Σε μια συνάντηση την περασμένη εβδομάδα στο κτίριο Europa στις Βρυξέλλες, έδρα της πολιτικής ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Ένωσης, οι διπλωμάτες για τα 27 κράτη μέλη ήταν απελπισμένοι.
Η ΕΕ είχε πληρώσει δισεκατομμύρια ευρώ για τους εμβολιασμούς για να περιορίσει μια πανδημία που σκοτώνει χιλιάδες Ευρωπαίους κάθε μέρα. Τώρα οι παρασκευαστές εμβολίων έχουν μειώσει τις παραδόσεις και η ΕΕ βρέθηκε παγιδευμένη σε μια δημόσια αντιπαράθεση με την AstraZeneca.
«Πρόκειται για καταστροφή», δήλωσε στη συνάντηση των πρεσβευτών των 27 στις 27 Ιανουαρίου ο εκπρόσωπος της Γαλλίας Φίλιπ Λεγκλίς-Κοστά, σύμφωνα με σημείωμα που επικαλείται το Reuters.
Μια εβδομάδα νωρίτερα, η ΕΕ είχε θέσει στόχο να εμβολιάσει το 70% των ενηλίκων κατά του COVID-19 έως το τέλος του καλοκαιριού, ώστε να εξέλθουν από τα απαγορευτικά που έχουν κοστίσει δισεκατομμύρια ευρώ.
Με το έλλειμμα σε εμβόλια να γίνεται όλο και πιο σαφές, το μπλοκ ξεκίνησε μια εκστρατεία κατά των φαρμακευτικών εταιρειών με στόχο να τους πιέσει να προσφέρουν περισσότερες δόσεις άμεσα.
Ωστόσο, η τακτική αυτή της ΕΕ δεν «έπιασε» και οι λεπτομέρειες των εμπιστευτικών συμφωνιών διέρρευσαν, δημιουργώντας αμφιβολίες για την ικανότητα της ΕΕ να επιβάλει συμβάσεις που είχε συμφωνήσει εξ ονόματος των μελών της.
Το Reuters έλαβε αποκλειστικές λεπτομέρειες των εσωτερικών συνομιλιών της ΕΕ τον τελευταίο μήνα και πήρε συνέντευξη από τέσσερα άτομα που ήταν παρόντα σε συναντήσεις.
Παρότι οι αξιωματούχοι της ΕΕ γνώριζαν ήδη από τον Δεκέμβριο τις καθυστερήσεις στην παραγωγή εμβολίων, σύμφωνα με τα σημειώματα, η Επιτροπή ανακοίνωσε φιλόδοξους στόχους σχετικά με τους εμβολιασμούς.
Αρχικά, η ΕΕ δεν παρακολούθησε τις δόσεις εμβολίων των εταιρειών που εξέρχονταν από το μπλοκ, συνειδητοποιώντας το μόνο αφού καθυστέρησαν οι προμήθειές της. Και καθώς απέτυχαν οι προσπάθειές της να κερδίσει έδαφος με νομικά μέσα, η Επιτροπή αντιμετώπισε επιθέσεις από τις κυβερνήσεις της ΕΕ στη δημόσια επικοινωνιακή στρατηγική της.
«Βρισκόμαστε μπροστά σε ένα αφήγημα… μεγάλης αποτυχίας», δήλωσε στο Reuters ένας ανώτερος διπλωμάτης της ΕΕ που ήταν παρών στη συνάντηση στις 27 Ιανουαρίου. Οι περισσότεροι διπλωμάτες προέτρεψαν την Επιτροπή να κατεβάσει τους τόνους με τη βρετανική εταιρεία AstraZeneca για να πάρει δόσεις το συντομότερο δυνατό, σύμφωνα με τα σημειώματα και τους παρευρισκόμενους.
Την ίδια ώρα, η Βρετανία, που μόλις διαχωρίστηκε από την ενιαία αγορά της ΕΕ μετά από πέντε χρόνια δύσκολων διαπραγματεύσεων, εμβολιάζει τους πολίτες της με πολύ πιο γρήγορο ρυθμό από οποιαδήποτε άλλη χώρα του μπλοκ.
