιους διαύλους επικοινωνίας. Για παράδειγμα, η Ελλάδα έστειλε γρήγορα στρατεύματα βοήθειας στην Ανατολική Τουρκία μετά τον καταστροφικό σεισμό του Φεβρουαρίου και δήλωσε προθυμία να προσκαλέσει την Τουρκία στο Φόρουμ για το φυσικό αέριο της Ανατολικής Μεσογείου. Είναι επίσης θετικό σημάδι ότι η Τουρκία έχει σταματήσει σχεδόν εξ ολοκλήρου τις υπερπτήσεις τουρκικών μαχητικών αεροσκαφών στο Αιγαίο Πέλαγος.»
«Η Γερμανία και η Ευρωπαϊκή Ένωση στο σύνολό της πρέπει τώρα να συνεχίσουν να υποστηρίζουν αυτές τις θετικές εξελίξεις» καταλήγει ο κ. Ferber.
* Η συζήτηση με τον κ. Ferber έγινε στο ευρύτερο πλαίσιο του Οικονομικού Φόρουμ Δελφών 2023.
