«Permacrisis», αέναη κρίση ή σε ελεύθερη απόδοση «μονιμο-κρίση». Είναι ο νεολογισμός που έχει έλθει να αποτυπώσει την κοινωνική πραγματικότητα μίας εποχής που στροβιλίζεται σε έναν καταιγισμό κρίσεων, παγκόσμιων κινδύνων και σύνθετων προκλήσεων, και τη διαβίωση σε συνθήκες παρατεταμένης αστάθειας και ανασφάλειας.
Η ρωσική εισβολή στο έδαφος της Ουκρανίας και η επακόλουθη βίαιη προσαρμογή της Ευρώπης σε περιβάλλον στρατηγικού κινδύνου, ο εκτοπισμός εκατομμυρίων ανθρώπων, το «τραύμα» της πανδημίας της Covid-19 και ο φόβος για νέες απρόβλεπτες υγειονομικές κρίσεις, διαταραχές στην παγκόσμια εφοδιαστική αλυσίδα, ενεργειακή κρίση και κύμα ακρίβειας, καθώς και η απειλή της κλιματικής αλλαγής, «συνενώνονται» στον όρο «permacrisis» που επελέγη από το λεξικό Collins ως λέξη της χρονιάς για το 2022 για να κυριαρχήσει στη συνέχεια σε πρωτοσέλιδα και αναλύσεις του διεθνούς Τύπου, αλλά και στο φετινό Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ του Νταβός.
Η «permacrisis» -επί της ουσίας «μετεξέλιξη» της εδώ και δεκαετίες έννοιας της «πολυκρίσης»- είναι η πραγματικότητα που κλήθηκε και εξακολουθεί να καλείται να διαχειριστεί η Ευρωπαϊκή Ένωση σε πολιτικό, γεωπολιτικό, οικονομικό και ενεργειακό επίπεδο ούσα αντιμέτωπη με ένα σύμπλεγμα παγκόσμιων κινδύνων. «Στην πολυκρίση, ξεχωριστοί κραδασμοί αλληλεπιδρούν μεταξύ τους, με συνέπεια το σύνολο να είναι πιο σαρωτικό από το άθροισμα των μερών του» έχει συνοψίσει μέσα από τις σελίδες των Financial Times ο Βρετανός ιστορικός Άνταμ Τουζ.
Με τον όρο «permacrisis» ήλθε να «αντιπαρατεθεί» ο πρόεδρος του Eurogroup, Πασκάλ Ντόναχιου, σε ομιλία που εκφώνησε στις αρχές Μαρτίου στη Σχολή Κοινωνικών Επιστημών και Φιλοσοφίας του Κολεγίου Trinity στο Δουβλίνο, εκεί όπου και ο ίδιος κατά το παρελθόν είχε φοιτήσει. Μπροστά στην αίσθηση «χάους, αβεβαιότητας και απουσίας ελπίδας» που κατά τον ίδιο αφήνει η λέξη στο άκουσμά της, ο Πασκάλ Ντόναχιου πρόταξε την αποφασιστικότητα που επέδειξαν η ΕΕ και η ζώνη του Ευρώ έναντι προκλήσεων σε πολλαπλά μέτωπα, αναλαμβάνοντας στοχευμένες πρωτοβουλίες και δράσεις σε πνεύμα αλληλεγγύης.
«Είμαστε πιο δυνατοί από το άθροισμα των μερών μας», είπε ο πρόεδρος του Eurogroup παραφράζοντας τα λόγια του Άνταμ Τουζ. Προχωρώντας σε παράθεση της διαχείρισης των κινδύνων με τους οποίους έχει έλθει αντιμέτωπη, και ανταποκριθεί επιτυχώς, τα τελευταία χρόνια η Ευρωζώνη, ο Πασκάλ Ντόνιαχιου επισήμανε πως ζούμε αδιαμφισβήτητα δύσκολες και ιστορικές στιγμές, όμως σε αυτό το πλαίσιο δεν μπορεί να υποσκελιστεί το γεγονός ότι η ζώνη του ευρώ έχει συνεχίσει να εξελίσσεται κόντρα σε ακραίες προκλήσεις, επιδεικνύοντας πλέον έναν εντυπωσιακό βαθμό ετοιμότητας στη διαχείριση απρόβλεπτων καταστάσεων.