Τελικά, τα σημειώματα δείχνουν ότι διπλωμάτες της ΕΕ αναγνώρισαν ότι το μπλοκ θα έβγαινε ζημιωμένο από την αντιπαράθεση με την AstraZeneca. Αντ' αυτού, η Επιτροπή στράφηκε στη Βρετανία, υποστηρίζοντας ότι το Λονδίνο εμπόδισε την AstraZeneca να αποστείλει στην Ευρώπη τα εμβόλια. Η επιτροπή έφτασε μάλιστα στο σημείο να απειλεί να διαταράξει τη συνοριακή συμφωνία στη συμφωνία του Brexit, για την οποία το Λονδίνο και το Δουβλίνο δήλωσαν ότι θα μπορούσαν να έχουν σοβαρές συνέπειες για την ασφάλεια στη Βόρεια Ιρλανδία.
Η ΕΕ ήταν περίπου τρεις εβδομάδες πίσω από τη Βρετανία στη κούρσα του εμβολίου - κυρίως επειδή επέλεξε να μην εκδώσει έκτακτη κανονιστική έγκριση, όπως είχε κάνει το Λονδίνο. Ωστόσο, η ΕΕ είχε ανακοινώσει συμφωνίες με έξι κατασκευαστές εμβολίων για την παροχή σχεδόν 2,3 δισεκατομμυρίων δόσεων για τον πληθυσμό της των 450 εκατομμυρίων.
Η Pfizer, σε συνεργασία με την BioNTech, ήταν μία από τις δύο μόνο εταιρείες των οποίων εγκρίθηκαν οι λήψεις. Ήταν η μόνη που προμήθευε την ΕΕ, η οποία είχε ανακοινώσει συμφωνίες για έως και 600 εκατομμύρια δόσεις Pfizer. Η διάθεση ξεκίνησε αμέσως μετά τα Χριστούγεννα.
«Οι παραδόσεις μέχρι στιγμής είναι σχεδόν χωρίς προβλήματα», δήλωσε η Σάντρα Γκαλίνα, υπεύθυνη της ομάδας παρακολούθησης των εμβολίων, στους διπλωμάτες σε ενημέρωση στις 8 Ιανουαρίου, σύμφωνα με σημείωμα της συνάντησης.
Η Γκαλίνα είπε στην ενημέρωση ότι η ΕΕ λαμβάνει 3,5 εκατομμύρια δόσεις του εμβολίου Pfizer την εβδομάδα. Τόνισε ότι το Ηνωμένο Βασίλειο, από την άλλη πλευρά, είχε δεσμεύσει μόνο 4 εκατομμύρια δόσεις Pfizer μέχρι τον Φεβρουάριο. Η Pfizer αρνήθηκε να σχολιάσει, λέγοντας ότι τα σχέδια παράδοσης ήταν εμπιστευτικά.
Η Γκαλίνα είπε στους διπλωμάτες ότι ορισμένες χώρες παραμερίζουν το μερίδιό τους στις δόσεις Pfizer εν αναμονή της προσφοράς από την AstraZeneca, η οποία επρόκειτο να αρχίσει τις παραδόσεις στην ΕΕ όταν το εμβόλιο της έλαβε κανονιστική έγκριση στα τέλη Ιανουαρίου. Η ίδια μάλιστα είπε στη συνάντηση ότι τα κράτη μέλη θεωρούν την AstraZeneca ως «εξαιρετική περίπτωση» για τις χαμηλές τιμές και τους μεγάλους αριθμούς της σε δόσεις που μπορεί να προσφέρει.
Οι διαπραγματευτές της ΕΕ γνώριζαν ότι η AstraZeneca μειώνει την προγραμματισμένη προσφορά της λόγω προβλημάτων παραγωγής. Η εταιρεία είχε πει στην της ΕΕ στις 4 Δεκεμβρίου ότι θα μειώσει τους στόχους της για το πρώτο τρίμηνο στα δύο τρίτα του μέγιστου ύψους 120 εκατομμυρίων, σύμφωνα με διπλωματικό σημείωμα.
