Την ώρα που οι μεγαλύτερες κεντρικές τράπεζες σκέφτονται να αφήσουν το πόδι από το γκάζι της χαλαρής νομισματικής πολιτικής και να αυξήσουν τα επιτόκια για να αντιμετωπίσουν τον πληθωρισμό, ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν βάζει μπροστά ένα τριετές πλάνο υποτίμησης της τουρκικής λίρας σε ποσοστό άνω του 20%, με την ελπίδα να πυροδοτήσει νέο κύκλο εκρηκτικής ανάπτυξης στη χώρα.
Η πορεία που έχει αποφασίσει να ακολουθήσει ο Τούρκος πρόεδρος είναι αντίθετη με του ανεπτυγμένου κόσμου. Τι κι αν ο πληθωρισμός είναι στο 19,3% σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία και πολύ υψηλότερα με βάση τις ανεπίσημες μετρήσεις; Τι κι αν το βιοτικό επίπεδο στην Τουρκία χειροτερεύει συνεχώς και η υποτίμηση του νομίσματος απειλεί με χρεοκοπία νοικοκυριά, τράπεζες και επιχειρήσεις που έχουν δάνεια σε ξένο νόμισμα; Το μυαλό του Ερντογάν είναι μόνο στο πως θα καταφέρει να επιστρέψει η τουρκική οικονομία στους εντυπωσιακούς ρυθμούς ανάπτυξης του ΑΕΠ που εμφάνιζε στο παρελθόν.
Χθες, ο Τούρκος πρόεδρος έβαλε μπροστά το μεσοπρόθεσμο οικονομικό πλάνο που προβλέπει μέση ετήσια ανάπτυξη 5,3%, μείωση του εμπορικού ελλείμματος στο 1% του ΑΕΠ, αύξηση του κατά κεφαλήν ΑΕΠ στα 11.400 δολάρια και… υποτίμηση της τουρκικής λίρας κατά 23%. Μόνο που ξεκίνησε από την υποτίμηση του νομίσματος, πιέζοντας την κεντρική τράπεζα της Τουρκίας (CBRT) να μειώσει τα επιτόκια κάτω από τον πληθωρισμό, στο 18%.
Ο Σαχάπ Καβτζίογλου, διοικητής της CBRT και παραδοσιακός υποστηρικτής της οικονομικής θεωρίας του Ερντογάν, πάτησε το κουμπί της μείωσης, ενώ είχε υποσχεθεί ότι δεν θα χαλαρώσει τη νομισματική πολιτική, γιατί πολύ απλά δεν θέλει να χάσει τη δουλειά του. Με την απόφαση αυτή η τουρκική οικονομία πλησιάζει σε ένα πολύ κρίσιμο σταυροδρόμι. Μία οικονομία που εντυπωσίαζε με ανάπτυξη έως και άνω του 11% την περίοδο 2010-17, αλλά αντιμετωπίζει σοβαρά προβλήματα την τελευταία τριετία με ανισορροπίες, φτώχεια και ακριβό δανεισμό.
Αν κοιτάξει κανείς μόνο τα νούμερα και ειδικότερα αυτά που δίνει η κυβέρνηση, η τουρκική οικονομία έχει καλά θεμέλια. Το δημόσιο χρέος λ.χ. διαμορφώνεται λίγο πάνω από το 40% του ΑΕΠ και δεν αναμένεται να ξεπεράσει το 50% έως το 2025. Θυμίζουμε εδώ ότι η Ευρώπη ορίζει ως ταβάνι για τα κράτη-μέλη της το 60%. Οι εξαγωγές πήραν τα πάνω τους το 2021, ενώ θα πρέπει να τονιστεί ότι παρά την πανδημία η τουρκική οικονομία δεν έπεσε σε ύφεση.
Τότε ποιο είναι το μεγάλο πρόβλημα; Ο τραπεζικός κλάδος και το χρέος των επιχειρήσεων σε ξένο νόμισμα.