«Τα μέτρα λειτούργησαν»
O πρόεδρος του Eurogroup Πασκάλ Ντόναχιου (AP Photo/Olivier Matthys)
Αναφερόμενος στην πανδημία της Covid-19, την πρώτη μείζονα κρίση που αντιμετώπισε επί θητείας του, ο κ. Ντόναχιου τόνισε πως οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις οδηγήθηκαν σε μια σειρά αιφνίδιων και πολύ δύσκολων πολιτικών επιλογών. Στο πεδίο της οικονομίας, η δραστηριότητα μειώθηκε αισθητά το πρώτο εξάμηνο του 2020 -με το ΑΕΠ της ζώνης του ευρώ να συρρικνώνεται κατά 11,5% μόνο το δεύτερο τρίμηνο του 2020, σε έναν πρωτοφανή στα χρονικά ρυθμό μείωσης.
Καθώς η επιδημία «κάλπαζε», η πτώση της οικονομικής δραστηριότητας ήταν δραματική. Η βιομηχανική παραγωγή κατέγραφε διαρκή μείωση, τα επίπεδα εμπιστοσύνης «καταβαραθρώθηκαν» έως σχεδόν 40% τους πρώτους μήνες της πανδημίας, η κατανάλωση και οι επενδυτικές δαπάνες -κινητήριες δυνάμεις της ανάπτυξης- βρίσκονταν επίσης σε ελεύθερη πτώση. Τα αεροπορικά ταξίδια είχαν μειωθεί κατά 91% στις αρχές του 2020.
«Ωστόσο, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις και τα θεσμικά μας όργανα ενώθηκαν και έδρασαν γρήγορα δρομολογώντας μια ισχυρή σειρά πολιτικών απαντήσεων», σημείωσε ο Πασκάλ Ντόναχιου, επισημαίνοντας πως οι κυβερνήσεις προχώρησαν σε μεγάλο δανεισμό για να οχυρώσουν τα εισοδήματα και να αυξήσουν τις δαπάνες για την υγειονομική περίθαλψη. Το γεγονός αυτό διευκολύνθηκε από μία σειρά αποφάσεων της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), περιλαμβανομένης της διατήρησης των επιτοκίων σε χαμηλά επίπεδα και της συμμετοχής της σε ευρείας εμβέλειας προγράμματα αγοράς περιουσιακών στοιχείων, με την παράλληλη διατήρηση μίας εξαιρετικά υποστηρικτικής νομισματικής πολιτικής καθ' όλη τη διάρκεια της συγκεκριμένης περιόδου.
Στο μέτωπο της νομισματικής πολιτικής, στο Eugroup υπήρξαν, σύμφωνα με τον κ. Ντόναχιου, άνευ προηγουμένου επίπεδα συντονισμού, τα οποία και οδήγησαν σε εξαιρετικά υποστηρικτικά μέτρα δημοσιονομικής πολιτικής, ενώ «απλώθηκαν» και τρία «δίχτυα ασφαλείας», ύψους 540 δις. Ευρώ (το πρόγραμμα SURE της Κομισιόν για την προστασία της απασχόλησης, το Ταμείο Εγγυοδοσίας Επιχειρήσεων της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων και η νέα πιστωτική γραμμή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας, ESM). Η «ραχοκοκαλιά» της ευρωπαϊκής «απάντησης» στην πανδημία ήταν σαφώς το σχέδιο ανάκαμψης Next Generation EU για την επανεκκίνηση της ευρωπαϊκής οικονομίας, με βασικό εργαλείο τον Μηχανισμό Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας (RRF).
Επρόκειτο για ένα εξαιρετικής σημασίας βήμα για την Ευρωπαϊκή Ένωση, με τη διάθεση 800 δισ. σε επιχορηγήσεις και δάνεια που διατέθηκαν στα κράτη-μέλη του μπλοκ για σκοπούς επενδύσεων και διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων, με έμφαση στα «πράσινα» και ψηφιακά έργα, που χρηματοδοτούνται από το κοινό χρέος της ΕΕ.
«Η οικονομική πολιτική στη ζώνη του ευρώ το 2020, το 2021 και το 2022 ήταν εξαιρετικά συντονισμένη, υποστηρικτική και ευέλικτη. Και όλα αυτά απέδωσαν», υπογράμμισε ο Πασκάλ Ντόναχιου τονίζοντας ότι όταν η κρίση δημόσιας Υγείας κατέστη διαχειρίσιμη, και καθώς οι περιορισμοί προς ανάσχεση της πανδημίας χαλάρωσαν, η οικονομία της Ευρωζώνης ανάκαμψε τάχιστα -με ρυθμό πρωτόγνωρο.