Σε δημόσια ακρόαση στις 12 Ιανουαρίου στο Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, η Γκαλίνα είπε στους νομοθέτες της ΕΕ ότι είχε ακούσει μόνο τρεις περιπτώσεις «σχετικά μικρών» καταγγελιών αναφορικά με τις παραδόσεις.
Τρεις μέρες αργότερα, στις 15 Ιανουαρίου, η Pfizer είπε επίσης ότι είχε περικόψει την παραγωγή και θα διακόψει προσωρινά την προμήθεια στην ΕΕ από το βελγικό εργοστάσιό της. Ως εκ τούτου, ο ειδικός επίτροπος της Ιταλίας για το COVID-19, Ντομένικο Αρκιούρι, δήλωσε ότι η Ιταλία εξετάζει το ενδεχόμενο νομικής αγωγής κατά της Pfizer.
Παρά τις καθυστερήσεις αυτές, η Επιτροπή της ΕΕ προχώρησε και ανακοίνωσε έναν φιλόδοξο στόχο εμβολιασμού.
Στις 19 Ιανουαρίου, όταν είχαν χορηγηθεί πάνω από 5 εκατομμύρια εμβόλια στην ΕΕ, η Επιτροπή δημοσίευσε στόχους για τον εμβολιασμό τουλάχιστον του 80% των εργαζομένων στον τομέα της υγείας και των ηλικιωμένων άνω των 80 έως τον Μάρτιο, και του 70% του ενήλικου πληθυσμού της μέχρι το τέλος του καλοκαιριού. Πρότεινε επίσης έναν τρόπο δωρεάς των έξτρα δόσεων σε φτωχότερες χώρες.
Την επόμενη μέρα στην ενημέρωση της αίθουσας S7, διπλωμάτες της ΕΕ δήλωσαν στους αξιωματούχους της Επιτροπής ότι οι στόχοι ήταν πολύ τολμηροί.
«Έχουμε εμβολιάσει μόνο περίπου 2%. Πώς καταφέρατε να πετύχετε τον στόχο του 70%;», ρώτησε ένας εκπρόσωπος από τη Λιθουανία. Εκπρόσωπος του ολλανδού πρέσβη επιβεβαίωσε ότι οι Κάτω Χώρες είχαν εκφράσει ανησυχίες σχετικά με τη φιλοδοξία στην πρόταση της Επιτροπής.
Την Παρασκευή 22 Ιανουαρίου, η AstraZeneca, που αναμένεται να ξεκινήσει τις παραδόσεις της ΕΕ στις 15 Φεβρουαρίου, δήλωσε ότι θα μειώσει περαιτέρω τις προμήθειες τους πρώτους τρεις μήνες. Ένας ανώτερος αξιωματούχος που συμμετείχε στις συνομιλίες είπε στο Reuters ότι αυτό θα σήμαινε περίπου 60% μείωση ήτοι - 31 εκατομμύρια δόσεις αντί για 80 εκατομμύρια.
Λίγες ώρες μετά την ανακοίνωση, η Επίτροπος Υγείας Στέλλα Κυριακίδη έγραψε στο Twitter για την «βαθιά δυσαρέσκεια» της. Την επόμενη Δευτέρα, η Επιτροπή κάλεσε στελέχη της AstraZeneca σε συνεδριάσεις για να πιέσει την εταιρεία να άρει τις παραδόσεις.
Την επόμενη μέρα, ο Διευθύνων Σύμβουλος της εταιρείας, Πασκάλ Σοριό, είπε σε ευρωπαϊκές εφημερίδες ότι η AstraZeneca δεν ήταν νομικά υποχρεωμένη να παραδώσει δόσεις στην ΕΕ με χρονοδιάγραμμα, επειδή η σύμβασή της ανέφερε μόνο ότι θα καταβάλει τις «καλύτερες προσπάθειές της». Είπε επίσης ότι η Βρετανία είχε υποβάλλει αίτημα για το εμβόλιό της νωρίτερα από την ΕΕ και είχε ζητήσει να το λάβει πρώτη από τα εργοστάσια της εταιρείας με έδρα το Ηνωμένο Βασίλειο.