Παρά τους ικανοποιητικούς δείκτες κεφαλαιακής επάρκειας, οι τουρκικές τράπεζες έχουν ένα επικίνδυνο χαρακτηριστικό: μεγάλη έκθεση σε βραχυπρόθεσμο δανεισμό από τη διεθνή αγορά, που είναι απαραίτητος για να λειτουργούν χωρίς προβλήματα. Οι Τούρκοι που ζουν στην Ευρώπη και την Αμερική στέλνουν δολάρια και ευρώ στη χώρα για να αξιοποιήσουν τα υψηλά επιτόκια, ενώ γενικότερα το τραπεζικό σύστημα εμφανίζει μεγάλο ποσοστό καταθέσεων σε δολάρια αφού και οι ντόπιοι θέλουν να προστατευτούν από τις μεγάλες διακυμάνσεις της λίρας.
Μέχρι εδώ όλα καλά. Τα κεφάλαια που εισρέουν από το εξωτερικό παίζουν ουσιαστικά το ρόλο του σταθεροποιητή στην οικονομία, ενώ για όσο ο Ερντογάν μείωνε τα επιτόκια, χρησιμοποιούσε τα συναλλαγματικά αποθέματα των εμπορικών τραπεζών, μέσω συμφωνιών ανταλλαγής με την κεντρική τράπεζα, για να συγκρατήσει την κατρακύλα της λίρας. Είναι τα γνωστά 128 δισ. δολάρια που κατηγορείται ο γαμπρός του Ερντογάν ότι «ροκάνισε» όσο ήταν υπουργός Οικονομικών για να γλιτώσει τα χειρότερα.
Χθες η λίρα έφτασε στο ιστορικό χαμηλό των 8,80 λιρών/δολάριο, ενώ σύμφωνα με το οικονομικό σχέδιο που έδωσε πριν λίγες ημέρες στη δημοσιότητα η τουρκική κυβέρνηση, ο Ερντογάν είναι διατεθειμένος να ανεχτεί την κατρακύλα της ισοτιμίας λίρας/δολαρίου στις 10,26 λίρες έως το 2024 (από 8,30 που προβλέπει η κυβέρνηση ότι θα βρίσκεται η ισοτιμία στο τέλος του 2021 – υποτίμηση 23,4%) για να καταφέρει να πετύχει υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης.
Ο υψηλός πληθωρισμός δημιουργεί έναν φαύλο κύκλο κατά τον οποίο η ζήτηση για δολάρια αυξάνεται, ενώ το πρόβλημα θα μεγαλώσει επικίνδυνα αν εξαιτίας των οικονομικών ή πολιτικών επιλογών του Ερντογάν αυξηθεί το country risk. Που σημαίνει ότι θα αυξηθεί και το κόστος δανεισμού των τραπεζών. Το σημερινό εξωτερικό τους χρέος είναι κοντά στα 90 δισ. δολάρια και θα αυξάνεται όσο θα υποτιμάται η τουρκική λίρα. Επίσης, όσο η λίρα υποχωρεί τόσο θα αναγκάζονται οι εμπορικές τράπεζες να δανείζουν δολάρια στην CBRT και ο κίνδυνος «ατυχήματος» θα αυξάνεται.
Η τουρκική οικονομία έτρεξε με ρυθμό 21,7% σε ετήσια βάση στο β’ τρίμηνο του 2021, που είναι η υψηλότερη ανάπτυξη από το 1999. Αναλυτές εκτιμούν ότι ο Ερντογάν έχει στα χέρια του στοιχεία που δείχνουν ότι το γ’ τρίμηνο δεν πήγε εξίσου καλά και με τη μείωση των επιτοκίων θέλει να προλάβει την ανώμαλη προσγείωση της οικονομίας.
Σύμφωνα με αναλυτές της Capital Economics, ο πληθωρισμός θα υποχωρήσει αισθητά στους επόμενους 6-9 μήνες και υπό το βάρος των πολιτικών πιέσεων είναι πολύ πιθανό να υπάρξουν και νέες επιθετικές κινήσεις μείωσης των επιτοκίων. Ο οίκος προβλέπει ότι τα επιτόκια θα μειωθούν στο 12% έως το καλοκαίρι του 2022.
Όμως η πιο χαλαρή νομισματική πολιτική, σε μία οικονομία που ήδη λειτουργεί πάνω από τα προ πανδημίας επίπεδα, απειλεί να προκαλέσει ανισορροπίες που θα φέρουν μία νέα κρίση στο ισοζύγιο πληρωμών της Τουρκίας, σχολιάζει η Capital Economics.
Μέσα σε όλα αυτά, η CBRT σχεδιάζει να δημιουργήσει το δικό της κρυπτονόμισμα, την ψηφιακή τουρκική λίρα…