Ο χρηματοπιστωτικός τομέας και οι τράπεζες αποτέλεσαν πηγή σταθερότητας και υποστήριξης σε περιόδους lockdown, σημείωσε ο Πασκάλ Ντόναχιου, ενώ μιλώντας συνολικά για την ανθεκτικότητα που έχει επιδείξει η Ευρωζώνη λόγω κρίσεων αναφέρθηκε και στην Ελλάδα -μαζί με την Ιρλανδία, την Πορτογαλία, την Κύπρο και την Ισπανία-, που πλέον, κατόπιν της εξόδου από προγράμματα δημοσιονομικής προσαρμογής, έχουν ξεπεράσει άλλες χώρες της ευρωζώνης αφορά την ανάπτυξη και τα δημόσια οικονομικά, όπως χαρακτηριστικά ανέφερε.
Ως προς τις οικονομικές αναταράξεις που προκάλεσε η ρωσική εισβολή στην Ουκρανία -με τον πληθωρισμό στην Ευρωζώνη να καταγράφει ιστορικό υψηλό αγγίζοντας το 10,6% τον περασμένο Οκτώβριο, λόγω των τιμών της ενέργειας και των ευρύτερων διαταραχών στις αλυσίδες ανεφοδιασμού που επιδεινώθηκαν από τον πόλεμο- οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις ανέλαβαν εκ νέου δράση ανακοινώνοντας μεγάλα «πακέτα» προσωρινών μέτρων στήριξης έναντι της ενεργειακής κρίσης και της ακρίβειας, συνέχισε ο Πασκάλ Ντόναχιου.
«Και αυτά τα μέτρα λειτούργησαν», υπογράμμισε ο επικεφαλής του Eurogroup, επισημαίνοντας ότι ο ρυθμός ανάπτυξης στη ζώνη του ευρώ ανήλθε στο 3,5% το 2022 -ποσοστό που ξεπέρασε τις προσδοκίες συγκριτικά με τις αρχικές αρνητικές εκτιμήσεις ως προς τις προοπτικές της ανάπτυξης λόγω του πολέμου. Παράλληλα, μίλησε για μία εξαιρετικά ανθεκτική αγορά εργασίας, με δύο ρεκόρ -ένα ιστορικό «χαμηλό» ανεργίας (6,5%) και ένα «υψηλό» απασχόλησης (το ποσοστό απασχόλησης ατόμων ηλικίας 20-64 ετών έφτασε στο ιστορικό υψηλό του 74,7% το τρίτο τρίμηνο του 2022 στην ΕΕ). Πρόκειται για δείκτες, που σύμφωνα με τον Πασκάλ Ντόναχιου, επιβεβαιώνουν πόσο ανθεκτική υπήρξε η ευρωζώνη απέναντι σε μεγάλα σοκ.
«Ενώπιον ενός πολέμου και της υπαρξιακής πρόκλησης της κλιματικής αλλαγής, απαιτείται ταπεινότητα και προσοχή. Μπορεί να [μας] περιμένουν και άλλες μεγάλες δυσκολίες. Αλλά η βασική μου θέση είναι η εξής: Εάν η συχνότητα οξείας κρίσης είναι τώρα τόσο ορατή, τότε θα έπρεπε επίσης να αναγνωρίσουμε ότι οι περίοδοι σταθερότητας και ανάπτυξης στο μεσοδιάστημα έχουν υπάρξει επίσης ισχυρές, και αυτές οι περίοδοι δεν είναι αποτέλεσμα τύχης, αλλά επηρεάστηκαν από καλές οικονομικές και πολιτικές αποφάσεις», συνόψισε ο Πασκάλ Ντόναχιου.
Ο ίδιος θεωρεί ότι ο κίνδυνος με την αποδοχή της ιδέας της «permacrisis» είναι επί της ουσίας να εκληφθούν όλες οι κρίσεις ως μέρος της. Το γεγονός αυτό, κατά την «ανάγνωση» του προέδρου του Eurogroup, θα ενθάρρυνε «μία ανθυγιεινή κουλτούρα αντιδραστικών πολιτικών επιλογών», σε αντίθεση με τη λήψη πιο μελετημένων αποφάσεων με ορίζοντα το μέλλον. Και αυτός είναι ένας δρόμος που πρέπει να αποφύγουμε, προειδοποιεί.
